ZERO FUNCTIONAL SUFFIXES IN ARABIC AND PERSIAN LOAN WORDS IN KARAY TURKIC

Year 2025, Volume: 18 Issue: 51, 1553 - 1577, 28.09.2025

Gülsüm Kırbaş

https://doi.org/10.12981/mahder.1619099

Abstract

Derivative suffixes are used to derive new words from words of noun and verb origin. This feature, namely, the task of deriving new meanings that are different from the old meaning of the word, is what distinguishes derivational suffixes from inflectional suffixes. However, when we look at both historical Turkic dialects and modern Turkic dialects, we see that some derivational suffixes do not make any changes to the meaning of the word. This situation renders the function of the derivational suffix ineffective. There are also dysfunctional derivational suffixes in Karai Turkic that do not change the meaning of the word. Both the extended form with suffix and the suffixless form of these words are mentioned in texts related to Karai Turkic. In this study, derivational suffixes in Arabic and Persian loanwords in Karai Turkic will be discussed, information will be given about these dysfunctional derivational suffixes, and then the words will be given with their usage in sample sentences taken from various texts related to Karai Turkic. Thus, it will be possible to conclude that not every derivational suffix has the function of changing the meaning of the word.

Keywords

Karaim , Loanwords , Loanwords in Karai Turkic , Arabic and Persian Loanwords , Dysfunctional Derivational Suffixes

KARAY TÜRKÇESİNDEKİ ARAPÇA VE FARSÇADAN ALINTI SÖZCÜKLERDE YER ALAN SIFIR FONKSİYONLU YAPIM EKLERİ

Abstract

Yapım ekleri isim ve fiil kökenli kelimelere gelerek onlardan yeni kelimeler türetmek için kullanılır. Yapım eklerini çekim eklerinden ayıran da bu özelliği, yani kelimenin eski anlamından farklı, yeni anlamlı kelimeler türetme görevidir. Ancak hem tarihî Türk lehçelerine hem de çağdaş Türk lehçelerine bakıldığında bazı yapım eklerinin kelimenin anlamında hiçbir değişiklik yapmadığı görülmektedir. Bu durum da yapım ekinin işlevini etkisiz kılmaktadır. Karay Türkçesinde de kelimenin anlamında değişiklik yapmayan, sıfır fonksiyonlu yapım ekleri yer almaktadır. Bu kelimelerin hem ekle genişletilmiş şekli hem de eksiz şekli Karay Türkçesi ile ilgili metinlerde geçmektedir. Bu çalışmada, Karay Türkçesinde Arapça ve Farsçadan alıntı kelimelerde yer alan yapım ekleri ele alınacak, sıfır fonksiyonlu bu yapım ekleri hakkında bilgi verilecek, daha sonra kelimeler Karay Türkçesi ile ilgili çeşitli metinlerden alınan örnek cümlelerdeki kullanımlarıyla birlikte verilecektir. Böylece her yapım ekinin kelimenin anlamını değiştirmek gibi bir görevi olmadığı konusunda çıkarımda bulunulması sağlanacaktır.

Keywords

Karayca , Alıntı Kelimeler , Karay Türkçesinde Alıntı Kelimeler , Arapça ve Farsça Alıntılar , Sıfır Fonksiyonlu Yapım Ekleri

Ethical Statement

Makale, Etik Kurul Belgesi gerektirmemektedir.

References

• Altınkaynak, E. (2006). Tozlu zaman perdesinde Kırım Karayları. Haarlem- Netherlans: Türkistan ve Azerbaycan Araştırma Merkezi.
• Aqtay, G. - Jankowski, H. (2019). Kırım Karaycası-Türkçe sözlük. (çev.: Tülay Çulha), İstanbul: Kesit.
• Aqtay, G. (2021). Eliyahu Ben Yosef Ķılcı’nın mecuması (Kırım Karay ve Türk edebiyatı mecmuası) (İnceleme-metin-dizin-tıpkıbasım). Ankara: TDK.
• Aşcı, M. - Kırbaş, G. (2021). Nehcü’l-Ferâdis’teki sıfır fonksiyonlu yapım ekleri. Prof. Dr. Orhan Yavuz Armağanı, (ed.: B. Direkci vd.), 319-336, Konya: Palet.
• Aşcı, M. (2025). Kutadgu Bilig’de sıfır fonksiyonlu yapım ekleri. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, XXII/85, 92-128.
• Aşcı, U. D. (2012). Musâ-nâme (inceleme-transkripsiyonlu metin-çeviri-dizin-tıpkıbasım). Konya: Palet.
• Baskakow, N. A. vd. (1974). Słownik karaimsko-rosyjsko-polski. Moskwa: Russkıy Yazık.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk dünyası, ortak atasözleri sözlüğü. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Çulha, T. (2006). Karaycanın kısa sözvarlığı Karayca-Türkçe kısa sözlük. İstanbul: Kebikeç.
• Çulha, T. (2015). Kırım Karaycasının katık mecuması (Metin-sözlük-dizin). Ankara: TDK.
• Çulha, T. (2017). Seyfü’l-Mülûk ile Bediü’l-Cemâl hikâyesi (Kırım Karay rivayeti). Ankara: TDK.
• Çulha, T. (2019). Karaycanın karşılaştırmalı grameri fonetik-morfoloji (Kırım ağzı esasında). Ankara: TDK.
• Eckmann, J. (2009), Çağatayca el kitabı. (çev.: Günay Karaağaç), İstanbul: Kesit.
• Ercilasun, A. B. (2002). Kars ili ağızları – ses bilgisi. Ankara: TDK.
• Firkowicz, S. (1935). Kolthalar – Krotkie Modlitwy Karaimskie. Wilno: Wydanie Autora.
• Gökçe, F. (2000). Karay Türkçesinin fonetiği. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Grzegorzewski, J. (1903). Ein Türk-tatarischer dialekt in Galizien: vokalharmonie in den entlehnten wörten der karaitischen sprache in Halicz, Kommission bei Carl Gerold's Sohn, vol. 146, Wien: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften.
• Gülsevin, S. (2016). Karay Türklerinin dili (Troki diyalekti). Ankara: TDK.
• Gültek, V. (2014). Büyük Rusça-Türkçe sözlük. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Karaağaç, G. (1997). Alıntı kelimeler üzerine düşünceler. Türk Dili, 552, 499-511.
• Kırbaş, G. (2019). Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’de geçen Karaim Türkçesine ait sözcüklerdeki Arapça ve Farsça alıntılar. 3rd International Black Sea Journal Social Sciences Symposium, 154-161, Ankara: Kültür Ajans.
• Kıvrakdal, İ. (2000). Çıpçıhley uçma trohka “Lietuva Karaylarnın yırları” (giriş, inceleme, metinler, sözlük). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kobetskiy, S. (1904). İrlar. Kiev.
• Kocaoğlu, T. (2006). Karay the trakai dialect. Lincom Europa.
• Koçak, M. (2014). Karay Türkçesindeki İbranice ödünçlemeler. Gazi Üniversitesi II. Genç Akademisyenler Sempozyumu, Ankara.
• Koçak, M. (2021). Karay Türkçesi ağızları tematik söz varlığı (Haliç-Lutsk, Kırım, Trakay). Erzurum: Atatürk Kültür Üniversitesi.
• Korkmaz, Z. (1994). Nevşehir ve yöresi ağızları. Ankara: TDK.
• Korkmaz, Z. (2017). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK.
• Kowalski, T. (1929). Karaimische texte im dialekt von Troki. Krakowie: Nakladem Polskej Akademji Umiejetnosci.
• Kowalski, T. (1996). Karayim lehçesi sözlüğü. (çev.: Kemal Aytaç), Ankara: Engin.
• Mardkowicz, A. (1934). Aziz tas. Lutsk.
• Mardkowicz, A. (ed.). (1931-1938). Karay awazı I-VIII. Lutsk: Jagiellonska.
• Musayev, K.M. (1964). Grammatika Karaimskogo yazıka, Fonetika i Morfologiya. Moskwa: Akademiya Nauk.
• Musayev, K. M. (1966), Karaim Türkçesi. (çev.: Mevlüt Gültekin), TÜBAR, XI-2002, 197-230. Onarmah (Vahtlıh Karay Tilde) (1939). Lietuva.
• Öner, M. (2024). Karaim Türkçesinde Arapça-Farsça alıntılar. Türkbilig Dergisi, 47, 1-9.
• Öztürk, A. (2015). Karaycadaki alıntı kelimeler. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 16, 143-164.
• Öztürk, A. (2019). Karay Türkçesinde isim. Erzurum: Fenomen.
• Öztürk, A. vd. (2021), Karaycadaki alıntı kelimelere katkılar. Turkologia, 3(107), 19-30.
• Parlatır, İ. (2014). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ankara: Yargı.
• Polkanov, Y. A. (1995). Kırımkayların atalar sözü. Bahçisaray.
• Radloff, W. (1960). Versuch einess wörterbuches der Turk-dialekte (Opıt slovarya tyurkskih nareçiy) I-IV, 2. Baskı, Gravenhage: Mouton & Co.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe sözlük, 11. Baskı Ankara.