ÂŞIK EDEBİYATININ GÜNCEL DURUMUNUN AKADEMİK LİTERATÜR ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRMESİ

Year 2025, Volume: 18 Issue: 51, 1383 - 1406, 28.09.2025

Sibel Karadeniz Yağmur

https://doi.org/10.12981/mahder.1732076

Abstract

Bu çalışma, âşıklık geleneğinin günümüzdeki durumunu akademik yayınlar, tez çalışmaları ve kütüphane koleksiyonları çerçevesinde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, 2000–2025 yılları arasında âşık edebiyatı üzerine yapılan akademik üretim niceliksel ve niteliksel olarak incelenmiş; Google Akademik, Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi ve Şahinbey Millet Kütüphanesi katalog taramaları temel kaynak olarak kullanılmıştır. Google Akademik taramasında, “âşık edebiyatı” anahtar sözcüğüyle yapılan sorgularda 550 Âşık edebiyatı konulu makaleye rastlanmış ve bu makalelerin 370 adetinin son 5 yıl içinde yazıldığı görülmüştür. YÖK Tez Merkezi’nde 2000–2025 yılları arasında âşık edebiyatı üzerine toplam 155 yüksek lisans ve doktora tezi tespit edilmiştir. Bu tezlerin en yoğun şekilde üretildiği yıl 2019 olup bu yılda 24 tez hazırlanmıştır. Ancak 2020 sonrası dönemde tez üretiminde belirgin bir düşüş yaşandığı saptanmıştır. Ayrıca, aynı dönem içinde halk edebiyatı başlığı altında yapılan 1631 tez çalışmasında “destan” konulu 788, “folklor” konulu 896 tez bulunurken, âşık edebiyatı sadece 156 tezle sınırlı kalmıştır. Bu veriler, âşık edebiyatının halk edebiyatı içindeki ağırlığının giderek azaldığını göstermektedir. Şahinbey Millet Kütüphanesi verilerine göre 2000–2023 yılları arasında 178 halk edebiyatı konulu kitap içinde âşık edebiyatı üzerine yalnızca 16 kitap yayımlandığı tespit edilmiştir. Bu kitaplar çoğunlukla bireysel âşıklar üzerine biyografik-monografik nitelikte olup, geleneğin bütününü ele alan kapsamlı çalışmalara nadiren rastlanmıştır. Halk Edebiyatı alanlarında destan konulu (40 eser) ve inceleme konulu kitapların (50 eser) daha fazla yazıldığı görülmüştür. Âşık edebiyatı konulu kitap sayısının diğer alanlara göre az olduğu görülmüştür. Çalışmanın nitel bulguları ise âşıklık geleneğinin yaşamsal sorunlarla karşı karşıya olduğunu ortaya koymaktadır. Sözlü kültürü besleyen unsurların zayıfladığı, usta-çırak ilişkisinin çözülmeye başladığı, icra mekânlarının (kahvehane, köy odası, düğün) işlevini kaybettiği ve geleneğin günümüzde gücünün azalmış olduğu anlaşılmaktadır. Medya ve dijital platformlar, âşıklık geleneğini yaşatmak yerine mevcut ürünleri tüketen bir araca dönüşmektedir. Sonuç olarak bu çalışma; âşık edebiyatının akademik, kurumsal ve kültürel düzeyde yaşadığı gerilemeye dikkat çekmekte; geleneğin yaşatılması için yeni eğitim modellerine, kamu politikalarına ve kültürel teşviklere ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymaktadır. Âşıklık geleneği, yalnızca bireysel hatıralarda değil, bilimsel araştırmalarda ve kamusal mekânlarda da varlık gösterebildiği sürece kültürel sürekliliğini koruyabilecektir.

Keywords

Âşık Edebiyatı , Âşıklık Geleneği , Halk Edebiyatı. Akademik Literatür , Google Akademik

Ethical Statement

Çalışma için etik kurul onay gerekmemektedir.

THE EVALUATION OF CURRENT STATE OF MINSTRELSY THROUGH ACADEMIC LITERATURE

Abstract

This study seeks to assess the contemporary status of the minstrelsy tradition by examining its representation in academic publications, graduate theses, and institutional library collections. The research analyzes the academic output on minstrelsy literature between 2000 and 2025 using data from Google Scholar, the Council of Higher Education Thesis Center (YÖK), and the Şahinbey National Library catalog. A Google Scholar keyword search for “minstrelsy literature” revealed a total of 550 related articles, with 370 published in the last five years. According to YÖK Thesis Center records, 155 master's and doctoral theses were produced on minstrel (âşık) literature from 2000 to 2025, with the highest number (24 theses) in 2019. However, the number of theses has notably declined since 2020. Among 1631 theses related to folk literature in the same period, 788 focused on epics and 896 on folklore, while only 156 addressed minstrelsy literature—indicating its decreasing prominence within folk literature studies. According to the Şahinbey National Library data, it was determined that only 16 books were published on âşık literature among 178 books on folk literature between 2000 and 2023. These books were mostly biographical-monographic on individual âşıks, and comprehensive studies that addressed the tradition as a whole were rare. It was observed that more books were written on the subject of epics (40 works) and on the subject of folk literature studies (50 works). It was observed that the number of books on âşık literature was low compared to other fields. Qualitative findings reveal that the âşıklık tradition faces existential challenges. The oral tradition that nourishes it has weakened; master-apprentice relationships have eroded; performance venues such as coffeehouses, village rooms, and weddings have lost their function. Although digital media offers partial visibility, it often transforms the tradition into a consumer product rather than a living cultural form. Moreover, digital spaces fail to replicate the educational role of traditional venues. In conclusion, this study highlights the diminishing academic, institutional, and cultural presence of âşık (minstrel) literature. It emphasizes the urgent need for new educational models, public policies, and cultural incentives to sustain the tradition. The âşıklık tradition can only preserve its cultural continuity if it maintains its presence not only in individual memory but also in scientific research and public spaces.

Keywords

Minstrel Literature , Tradition Of Minstrelsy , Folk Literature , Academic Literature , Google Scholar

References

• Alptekin, A. B. (2016). Feyzi Halıcı ve yirminci yüzyıl âşıkları üzerine araştırmalar 1. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Altunsabak, E. (2022). Somut olmayan kültürel mirasın korunması faaliyetleri kapsamında âşıklık geleneğinin sürdürülebilirliğinde güncel etkenler. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 8(4), 720-732.
• Artun, E. (2013). Âşık edebiyatı metin tahlilleri. Ankara: Karahan Kitabevi.
• Artun, E. (2008). Âşık edebiyatı araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Artun, E. (2017). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi.
• Artun, E. (2021). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi.
• Aslan, E. (2007). Çıldırlı Âşık Şenlik. Ankara: Maya Akademi.
• Aslan, E. (2008). Türk halk edebiyatı. Ankara: Maya Akademi.
• Aslan, E. (2021). Türk halk edebiyatı. Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
• Aykaç, O. (2017). Avrupa’da âşıklık geleneğinin icrası ve bu geleneği ‘geleceğe’ taşımanın yolları. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 38, 341-352.
• Bakırcı, N. (2017). 19. yüzyıl âşıklarından Niğdeli Âşık Tahiri. Konya: Kömen Yayınları.
• Boyraz, Ş. ( 2010). Furkani’nin şiir evreni bağlamında bir monografi denemesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2021). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Durbilmez, B. (2018). Âşık edebiyatı ve Taşpınarlı halk şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Durbilmez, B. (2020). Aşık Türkmenoğlu: Hayatı, sosyo-kültürel çevresi, aşık edebiyatındaki yeri, şiir sanatı ve şiirlerinden örnekler. Ankara: Varlık Yayınları.
• Efe, A. ( 2014). Aşk çıkrığı: Yedi halk aşığı ve şiirleri: Seyrani, Dertli, Erzurumlu Emrah, Dadaloğlu, Köroğlu, Ruhsati, Süruri. Ankara: Akçağ Yayınları
• Elçin, Ş. (1993). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gönen, S. (2017). Âşık edebiyatında naat. Konya: Palet Yayınları.
• Günay, U.T. (2021). Türkiye’de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Heziyeva, Ş. (2010). Tarihi süreç içinde Türkiye’de âşıklık ve âşıklık geleneği. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 10(1), 81-89.
• Kantarı, H. (1977). Doğu Anadolu’da âşık edebiyatının esasları. Ankara: Demet Matbaacılık.
• Karagöz, D. B. Dursun, D. (2024). Türk halk müziğinde kültürel bir değer olarak ‘âşıklık geleneği’. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 10(1), 197-205.
• Köksel, B. (2012). 20. yüzyıl âşık şiiri geleneğinde kadın âşıklar. Ankara: Varlık Yayınları.
• Özarslan, M. (2001). Erzurum âşıklık geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sezer, M. A. (2018). Cahan ile Abdullah hikâyesi üzerine bir araştırma. Ankara: Gece Akademi.
• Sezer, M. A. (2021). Halkbilimi araştırmaları. Ankara: DBY Yayınları.
• Sevindik, A. (2019). Âşıklık geleneğinin güncel durumu ve âşıklar üzerine bazı tespitler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 47, 127-144.
• Şenyurt, G. (2020). Faziletname ışığında Yemini. Ankara: La Kitap Yayınları.
• Sezgin, R. (2023). Geleneğin dijital kültür ortamına aktarımı bağlamında “âşıklar kahvesi”. Folklor Akademi Dergisi, 6 (1), 12–24.
• Varlı, N. N. (2023). Âşık Veysel: Bir halk ozanı. İstanbul: Erdem Yayınları.
• Yağmur, S. K. (2016). Âşık Günay Yıldız’ın hikâyelerinin epizot ve motiflerinin incelenmesi. Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.