Heybeli (Afyonkarahisar) Jeotermal Alanı Hidrojeokimyasal Özellikleri ve Jeotermometre Uygulamaları

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 7, 16.01.2017

Selma Demer , Ümit Memiş

https://doi.org/10.29048/makufebed.271094

Öz

Heybeli jeotermal alanı Afyonkarahisar ilinde
bulunan jeotermal sahalardan biridir. Çalışma alanındaki Paleozoyik yaşlı
kuvarsit, kristalize kireçtaşı (mermer) ve kalkşistler ile Neojene ait
çakıltaşı, kumtaşı, kireçtaşı kaya birimleri bölgedeki termal sular için
muhtemel rezervuar kayacı oluşturur. Jeotermal suların sıcaklıkları 56^oC,
EC değerleri 3440 ve 3490 μS/cm ve pH değerleri 6,53 ve 6,56 olarak
ölçülmüştür. Heybeli jeotermal suları Na-(Ca)-HCO₃-SO₄ su
tipinde olup TDS, Na, SO₄, F, Fe, As, B değerleri ulusal ve
uluslararası standartları aşmaktadır. Heybeli bölgesindeki jeotermal sularda
yapılan rezervuar sıcaklığı hesaplamaları, alanda 75-106^oC akışkan
içeren bir sisteminin varlığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar-Heybeli, jeotermal sular, jeotermometre, hidrojeokimya

Kaynakça

• Akkuş, İ., Akıllı, H., Ceyhan, S., Dilemre, A., Tekin, Z. (2005). MTA Türkiye Jeotermal Kaynakları Envanteri, 849s., Ankara.
• APHA-AWWA-WEF (2005). Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater. 21st edition, In: Eaton, A.D., Clesceri, L.S., Rice, E.W., Greenberg, A.E. (eds), American Public Health Association, Washington, D.C.
• Arnorsson, S. (2000). Isotopic and Chemical Techniques in Geothermal Development and Use, Vienna: International Atomic Energy Agency.
• Arnorsson, S., Gunnlaugsson, E., Svavarsson, H. (1983a). The Chemistry of Geothermal Waters in Iceland-III. Chemical Geothermometry in Geothermal Investigations. Geochim. Cosmochim. Acta, 47, 567-577.
• Arnorsson, S., Gunnlaugsson, E. ve Svavarsson, H. (1983b). The Chemistry of Geothermal Waters in Iceland-II. Mineral Equilibria and Independent Variables Controlling Water Compositions, Geochim. Cosmochim. Acta, 47, 547-566.
• Calmbach, L. (1999). AquaChem Computer Code-Version 3.7: Aqueous geochemical analyses, plotting and modelling, Waterloo Hydrogeologic, Waterloo, Ontario, Canada, 184 p.
• DMSHY (2004). Doğal Mineralli Sular Hakkında Yönetmelik, 1 Aralık 2004, Sayı: 25657, Sağlık Bakanlığı, Ankara.
• Erişen, B. (1972). Afyon-Heybeli (Kızılkilise) araştırma sahasının jeolojisi ve jeotermal olanakları. MTA Rapor No. 5490, 74s., (yayınlanmamış), Ankara.
• Erişen, B., Akbaşlı, A., Can, A. R. (1984). Ayfon-Çay, Karaburun sıcaksu sondajı kuyu bitirme raporu. MTA raporu, No: 8267 (yayınlanmamış)
• Fournier, R. O. (1977). Chemical Geothermometers and Mixing Models for Geothermal Systems. Geothermics, 5, 41-50.
• Fournier, R. O. (1979). A revised equation for the Na-K geothermometer. Geothermal Res. Council Trans., 3, 221-224.
• Fournier, R. O., Potter, R. W. (1982). An Equation Correlating the Solubility of Quartz in Water from 25o to 900 oC at Pressures up to 10.000 bars. Geochim. Cosmochim. Acta, 46, 1969-1974.
• Fournier, R. O., Truesdell, A. H. (1973). An empirical Na-K-Ca geothermometer for natural waters. Geochim. Cosmochim. Acta, 37, 1355-1275.
• Gemici, Ü., Tarcan, G. (2004). Hydrogeological and hydrogeochemical features of the Heybeli Spa, Afyon, Turkey: Arsenic and other contaminants in the thermal waters. Bull. Environ. Contam. Toxicol., 72, 1107-1114.
• Gemici, Ü., Tarcan, G., Çolak, M., Helvacı, C. (2004). Hydrogeochemical and hydrogeological ivestigations for thermal waters in Emet area (Kütahya-Turkey). Appl. Geochem, 19, 105-117.
• Gırbalar, Ö. E. (2008). Heybeli (Kızılkilise) jeotermal sahası kuyuları sıcaklık, basınç ve test verileri üzerine bir değerlendirme. 5. Dünya Su Forumu, Termal ve Maden Suları Konferansı, Bildiriler, 24-25 Nisan 2008, 55-69 s., Afyonkarahisar.
• Giggenbach, W.F. (1988). Geothermal Solute Equilibria. Derivation of Na-K-Mg-Ca Geoindicators. Geochim Cosmochim Acta, 52, 2749-2765.
• İTASHY, 2005. Sular - İnsani Tüketim Amaçlı Sular, TS-266, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
• Kharaka, Y. K., Mariner, R. H. (1988). Chemical Geothermometers and Their Application to Formation Waters from Sedimentary Basins. In Naeser, N. D. and McCollin, T. H., editors, Thermal History of Sedimantary Basins, Springer-Verlag, 99-117.
• Kharaka, Y.K., Gunter, W.D., Aggarwal, P.K., Perkins, E.H., Debraal, J.D. (1988). SOLMINEQ.88: A computer program for geochemical modeling of water-rock interactions, U.S. Geol. Surv. Water Res. Inv. Rep. 88-4227, 420 p.
• Mutlu, H. (1996). Geochemical assesment of thermal waters from the Afyon geothermal area: Geothermometry applications and fluid-mineral equilibria., Ph. D. Thesis,, Middle East Technical University, Graduate School of Natural and Applied Sciences, 169p (yayımlanmamış), Ankara.
• Nivea, D., Nivea R. (1987). Developments in Geothermal Energy in Mexico. Part 12, A Cationic Geothermometer for Prospecting of Geothermal Resources. Heat Recovery Systems and CHP, 7, 243-258.
• Tarcan, G. (2002). Jeotermal Su Kimyası. Jeotermal Enerji Araştırma ve Uygulama Merkezi (Jenarum) Yaz Okulu Ders Notları, 230-272, İzmir.
• Tonani, F. (1980). Some Remarks on the Application of Geochemical Techniques in Geothermal Exploration. Proceedings, Adv. Eur. Geoth. Res. Second Symp., 428-443.
• Truesdell, A. H. (1976). Summary of Section III Geochemical Techniques in Exploration. In Proceedings, Second United Nations Symposium on the Development and Use of Geothermal Resources, San Francisco, CA, U. S. Government Printing Office, 1, 13-39, Washington, D.C.
• Truesdell, A.H., Fournier, R.O. (1975). Calculation of Deep Temperatures in Geothermal Systems form the Chemistry of Boiling Spring Waters of Mixed Origin. Proc. Second UN Symposiumon Geothermal Resources, San Franscisco, CA, 837-844.
• WHO (2006). World Health Organization (WHO), Guidelines for Drinking Water Quality, Volume 2, Health Criteria and Other Supporting Information: WHO Publ., Geneva, Switzerland, 335 p.