YUNANİSTAN MESELESİ ÜZERİNDEN TÜRKİYE’NİN LİBYA YAKLAŞIMI VE IRINI OPERASYONU

Year 2022, , 1014 - 1038, 29.07.2022

Elif Gürdal , Fuat İnce

https://doi.org/10.30798/makuiibf.978646

Abstract

Kaddafi yönetiminin devrilmesinin ardından Libya topraklarına BM ve NATO müdahalesi söz konusu olmuş ve ardından siyasi çok başlı bir yapı ortaya çıkmıştır. Kaddafi yönetiminin devrilmesinden kısa süre önce ise Doğu Akdeniz’de işlenebilirliği keşfedilen enerji rezervleri bu ortaya çıkan siyasi karışıklığın ve devletlerarası güç mücadelesinin Libya üzerinden yürütülmeye çalışılmasının önemli bir etkeni olmuştur. Yunanistan, Libya’da oluşturulmaya çalışılan siyasi otoritede etkili olmaya çalışmakta, Türkiye’yi Ege ve Akdeniz’de pasivize etmeye çalışmaktadır. Bu güç mücadelesinde Türkiye; hem Yunanistan’ın işgal ettiği Ege kara ve deniz alanlarının savunulmasına yönelik karşılık verebilmek için, hem Doğu Akdeniz’deki yetki alan hakkını korumak için, hem de KKTC’ye ait olan yetki alanlarının korunması için Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti ile deniz yetki alanı ve askeri işbirliği anlaşmaları imzalamıştır. Bu anlaşmalar bölgede diğer güç mücadelesinde olan devletleri rahatsız etmiştir. Bu yüzden AB, BM tarafından Libya’ya uygulanması öngörülen silah ambargosunun denetlenmesi için kendini yetkili ilan etmiş ve IRINI operasyonunu başlatmıştır. Ancak IRINI operasyonu Akdeniz bölgesinde Türkiye’yi sıkıştırma hamleleri olarak görülmektedir. Bu bilgiler ve araştırmalar ışığında, bu çalışma Türkiye’nin Doğu Akdeniz ve Libya yaklaşımını Yunanistan meselesi ve IRINI operasyonu üzerinden ele almış bir nitel araştırmadır.

Keywords

Libya, Yunanistan Meselesi, Doğu Akdeniz, Mutabakat Muhtıraları, IRINI Operasyonu

TURKEY'S LIBYA APPROACH AND IRINI OPERATION ON THE GREECE ISSUE

Abstract

After the overthrow of the Gaddafi administraiton, UN and NATO intervention in Libyan lands took place, and then a political multi-headed structure emerged. Shortly before the overthrow of the Gaddafi administration, energy reserves of which workability was discovered have emerged in the Eastern Mediterranean. This discovery has been an important factor of the political confusion and the effort to carry out the power struggle between states through Libya. Greece tries to be effective in the political authority that is tried to be created in Libya and tries to passivate Turkey in the Aegean and the Mediterranean. In this power struggle, Turkey signed the Delimitation of The Maritime Jurisdiction Areas in The Mediterranean and Military Cooperation Agreements with the National Government of Accord in Libya both to respond to the defense of the Aegean land and sea areas occupied by Greece, to protect the jurisdiction rights in the Eastern Mediterranean and to protect the maritime jurisdictions belonging to the TRNC. These agreements disturbed other states in the region who were struggling for power. Therefore, the EU declared itself authority to control the arms embargo requested by the UN on Libya and launched the IRINI operation. However, the IRINI operation is seen as an attempt to squeeze Turkey in the Mediterranean region. In the light of these information and researches, this study is a qualitative research that handles Turkey's Eastern Mediterranean and Libya approach th

Keywords

Libya, the Greece Issue, the Eastern Mediterranean, Memoranda of Understanding, operation IRINI

References

• AB Delegasyonu. (24.11.2020). Erişim tarihi https://www.avrupa.info.tr/tr/eeas-news/irini-operasyonu-bir-turk-gemisinde-yapilan-incelemeyle-ilgili-olarak-birlik-sozcusu.
• AB Türkiye delegasyonu. (19.01.2016). Erişim adresi https://www.avrupa.info.tr/tr/eeas-news/libyaya-iliskin-konsey-kararlari-5848.
• Aksoy, Metin, (2014). “Avrupa Birliği’nin Enerji Güvenliği Stratejisi”, Uluslararası Enerji ve Güvenlik Kongresi: Bildiriler Kitabı (23-24 Eylül 2014).
• Aljazire (6 Jun 2019). Erişim adresi https://www.aljazeera.com/news/2019/12/6/greece-to-expel-libyan-ambassador-over-turkey-libya-accord.
• Apap Briefing, Joanna (June 2017). Political developments in Libya and prospects of stability, European Parliamentary Research Service.
• Bahçeşehir Üniversitesi Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi (BAU DEGS). ( 26 Ekim 2020). Erişim adresi https://baudegs.com/sevilla-universitesinin-hazirladigi-deniz-sinirlari-haritasi.
• Bahçeşehir Üniversitesi Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi (BAU DEGS). (2021). 01.04.2021 tarihinde https://bau.edu.tr/haber/15966-dogu-akdeniz%E2%80%99deki-hidrokarbon-rezervleri-turkiye%E2%80%99nin-572-yillik-ihtiyacini-karsiliyor adresinden erişildi.
• Berlin Conference on Libya (2020). Conference Conclusions Letter dated 22 January 2020 from the Permanent Representative of Germany to the United Nations addressed to the President of the Security Council, S/2020/63.
• BP Statistical Review of World Energy (2020). 69th Edition
• Bianco, Cinzia & Rocha, André Rodrigues (2021), the Middle East Institute, 01.04.2021 tarihinde https://www.mei.edu/publications/understanding-emirati-greek-relationship adresinden erişildi.
• Congressional Research Service Report (reporter: Christopher M. Blanchard). (2020). RL33142, Libya: Conflict, Transition, and U.S. Policy. Council Decision (CFSP) 2020/471 of 31 March 2020, L 101/3.
• Çam, Ö. T. (2020). Anadolu Ajans, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu: İtalya ile Libya'da kalıcı barış için çalışmaya devam edeceğiz. Erişim adresi https://www.aa.com.tr/tr/libya/disisleri-bakani-cavusoglu-italya-ile-libyada-kalici-baris-icin-calismaya-devam-edecegiz/1882955.
• Ediger, V. Ş., Devlen, B., Bingöl Mcdonald, D. (2012). Levant’ta büyük oyun: Doğu Akdeniz’in enerji jeopolitiği, Uluslararası İlişkiler, 9(33), 73-92
• EUNAVFOR MED Operation IRINI (2021). Erişim adresi https://www.operationirini.eu/operation-irini-inspected-antigua-barbuda-flagged-vessel/.
• EUNAVFOR MED Operation IRINI (2021). European Union External Actio, 26 March 2021. Erişim adresi https://www.operationirini.eu/eu-council-extends-mandate-operation-irini-31-march-2023/.
• EUNAVFOR MED Operation IRINI (2021). European Union External Action. Erişim adresi https://www.operationirini.eu/about-us/#chain_of_command.
• EUNAVFOR MED Operation IRINI (2021). European Union External Action. Erişim adresi https://www.operationirini.eu/about-us/#story.
• EUNAVFOR MED Operation IRINI (2021). Erişim adresi https://www.operationirini.eu/libya-operation-irini-inspected-turkish-flagged-vessel/.
• EUNAVFOR MED Operation IRINI (2021). Erişim adresi https://www.operationirini.eu/media_category/assets/.
• French Minister for Europe and Foreign Affairs. (2 May 2019). Minister Jean-Yves Le Drian: France is in Libya to combat terrorism. Erişim adresi https://www.diplomatie.gouv.fr/en/our-ministers/jean-yves-le-drian/press/article/minister-jean-yves-le-drian-france-is-in-libya-to-combat-terrorism-02-05-19.
• French Ministry for Europe and Foreign Affairs. (16 March 2021). France diplomacy. Erişim adresi https://www.diplomatie.gouv.fr/en/country-files/greece/events/article/greece-meeting-between-clement-beaune-and-miltiadis-varvitsiotis-deputy.
• Greec Minister of foreign affairs , “Ministry of Foreign Affairs announcement on Turkey’s new illegal Navtex (12 October 2020)” Erişim adresi https://www.mfa.gr/en/current-affairs/statements-speeches/ministry-of-foreign-affairs-announcement-on-turkeys-new-illegal-navtex-12-october-2020.html
• Greece Minister of foreign affairs, “Interview of the Minister of Foreign Affairs, Nikos Dendias, on ERT evening news, with journalist Antriana Paraskevopoulou (17 January 2020).” Erişim adresi https://www.mfa.gr/en/current-affairs/top-story/interview-of-the-minister-of-foreign-affairs-nikos-dendias-on-ert-evening-news-with-journalist-antriana-paraskevopoulou-17-january-2020.html.
• Greece Minister of Foreign affairs, 6 February 2021, Erişim adresi https://www.mfa.gr/en/current-affairs/statements-speeches/ministry-of-foreign-affairs-announcement-on-the-election-of-the-president-of-the-presidency-council-its-members-and-the-prime-minister-of-libya-by-the-libyan-political-dialogue-forum-february-2021.html.
• Gürdeniz, C. (2005). Security, Stâbility and Co-operation in The Meditarranean Region: building a vision.”1st International Conference on Mediterranean and Middle East’da sunulmuştur, Roma.
• Kim Cragin & Lachlan MacKenzie, Russia’s Escalating Use of Private Military Companies in Africa, Institute for National Strategic Studies (INSS), Nov. 24, 2020, Erişim adresi https://inss.ndu.edu/Media/News/Article/2425797/russias-escalating-use-of-private-military-companies-in-africa/.
• Megerisi, T. (2020). Geostrategic dimensions of Libya’s civil war, Africa Center for Strategic Studies, No. 37, pp. 1-10.
• Milletlerarası Andlaşma. (11 Temmuz 2012). Resmi Gazete, Kabul Tarihi: 29/6/2012, Sayı: 28350, Kanun No. 6341 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Libya Hükümeti Arasında Askeri Eğitim İş Birliği Mutabakat Muhtırasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Dışişleri Komisyonu Raporu (1/650), 27/6/2012
• TBMM Dışişleri Komisyonu, Karar No: 278, Esas No: 1/650, (S. Sayısı: 339)
• Milletlerarası Andlaşma. (25 Aralık 2019). Resmî Gazete Karar Sayısı: 1926, Sayı: 30990, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükümeti Arasında Güvenlik ve askeri İşbirliği Mutabakat Muhtırası”
• Milletlerarası Andlaşma. (6 Aralık 2019). Resmî Gazete, Karar Sayısı: 1815, Sayı: 30971, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükümeti Arasında Akdeniz’de deniz yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası”
• NATO. (09 Nov. 2015). Erişim adresi https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_71652.htm.
• Official Journal of the European Union (2011). International call for proposals No D1/20472/5.9.2011 for participation in the non-exclusive seismic survey off the coasts of western and southern Greece, (2011/C 353/09), Erişim adresi https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:C:2011:353:FULL&from=DA
• Pazarcı, H. (2003), Uluslararası Hukuk Dersleri: II.Kitap, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Suárez de Vivero, Juan Luis (2007). Atlas de la Europa marítima: jurisdicciones. usos y gestión. SERBAL Publisher.
• Schenk, C.J., Kirschbaum, M.A., Charpentier, R.R., Klett, T.R., Brownfield, M.E., Pitman, J.K., Cook, T.A., and Tennyson, M.E.(2010), Assessment of undiscovered oil and gas resources of the Levant Basin Province, Eastern Mediterranean: U.S. Geological Survey Fact Sheet 2010-3014.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (11 Ocak 2021). “No: 13, Türkiye ile Yunanistan Arasında İstikşafi Görüşmeler Hk.” Erişim adrhttp://www.mfa.gov.tr/no_-13_-turkiye-ile-yunanistan-arasinda-istiksafi-gorusmeler-hk.tr.mfa.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (12 Ekim 2020). No: 244, Yunanistan Dışişleri Bakanlığı’nın Oruç Reis’in Faaliyeti için Yayınlanan Navtex’e dair Açıklaması Hk.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2016). “2016 Yılı Başından Türk Dış Politikamız” P.73. Erişim adresi http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2016-yili-basinda-dis-politikamiz.pdf.
• T. C. Dışişleri Bakanlığı. (6 Mart 2021). Erişim adresi http://www.mfa.gov.tr/libya-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2020). Doğu Akdeniz denkleminde stratejik Adım: Türkiye- Libya Mutabakatı, 1. Baskı. İstanbul: Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı yayınları.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (30 Ocak 2007). “NO:18. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi´nin Doğu Akdeniz´deki Ülkelerle Deniz Yetki Alanlarını İlgilendiren İkili Anlaşmalar Yapma Gayretlerini hk.” Erişim adresi http://www.mfa.gov.tr/no_18---30-ocak-2007_-guney-kibris-rum-yonetimi_nin-dogu-akdeniz_deki-ulkelerle-deniz-yetki-alanlarini-ilgilendiren-ikili-anlasmalar-yapma-gayretlerini-hk_-.tr.mfa.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (6 Mart 2021). “SC-1, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy’un Libya’da Ulusal Birlik Hükümeti’ne Güvenoyunu Görüşmek Üzere 8 Mart’ta Toplanacak Temsilciler Meclisi Oturumu Hakkındaki Soruya Cevabı” Erişim adresi http://www.mfa.gov.tr/sc_-11_-libya-da-toplanacak-temsilciler-meclisi-oturumu-hk-sc.tr.mfa.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, 01.04.2021 tarihinde http://www.mfa.gov.tr/no_-218_-ab-dis-iliskiler-konseyinin-libya-baglaminda-turk-sirketinin-yaptirim-listesine-alinmasi-hk.tr.mfa adresinden erişildi.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (29 Ocak 2020). SC-7. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy’un Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un İfadeleri Hakkındaki Soruya Cevabı, Erişim adresi http://www.mfa.gov.tr/sc_-7_-fransa-cb-nin-ifadeleri-hk-sc.tr.mfa.
• TBMM kararı (22/12/2020).“… Cumhurbaşkanlığı Tezkeresi (3/1459)”, 4. Yasama yılı Bileşim 36.
• TBMM. (05/12/2019).Yasama yılı: 3. Birleşim: 27.Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti ile Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükûmeti Arasında Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Teklifi münasebetiyle. Erişim adresi https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/genel_kurul.cl_getir?pEid=83006.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (23 Kasım 2020).SC-115, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy’un, Türk Bayraklı bir Ticari Geminin Irini Harekâtı Kapsamında Ülkemizin Rızası Olmadan Denetime Tabi Tutulması Hakkındaki Soruya Cevabı. Erişim adresi http://www.mfa.gov.tr/sc_-115_--turk-bayrakli-bir-ticari-geminin-irini-harekati-kapsaminda-ulkemizin-rizasi-olmadan-denetime-tabi-tutulmasi-hk-sc.tr.mfa.
• The Atlantic Couincil. (25 Feb. 2021).Rewriting the rules of mediation and conflict resolution: The Libyan Political Dialogue Forum. Erişim adresi https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/rewriting-the-rules-of-mediation-and-conflict-resolution-the-libyan-political-dialogue-forum/.
• The Department of Defense. (2020).The Defense Intelligence Agency (DIA) report, Lead Inspector General Report To The United States Congress.East Africa Counterterrorism Operation North and West Africa Counterterrorism Operation, July 1. p.37.
• The Parliamen of Greece (Hellenic Parliament).(14 January 2021). Erişim adresi tarihinde https://www.hellenicparliament.gr/en/Enimerosi/Grafeio-Typou/Deltia-Typou/?press=2b2a3887-de03-401e-9063-acb00125f8c0.
• The UK Royal Navy (27 Jan. 2021). Erişim adresi https://www.royalnavy.mod.uk/news-and-latest-activity/news/2021/january/27/210127-fleet-flagship-handover.
• The UAE Minister of Foreign Affairs and International Cooperation.(11/5/2020). “Foreign ministers of UAE, Egypt, Cyprus, Greece, France issue joint statement on situation in Eastern Mediterranean region”. Erişim adresi https://www.mofaic.gov.ae/en/MediaHub/News/2020/5/11/11-05-2020-UAE-Minister.
• The US Embassy. (2020). Erişim adresi https://gr.usembassy.gov/secretary-of-state-michael-pompeo-travel-to-greece-september-28-29-2020/.
• The USA Department of Defense. (25 Nov. 2020). Erişim adresi https://media.defense.gov/2020/Nov/25/2002541626/-1/-1/1/LEAD%20IG%20EAST%20AFRICA%20AND%20NORTH%20AND%20WEST%20AFRICA%20COUNTERTERRORISM%20OPERATIONS.PDF.
• The USA The Department of the Navy. (29 September 2020). Secretary of State Mike Pompeo Visits Souda Bay, Crete, Greece. Erişim adresi https://www.navy.mil/Press-Office/News-Stories/Article/2365494/secretary-of-state-mike-pompeo-visits-souda-bay-crete-greece/.
• Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükümeti Arasında Akdeniz’de deniz yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası. (2019). Madde I-IV.
• United Nations News. (14 November 2020). Libyan elections to take place in December 2021: senior UN official. Erişim adresi https://news.un.org/en/story/2020/11/1077692
• United Nations Securit Council Meetings Coverage and Press Releases. (8 JULY 2020). SC/14243, Erişim adresi https://www.un.org/press/en/2020/sc14243.doc.htm.
• United Nations Security Council. (17 March 2011). S/RES/1973 (2011)
• United Nations Security Council Press Statement on Libya’s Elections. (23 JULY 2014). SC/11489-AFR/2940.
• United Nations Security Council. (26 February 2011). S/RES/1970.
• United Nations Security Council. (12 February 2020). Adopted by the Security Council at its 8722nd meeting, S/RES/2510.
• United Nations. (6 November 2014). Libya: UN studying Supreme Court ruling against Parliament, calls for political consensus. Erişim adresi https://news.un.org/en/story/2014/11/482982-libya-un-studying-supreme-court-ruling-against-parliament-calls-political.
• United Nations Support Mıssion In Libya. (2020). Erişim adresi https://unsmil.unmissions.org/unsmil-announces-results-lpdf-vote-presidency-council-members; https://unsmil.unmissions.org/unsmil-announces-lists-candidates-positions-three-member-presidency-council-and-prime-minister.
• United Nations, Libya Political Agreement. (8 June 2015). Erişim adresi https://unsmil.unmissions.org/sites/default/files/Libya%20Political%20Agreement%20Draft%20Agreement%20-%20VERSION%204%20-%20English-%20PRINT.pdf.
• United Nations Support Mission on Libya. (23 October 2020). Agreement for a Complete and Permanent Ceasefire in Libya, Erişim adresi https://unsmil.unmissions.org/sites/default/files/ceasefire_agreement_between_libyan_parties_english.pdf.
• Yaycı, C. (2011). Türkiye ve KKTC’nin Doğu Akdeniz’de münhasir ekonomik bölgeler. TPJD Bülteni 2(23), 51-55
• Yaycı, C. (2020). Doğu Akdeniz’in Paylaşım Mücadelesi ve Türkiye. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
• Yaycı, C. (2020). Libya: Türkiye’nin Denizden Komşusudur. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
• Yüzbaşıoğlu, N., Tarhan, M. (06.08.2020).“Bakan Çavuşoğlu: İrini operasyonu taraflı bir operasyon” Anadolu Ajans. Erişim adresi https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bakan-cavusoglu-irini-operasyonu-tarafli-bir-operasyon/1933668.