Moderating Role of Forgiveness in the Relationship of Psychological Contract Breach and Burnout

Year 2024, Volume: 11 Issue: 1, 196 - 218, 31.03.2024

Sinem Taş Mustafa Canbek

https://doi.org/10.30798/makuiibf.1281602

Abstract

The main purpose of this study is to determine whether there is a significant relationship between psychological contract breach, burnout, and forgiveness in public institution employees and to determine the effect of independently selected variables on dependent variables. When the domestic literature is examined, no study has been found that examines the moderator effect of forgiveness on the effect of psychological contract breach on burnout. Therefore, the results of this study are expected to make a significant contribution to the literature. The sample of the research consists of 471 public institution employees within the borders of Burdur province. In order to test the construct validity of the scales used in the research, the Amos program was used and Confirmatory Factor Analysis (CFA) was performed. SPSS 22 statistical package program was used to analyze the obtained data. As a result of the analysis, it was determined that the psychological contract breach negatively affected the acceptance of forgiveness but positively affected burnout. Acceptance of forgiveness was found to have a significant and negative effect on burnout. In addition, it was concluded that forgiveness had a moderating effect on the effect of psychological contract breach on burnout.

Keywords

PSYCHOLOGİCAL CONTRACT BREACH, BURNOUT, FORGİVENESS

Psikolojik Sözleşme İhlali ile Tükenmişlik İlişkisinde Affediciliğin Düzenleyici Rolü

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı kamu kurumu çalışanlarında psikolojik sözleşme ihlalinin, tükenmişliğin ve affediciliğin birbiriyle anlamlı bir ilişkisinin olup olmadığını ve bağımsız olarak belirlenen değişkenlerin bağımlı değişkenler üzerindeki etkisini tespit etmektir. Yerli literatür incelendiğinde psikolojik sözleşme ihlalinin, tükenmişlik üzerindeki etkisinde affediciliğin düzenleyici rolünü ortaya koymaya çalışan bir araştırmaya rastlanmamıştır. Dolayısıyla bu çalışmanın sonuçlarının alan yazına kayda değer bir katkı sağlaması beklenmektedir. Araştırmanın örneklemini Burdur ili sınırları içerisindeki 471 kamu kurumu çalışanı oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında kullanılan ölçeklerin yapı geçerliliğini tespit etmek için Amos 23 programı kullanılarak Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. Veri setinin analiz edilmesinde ise SPSS 22 programı kullanılmıştır. Yapılan analizler neticesinde, psikolojik sözleşmenin ihlalinin affediciliği anlamlı bir şekilde negatif ancak tükenmişliği pozitif şekilde etkilediği tespit edilmiştir. Affediciliğin ise tükenmişliği anlamlı ve negatif şekilde yordadığı görülmüştür. Bunun yanında psikolojik sözleşme ihlalinin tükenmişlik üzerindeki etkisinde, affediciliğin düzenleyici etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

PSİKOLOJİK SÖZLEŞMENİN İHLALİ, TÜKENMİŞLİK, AFFEDİCİLİK

References

• Abelson, R. P., & Rosenberg, M. J. (1958). Symbolic psycho‐logic: A model of attitudinal cognition. Behavioral Science, 3(1), 1-13. https://doi.org/10.1002/bs.3830030102
• Aydın, F. T. (2017). Pozitif bir karakter gücü olarak affedicilik. The Journal of Happiness & Well-Being, 5(1), 1-22. Aydın-Tükeltürk, Ş., Şahin-Perçin, N., & Güzel, B. (21-23 Mayıs 2009). Örgütlerde psikolojik kontrat ihlalleri ve sinizm ilişkisi: 4‐5 yıldızlı otel işletmeleri üzerine bir araştırma. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, (s. 688-692). Eskişehir, Türkiye. http://w3.balikesir.edu.tr/~seymen/yonetim.pdf
• Aykanat, Z. (2014). Psikolojik sözleşmenin ihlali algısında örgütsel adaletin etkisi ve etik liderin aracı değişken olarak rolü: Kalkınma ajanslarında uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bal, P. M., De Lange, A. H., Jansen, P. G., & Van Der Velde, M. E. (2008). Psychological contract breach and job attitudes: A meta-analysis of age as a moderator. Journal of Vocational Behavior, 72(1), 143-158. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2007.10.005
• Chan, D. W. (2010). Teacher burnout revisited: ıntroducing positive intervention approaches based on gratitude and forgiveness. Educational Research Journal, 25(2), 165-186. https://search.informit.org/doi/10.3316/informit.406734425019134
• Cinnioğlu, H., Salha, H., & Yazıt, H. (2017). Yiyecek içecek işletmelerinde çalışan işgörenlerin psikolojik sözleşme ihlal algılarının tükenmişlik düzeyleri üzerine etkisi Tekirdağ örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6(4), 45-58.
• Costa, S. P., & Neves, P. (2017). Forgiving is good for health and performance: how forgiveness helps individuals cope with the psychological contract breach. Journal of Vocational Behavior, 100, 124-136. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2017.03.005
• Çardak, M. (2013). Affedicilik. A. Akın (Ed.). Güncel psikolojik kavramlar I pozitif psikoloji içinde (206-221). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Çetinkaya, F. F. (2014). Hizmet işletmelerinde psikolojik sözleşme ihlalleri ve örgütsel sinizm ilişkisi: kapadokya bölgesi 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.) Afyonkarahisar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Çobanoğlu, N. F. (2021). Hekimlerde tükenmişlik düzeyi ve algılanan stres düzeyinin gastrointestinal semptomlar ile ilişkisi. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Demirgil, Z. (2021). Tükenmişlik. M. H. Mücevher ve Z. Demirgil (Ed.), Kronik işgören hastalıkları nedenleri, sonuçları ve çareleri içinde (ss. 53-78). Gazi Kitabevi.
• DiFonzo, N., Alongi, A., & Wiele, P. (2020). Apology, restitution, and forgiveness after psychological contract breach. Journal of Business Ethics, 161(1), 53-69. https://doi.org/10.1007/s10551-018-3984-1
• Doğan, S., & Karaçelebi, F. G. (2023). Yönetici nezaketsizliğinin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: psikolojik sözleşme ihlali ve ahlaki çözülmenin aracılık rolü. İş ve İnsan Dergisi, 10(2), 125-139. https://doi.org/10.18394/iid.1354306
• Downie, R.S. (1965). Forgiveness. The Philosophical Quarterly, 15 (59), 128- 134. https://doi.org/10.2307/2218212 Elden, B. (2017). Psikolojik sözleşme ihlali ile işten ayrılma niyeti ilişkisinde birey-örgüt uyumunun düzenleyici rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Elibol, F., & Kılıçer, T. (2019). Türkiye’de yatılı engelli bakım merkezlerinde hizmet kalitesinin ölçülmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(43), 109-148.
• Enright, R. D., & Fitzgibbons, R. P. (2000). Helping clients forgive: An empirical guide for resolving anger and restoring hope. American Psychological Association.
• Esmer, Y., & Özdaşlı, K. (2018). Akademik yönetimde psikolojik sözleşme ihlali, etik liderlik ve prososyal davranışlar. Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Gao, F., Li, Y., & Bai, X. (2022). Forgiveness and subjective well-being: a meta-analysis review. Personality and Individual Differences, 186, 111-350. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.111350
• Güler, N. H. (2021). Stratejik insan kaynakları yönetiminde duygusal emeği anlamak. Gazi Kitabevi.
• Gürbüz, S. (2019). Amos ile yapısal eşitlik modellemesi temel ilkeler ve uygulamalı analizler (IBM AMOS uygulamalı, örnek veri setleri). Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Güriş, S., Akyurt, N., & Angı, A. (2012). Akademisyenler ve yabancı dil. Der Yayınevi.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regressionbased approach. Guilford Press.
• Hökelekli, H. (2013). Psikoloji, din ve eğitim yönüyle insani değerler. Değerler Eğitim Merkezi Yayınları.
• İslamoğlu, A. H., & Alnıaçık, Ü. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Beta Basım Yayım.
• Kanbur, E., &Ali, A. Y. (2020). Psikolojik sözleşme algısının işe adanmışlık üzerindeki etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 531-549. https://doi.org/10.31592/aeusbed.615587
• Kanbur, E., Kanbur, A., & Özdemir, B. (2022). Çevresel örgütsel vatandaşlık davranışı: bir ölçek uyarlama çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13, 16-28.
• Kara, E. (2009). Dini ve psikolojik açıdan bağışlayıcılığın terapötik değeri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (8), 221–229. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1144223
• Karaman Kepenekci, Y., & Nayir, K. F. (2015). Örgütsel affedicilik ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmenlerin örgütsel affediciliğe ilişkin görüşler. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 11(3), 922-934. https://doi.org/10.17860/efd.93627
• Karcıoğlu, F., Aykanat, Z., & Cınar, O. (2014). The impact of organizational justice on the perception of psychological contract breach and the role of ethical leader as a moderator: an application on developing agencies. Research Journal of Business and Management, 1(2), 74-86.
• Kaynak, Ü. (2020). Ölçülülük. Ş. Işık (Ed.), Karakter güçleri ve erdemler içinde (ss. 198-222). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Koçak, H., & Koç, H. (2018). Psikolojik sözleşme ihlalleri ile örgütsel güven ve örgütsel bağlılık ilişkisi: Kamu ve özel sektör karşılaştırması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(4), 1217-1241. https://doi.org/10.20491/isarder.2018.571
• Koç, H., & Topaloğlu, M. (2012). İşletmeciler için yönetim bilimi. Seçkin Yayınevi.
• Korkmaz, F. (2020). Örgütsel affedicilik. G. Akdeniz ve F. Korkmaz (Ed.), 21. Yüzyılda örgütsel davranışta 21 güncel yaklaşım içinde (ss. 179-204). Gazi Kitabevi.
• Kozaklı M (2015). Bilimsel araştırma: tasarım, yazım ve yayım teknikleri. Detay Yayıncılık.
• Little, L. M., Simmons, B. L., & Nelson, D. L. (2007). Health among leaders: positive and negative affect engagement and burnout, forgiveness and revenge. Journal of Management Studies, 44(2), 243-260. https://doi.org/10.1111/j.1467-6486.2007.00687.x
• Malach-Pines, A. (2005). The burnout measure, short version. Internationa Journal of Stress Management, 12(1), 78-88. https://doi.org/10.1037/1072-5245.12.1.78
• Malek Zadeh Torkamani, P., Aminpoor, M., Bakhtiari Said, B., & Khalili, G. (2018). The effectiveness of forgiveness-based intervention on couple burnout in women affected by infidelity of spouse. Zanko Journal of Medical Sciences, 19(60), 31-45.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99 – 113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
• Maslach, C., Schaufeli, W.B., & Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annual Reviews of Psychology, 52, 397-422. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.397
• McCullough, M. E., Bellah, C. G., Kilpatrick, S. D., & Johnson, J. L. (2001). Vengefulness: relationships with forgiveness, rumination, well-being, and the big five. Personality and Social Psychology Bulletin, 27(5), 601-610. https://doi.org/10.1177/0146167201275008
• Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık. Mimaroğlu, H. (2008). Psikolojik sözleşmenin personelin tutum ve davranışlarına etkileri: tıbbi satış temsilcileri üzerinde bir araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Morrison, E. W., & Robinson, S. L. (1997). When employees feel betrayed: A model of how psychological contract violation develops. Academy of Management Review, 22(1), 226-256. https://doi.org/10.2307/259230
• North, J. (1987). Wrongdoing and forgiveness. Philosophy, 42, 499-508. https://doi.org/10.1017/s003181910003905x
• Oğuzberk, M., & Aydın, A. (2008). Ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik. Klinik Psikiyatri, 11(4), 167-179.
• Polatcı, S. (2007). Tükenmişlik sendromu ve tükenmişlik sendromuna etki eden faktörler Gaziosmanpaşa Üniversitesi akademik personeli üzerinde bir analiz. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Rao, X., Wang, W., Luo, S., Qiu, J., & Li, H. (2022). Brain structures associated with individual differences in decisional and emotional forgiveness. Neuropsychologia, 1-36.
• Richards, N. (1988). Forgiveness. Ethics, 99 (1), 77-97. https://doi.org/10.1016/j.neuropsychologia.2022.108223
• Robinson, S. L., & Morrison, E. W. (1995). Psychological contracts and ocb: The effect of unfulfilled obligations on civic virtue behavior. Journal of Organizational Behavior, 16(3), 289-298. https://doi.org/10.1002/job.4030160309
• Robinson, S. L., & Rousseau, D. M. (1994). Violating the psychological contract: not the exception but the norm. Journal of Organizational Behavior, 15(3), 245-259. https://doi.org/10.1002/job.4030150306
• Robinson, S. L., & Wolfe Morrison, E. (2000). The development of psychological contract breach and violation: A longitudinal study. Journal of Organizational Behavior, 21(5), 525-546. https://doi.org/10.1002/1099-1379(200008)21:5<525::AID-JOB40>3.0.CO;2-T
• Sargut, A. S. (2015). Kültürlerarası farklılaşma ve yönetim. Imge Kitabevi.
• Satıcı, S. A. (2016). Üniversite öğrencilerinin affetme, intikam, sosyal bağlılık ve öznel iyi oluşları: farklı yapısal modellerin denenmesi üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson.
• Tagay, Ö., & Cırcır, O. (2021). Okulda affetmenin desteklenmesi. G. Arslan ve M. Yıldırım (Ed.), Okulda pozitif psikoloji kuramdan uygulamaya içinde (ss. 129-143). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Taysi, E. (2007). İkili ilişkilerde bağışlama: ilişki kalitesi ve yüklemelerin rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Thompson, L. Y., Snyder, C. R., Hoffman, L., Michael, S. T., Rasmussen, H. N., Billings, L. S., & Roberts, D. E. (2005). Dispositional forgiveness of self, others, and situations. Journal of Personality, 73(2), 313-360. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2005.00311.x
• Tümkaya, S., Çam, S., & Çavuşoğlu, Ġ. (2009). Tükenmı̇şlı̇k ölçeğı̇ kısa versı̇yonu’nun Türkçe’ye uyarlama, geçerlı̇k ve güvenı̇rlı̇k çalışması. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 387–398.
• Türközü, Ö. (2019). Psikolojik sözleşme ihlalinin örgütsel sinizm üzerine etkisinin incelenmesi: çağrı merkezi sektöründe bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Umutlu, S. (2021). Kadınlarda iş- aile- yaşam dengesi. Astana Yayınları.
• Üçok, D. I. (2012). Sinik tutum ve psikolojik sözleşme ihlali algısının tükenmişlik üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Üçok, D. ve Torun, A. (2014). Tükenmişliği etkileyen olumsuz tutum ve beklentiler: Sinik tutum ve psikolojik sözleşme ihlali algısı üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 231-249. https://doi.org/10.16951/iibd.76837
• Yasım, Y. K. (2020). Mesleki tükenmişlik, makyevelizm, psikolojik sözleşme ihlali ve demokratik liderlik arasındaki ilişkilerin smartpls ile analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 87-101. https://doi.org/10.21733/ibad.652328
• Zengin, Ç. (2021). Hemşirelerde tükenmişlik düzeyinin ruminatif düşünce biçimleri ve örgütsel affedicilik açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi