Temiz Bir Çevrede Yaşama Hakkının Büyükşehirlerde Uygulanması ve Avrupa Birliği'ne Uyum Açısından Değerlendirilmesi: Manisa Büyükşehir Örneği

Year 2024, , 451 - 469, 31.10.2024

Serra Asena Birol , Ahmet Uçar

https://doi.org/10.33712/mana.1538389

Abstract

Günümüz insanı, modern hukukla elde ettiği çevre hakları çerçevesinde yaşam kalitesini sürekli arttırma eğilimindedir. Ancak sağlıklı, kaliteli bir yaşam için her bireyin çevre hakkı konusunda bilgili olması önemlidir. Bilhassa günümüzde gelişen teknoloji, nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşme ile “çevre hakkının” önemi anlaşılmıştır. Dünya’daki ekolojik gelişmeler ele alındığında Avrupa Birliği’nin çevre politikası üzerine yürüttüğü çalışmaların devamlılık arz ettiği görülmektedir. 1970’lerden bu yana Avrupa Birliği Çevre Politikası, çeşitli eylem programları ile uygulanmaktadır. Avrupa Tek Senedi (1987), Maastricht Antlaşması (1993), Amsterdam Antlaşması (1999), Lizbon Antlaşması (2009) ve son olarak Avrupa Yeşil Mutabakatı (2019-2024) bu politikaların en önemlileridir. AB’ye üye olmak isteyen ülkeler bu programlardaki kriterleri sağladığında üye olabilmektedirler. Bu ülkelerden biri olan Türkiye’nin de Avrupa Birliği’ne üyelik müzakerelerinde yürütülen müktesebat uyum süreci incelendiğinde çevre hakkına dair uygulanması gerekli düzenlemelere yer verildiği görülmektedir. Bu düzenlemeler parlamento tarafından oluşturulacak yasalar ve bu yasaları uygulayacak kurumlar üzerinden Türk toplumunun hayatını etkilemeye başlamıştır. Bu hususta bireylerin en çok maruz kaldığı etki ise yerel yönetimlerin uygulamaları olmuştur. Son zamanlarda önemli hale gelen “temiz çevre hakkı” akademik çalışmalarda çok incelenmemiştir. Ancak son 20-30 yılda yaşanan iklim sorunları ve çevre felaketleri sonucunda, son yıllarda ortaya atılan “yeni nesil haklar” kavramı içerisinde temiz çevre hakkı da yer alarak önem kazanmıştır. Bu kapsamda bu çalışmada “temiz çevre hakkı’nın” önce AB ve diğer uluslararası belgelerde nasıl yer aldığı incelenecek, sonrasında Türk mevzuatındaki yeri incelenecektir. Sonrasında Manisa Büyükşehir Belediyesinin sorumluluk alanındaki belediye ve diğer kurum bürokratları ile Manisa Büyükşehir Belediyesinin bu konudaki uygulamalarının AB normlarına uyumu ve temiz çevre konusundaki bilincin ölçülmesine yönelik yarı yapılandırılmış görüşme soruları ile nitel bir araştırma yapılarak Manisa’da AB’ye uyumumun ne kadar sağlandığı araştırılacaktır.

Keywords

Avrupa Birliği, Çevre Hakkı, Çevre Politikası, Temiz Çevre Hakkı, Manisa Büyükşehir Belediyesi

Ethical Statement

Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Bunun için Manisa Celal Bayar Üniversitesi Etik Kurul kararı alınmış olup, makale metninde ilgili kurul kararının tarih ve sayı numaraları beyan edilmiştir.

Implementation of the Right to Live in a Clean Environment in Metropolitan Cities and its Evaluation in Terms of Harmonization with the European Union: Manisa Metropolitan Case

Abstract

Today's people tend to continuously improve their quality of life within the framework of the environmental rights they have acquired through modern law. However, it is important for every individual to be knowledgeable about environmental rights for a healthy, quality life. Especially today, the importance of “environmental rights” has been understood with the developing technology, population growth, urbanization, and industrialization. Considering the ecological developments in the world, it is seen that the European Union's work on environmental policy is continuous. Since the 1970s, the European Union Environmental Policy has been implemented through various action programs. The European Single Act (1987), the Maastricht Treaty (1993), the Amsterdam Treaty (1999), the Lisbon Treaty (2009), and finally the European Green Deal (2019-2024) are the most important of these policies. Countries wishing to become members of the EU can join when they meet the criteria in these programs. When the acquis harmonization process of Turkey, which is one of these countries, is examined, it is seen that the necessary regulations on the right to environment are included. These regulations have started to affect the lives of Turkish society through the laws that will be created by the parliament and the institutions that will implement them. The “right to a clean environment”, which has recently become important, has not been analyzed much in academic studies. However, as a result of climate problems and environmental disasters in the last 20-30 years, the right to clean environment has gained importance by being included in the concept of “new generation rights”. In this context, this study will first examine how the “right to a clean environment” is included in the EU and other international documents, and then its place in Turkish legislation will be examined. Afterwards, qualitative research will be conducted with semi-structured interview questions with the bureaucrats of the municipality and other institutions in the area of responsibility of Manisa Metropolitan Municipality in order to measure the compliance of Manisa Metropolitan Municipality's practices on this issue with EU norms and the awareness on clean environment and to what extent the harmonization with the EU has been achieved in Manisa.

Keywords

European Union, Environmental Right, Environmental Policy, Right to a Clean Environment, Manisa Metropolitan Municipality

References

• ABDULHAKİMOĞULLARI, Erdal, SEZER, Özcan ve AKPINAR, Mahmut (2011), “Küresel Ulusal ve Yerel Düzeyde Bir İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkının Gelişimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.2(14), ss.61-88.
• İKTİSADİ KALKINMA VAKFI (2021), “AB Yeşil Mutabakatı Temel Unsurları ve Yol Haritası”, İktisadi Kalkınma Vakfı Kurumsal Web Sayfası (E-Makale), https://www.ikv.org.tr/images/files/AB_Yesil_Mutabakati_Temel_Unsurlari_ve_Yol_Haritasi.pdf (Erişim Tarihi: 19.02.2024).
• AZİZ, Aysel (2014), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri, Nobel Yayınevi, Ankara.
• BİLGİLİ, Muhammed Yunus (2015), “Anayasal Bir Hak Olarak Çevre Hakkı”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.6(2), ss.563-584.
• BİRİCİKOĞLU, Hale ve YALNIZOĞLU, Yasemin (2018), “6360 Sayılı Kanun’un Etkinlik-Verimlilik ile Hizmette Yerellik İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi: Kocaali İlçesinde Yapılan Bir Araştırma”, Yönetim Bilimleri Dergisi, S.16(32), ss.255-284.
• ÇOKGEZEN, Jale (2007), “Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, S.23(2), ss.91-115.
• GÜNEŞ, Ahmet M. (2008), “Lizbon Antlaşması Sonrasında Avrupa Birliği”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.12(1), ss.739-772.
• GÜNEŞ, Yusuf ve COŞKUN, Aynur Aydın (2004), Çevre Hukuku, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul.
• KARAHAN, Mehmet, GÖRGÜN, Bahar ve OKTAY, Ayşe (2017), “Üniversite Öğrencilerinin Yeşil Pazarlama ve Çevre Farkındalık Düzeyleri: Fırat Üniversitesi Örneklemi”, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, S.4(2), ss.57-76.
• KARASAR, Niyazi (2016), Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• KELEŞ, Ruşen (2013), “İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı”, Uluslararası Türk Dünyası Çevre Sorunları Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı, 25-26 Kasım 2013- Eskişehir, ss.29-31.
• KIZILBOĞA, Rüveyda ve BATAL, Salih (2012), “Türkiye’de Çevre Sorunlarının Çözümünde Yerel Yönetimlerin Rolü” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt/Volume: 9, Sayı/Issue: 20, ss. 191-212.
• KIZILBOĞA ÖZASLAN RÜVEYDA and BOZKURT Ecem, (2019), “The Right toEnvironment and Its Reflections on Municipalities”, in Strategic Perspectives on Sustainable Development and Migration Issues in Turkey and Abroad (pp. 90-117), (Ed. İmam Bakır Kanlı), Cambridge Scholars Publishing.
• KOCAOĞLU, Mustafa ve ÖZMEN, Zeynep Nur (2021), “Yerel Yönetimlerde Çevre Sorunlarının Çevre Hakkı Kapsamında İncelenmesi: Uluslararası ve Ulusal Mevzuat Ekseninde Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, S.7(2), ss.233-248.
• OLGUN, Hakan ve IŞIK, Volkan (2017), “Bir ‘İnsan Hakkı’ olarak ‘Çevre Hakkı’ ve Türk Hukukundaki Yeri”, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, S.3(1), ss.33-52.
• ÖZMEN, Zeynep Nur ve KIZILBOĞA ÖZASLAN, Rüveyda (2022). Çevreci Hareketler Konulu Gazete Haberlerinin Mukayeseli İncelemesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(1), ss.56-75.
• TEKELİ, İlhan (2005), “Çevre Hakkına Yerelden Yaklaşmak”, Sivil Toplumu Geliştirme Merkezi Kurumsal Web Sayfası (E-Makale), http://www.stgm.org.tr/tr/icerik/detay/cevre-hakkina-yerelden-yaklasmak (Erişim Tarihi: 10.03.2024).
• TEKİN, Ömer Fruk (2018), “Yerel Yönetimlerin Çevresel Hizmet ve Politikaları: Antalya Büyükşehir Belediyesi Örneği”, Antalya Kitabı: Selçukludan Cumhuriyet’e Sosyal Bilimlerde Antalya (Ed. Bedia Koçakoğlu, Bahset Karslı, Demet Sustam, Zehra Sula, Halil İbrahim Yücel, Ayşe Demir), Palet Yayınevi, Antalya, ss.1132-1142.
• TIRAŞ, H. Hayrettin (2012), “Sürdürülebilir Kalkinma ve Çevre: Teorik Bir İnceleme”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.2(2), ss.57-73.
• TOPRAK, Düriye (2017), “Türkiye’nin Çevre Politikasında Yerel Yönetimlerin Rolü: Yerel Yönetim Bütçesinin İncelenmesi”, Maliye Araştırmaları Dergisi, S.3(2), ss.173-193.
• UÇAR, Ahmet (2022), "Ulusal ve Uluslararası Belgelerde Temiz Çevrede Yaşama Hakkının Gerçekleşmesinde Yerel Yönetimlerin Rolü: Manisa Büyükşehir Belediyesi Örneği", Yerel Yönetimler Üzerine Sosyo-Politik – Yönetsel – Kültürel- Teknolojik ve Tarihi Perspektiften Güncel Tartışmalar (Ed. Burak Hamza Eryiğit, Ramazan Tiyek), Ekin Yayınevi, Bursa, ss.11-27.
• UÇAR, Ahmet, ŞEMŞİT, Suhal ve YÜKSEL, Mehmet Ali (2018), “AB Politikaları Açısından Büyükşehir Belediyelerinin Katı Atık Yönetimi: Manisa Büyükşehir Belediyesi Örneği”, Türk İdare Dergisi, S.90(487), ss.743-767.
• YILDIRIM, Ali ve ŞİMŞEK, Hasan (2013), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• YILDIRIM, Uğur, GENÇTÜRK, Muharrem ve TAŞ, İbrahim Ethem (2000), “Sürdürülebilir Kalkınmaya İlişkin Uluslararası Düzenlemeler ve Bunların Hukuki Niteliği”, Türk İdare Dergisi, S.72(426), ss.107-119.
• 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (09.11.1982 tarih ve 17863 (mükerrer) sayılı Resmi Gazetesi).
• Treaty of Amsterdam (Amsterdam (The Netherlands)- 2nd October 1997 - Entry into force: 1 May 1999).