An Evaluation in the Context of Political Party Theories: IYI Party

Year 2024, Volume: 7 Issue: 4, 1148 - 1162, 08.01.2025

Oğuz Demir

https://doi.org/10.33712/mana.1544435

Abstract

The subject of the study is to seek answers to the questions of under what conditions the İYİ Party emerged, what kind of processes it went through, what basic values it was founded on, and to what extent it is compatible with various theories developed to explain political parties. People in Turkish politics think that the study will be useful because it will give new information to researchers and help them understand how a party with a lot of support in general and local elections came to be. They also want to look at this party in the context of different theories that have already been written and see what it has added to the history of Turkish democracy. The purpose of the study is to look at how the İYİ Party came to be and how it works as a political party in light of birth theories, party typologies, and institutionalization theories using different types of historical data. Primary and secondary sources were used in the study, and inferences regarding the İYİ Party were made in the light of these sources by following the critical-interpretive method. The İYİ Party was evaluated in the context of birth theories, party typologies, and institutionalization criteria. It can be said that the İYİ Party is a party that emerged from within the parliament and has both cadre and mass party characteristics. It can be stated that the İYİ Party did not have difficulty in meeting the complexity criteria among the institutionality criteria but had difficulty in institutionalization in terms of autonomy and consistency criteria.

Keywords

Political Parties, IYI Party), Institutionalization

Ethical Statement

This paper complies with Research and Publication Ethics, has no conflict of interest to declare, and has received no financial support. The article has been checked for spelling and plagiarism/similarity. The article was evaluated by "at least two external referees" and "double blinding" method. The author sent a signed "Copyright Transfer Form" to the journal. There is no need to obtain ethical permission for the current study as per the legislation. The "Declaration Form Regarding No Ethics Permission Required" was sent to the journal by the authors on this subject. The author contributed to all sections and stages of the study alone.

Supporting Institution

No financial support was received for the conduct of the research.

Siyasal Parti Teorileri Bağlamında Bir Değerlendirme: İYİ Parti

Abstract

Çalışmanın konusu, İYİ Parti’nin hangi şartlar altında ortaya çıktığı, ne tür süreçlerden geçtiği, hangi temel değerler üzerine kurulduğu ve siyasi partileri açıklamak üzere geliştirilen çeşitli teorilere ne ölçüde uyumluluk gösterdiği sorularına cevap aramak üzerinedir. Türk siyasi hayatında genel ve yerel seçimlerde halkın belli oranda desteğini almış bir partinin hangi süreçler sonucunda ortaya çıktığını açıklamak, alan yazındaki çeşitli teoriler bağlamında inceleyerek Türk demokrasi tarihine neler kattığını değerlendirmek çalışmanın, alana ve araştırmacılara sunacağı veriler açısından değerli olduğu düşünülmektedir. Çalışmanın amacı, İYİ Parti’nin oluşumunu tarihsel süreç içerisinde inceleyerek elde edilen çeşitli tarihsel verilerle İYİ Parti’yi bir siyasi parti olarak doğuş teorileri, parti tipolojileri ve kurumsallaşma teorileri bağlamında değerlendirmektir. Çalışmada birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanılmış ve bu kaynaklar ışığında eleştirel-yorumsamacı metot takip edilerek İYİ Parti’ye ilişkin çıkarımlarda bulunulmuştur. İYİ Parti doğuş teorileri, parti tipolojileri ve kurumsallaşma ölçütleri bağlamında değerlendirilmiştir. İYİ Parti’nin parlamento içinden doğan bir parti olduğu, hem kadro hem de kitle partisi özelliği taşıdığı söylenebilir. İYİ Parti’nin kurumsallık ölçütlerinden karmaşıklık ölçütlerini sağlamada zorluk çekmediği, özerklik ve tutarlık ölçütleri açısından İYİ Parti’nin kurumsallaşmada zorlandığı belirtilebilir.

Keywords

Siyasi Partiler, İYİ Parti (İYİ), Kurumsallaşma

Ethical Statement

Bu makale Araştırma ve Yayın Etiğine uygundur. Beyan edilecek herhangi bir çıkar çatışması yoktur. Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır. Makale yazım ve intihal/benzerlik açısından kontrol edilmiştir. Makale, “en az iki dış hakem” ve “çift taraflı körleme” yöntemi ile değerlendirilmiştir. Yazar, dergiye imzalı “Telif Devir Formu” belgesi göndermişlerdir. Mevcut çalışma için mevzuat gereği etik izni alınmaya ihtiyaç yoktur. Bu konuda yazarlar tarafından dergiye “Etik İznine Gerek Olmadığına Dair Beyan Formu” gönderilmiştir. Yazar, çalışmanın tüm bölümlerine ve aşamalarına tek başına katkıda bulunmuştur.

Supporting Institution

Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır.

References

• AKŞENER, Meral (2019) “Milliyetçilik Ne Bir Parti Aidiyetidir, Ne De Bir Damgadır”, Kişisel Twitter (X) Paylaşımı, 16 Mayıs 2019, https://twitter.com/meral_aksener/status/1129084192799764486 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• APAYDIN, Fahri (2009), “Kurumsal Teori ve İşletmelerin Kurumsallaşması”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.10(1), ss.1-22.
• BBC NEWS TÜRKÇE (2018), “3 Kurucu Üyesi İstifa Eden İYİ Parti'de Neler Oluyor?”, BBC News Türkçe (E-Haber), 6 Ağustos 2018, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-45084295 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• BLOOMBERGHT (2017), “MHP’nin Tüzük Kurultayı İptal Edild”, Bloomberght (E-Haber), 20 Haziran 2017, https://www.bloomberght.com/haberler/haber/2023962-mhpnin-tuzuk-kurultayi-iptal-edildi (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• BÜLBÜL, Kudret (2019), Siyaset Bilimi, Adres Yayınları, Ankara.
• BÖLÜKBAŞI, Mustafa (2022), “Measuring the Level of Party Institutionalization in Turkey”, Journal of Political Sciences, S.31(2), ss.305-321.
• ÇAĞLA, Cengiz (2010), Siyaset Bilimi, Omnia Yayıncılık, İstanbul.
• ÇİÇEK, Ali (2022), “Türkiye’deki Siyasal Partilerin Yerel Yönetim Tasavvurları”, Kamu Yönetimi: Yerel Yönetimler, Yerel Demokrasi ve Kentleşme (Ed. Konur Alp Demir, Ali Çiçek), Orion Yayınları, Ankara, ss.3-50.
• ÇİÇEK, Ali (2023), “İdeolojiden Kitleye Türkiye’de Siyasi Partiler”, Dicle Akademi Dergisi, S.3(2), ss.255-281.
• DAĞ, Mehmet ve IRK, Orhan (2012), “Türkiye’de ve İngiltere’de Siyasal Partilerin Ortaya Çıkışı”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, S.4(2), ss.41-48.
• DUVERGER, Maurice (1993), Siyasi Partiler (Çev. Ergun Özbudun), Bilgi Yayınevi, Ankara, 4. Baskı.
• DÜNYA GAZETESİ (2018), “CHP’li 15 milletvekili İYİ Parti’ye katıldı.”, Dünya Gazetesi (E-Haber), 22 Nisan 2018, https://www.dunya.com/gundem/chpli-15-milletvekili-iyi-partiye-katildi-haberi-412727 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• EURONEWS (2021), “Akşener Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Çalışmasını Açıkladı: Tarafsız Cumhurbaşkanı, Güçlü Meclis”, Euronews (E-Haber), 26 Mayıs 2021, https://tr.euronews.com/2021/05/26/aksener-guclendirilmis-parlamenter-sistem-cal-smas-n-ac-klad-tarafs-z-cumhurbaskan-guclu-m (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• GAZETE DUVAR (2023), “Meral Akşener Yeniden İYİ Parti Genel Başkanı Seçildi”, Gazete Duvar (E-Haber), 20 Eylül 2020, https://www.gazeteduvar.com.tr/politika/2020/09/20/iyi-parti-kurultayi-basladi-istanbul-sozlesmesi-ve-eyt-mesaji (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• HABER İSKELESİ (2023), “İYİ Parti Lideri Meral Akşener Masadan Kalkınca İstifalar Peş Peşe Geldi!”, Haber İskelesi (E-Haber), 23 Mart 2023, https://haberiskelesi.com/2023/03/21/meral-aksener-masadan-kalkinca-istifalar-pes-pese-geldi (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• HUNTINGTON, Samuel Phillips (1966), “Siyasal Gelişme ve Bozulma (Çev. Ergun Özbudun)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.23(4), ss.55-107.
• HÜRRİYET GAZETESİ (2024), “Türkiye'nin Geçmiş Seçimleri Zaman Çizelgesi”, Hürriyet Gazetesi (E-Haber), https://secim.hurriyet.com.tr/ (Erişim Tarihi: 26.09.2024).
• İYİ PARTİ (2024), “İYİ Parti Programı”, İyi Parti Kurumsal Web Sayfası, https://iyiparti.org.tr/storage/img/doc/iyi-parti-guncel-parti-program.pdf (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• İYİ PARTİ ANTALYA (2024), “İYİ Parti Kurucular Kurulu”, İYİ Parti Antalya Kurumsal Web Sayfası, https://iyipartiantalya.org.tr/kurucular-kurulu/ (Erişim Tarihi: 26.2.2024).
• JANDA, Kenneth (1980), Political Parties: A Cross-National Survey, Free Press, New York (US).
• KAPANİ, Münci (2006), Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, Ankara, 18. Baskı.
• LEVITSKY, Steven (1998), “Institutionalization and Peronism: The Concept, the Case and the Case for Unpacking the Concept”, Party Politics, S.4(77), ss.77-92.
• MEDYASCOPE (2022a), “Ekonominin Temel Sorunları ve Çözüm Önerileri – İYİ Parti Ekonomi Politikaları Başkanı Prof. Dr. Bilge Yılmaz ile Söyleşi”, Medyascope (E-Haber), 9 Nisan 2022, https://medyascope.tv/2022/04/09/ekonominin-temel-sorunlari-ve-cozum-onerileri-rusen-cakir-ve-bilge-yilmaz-tartisiyor/ (Erişim Traihi: 09.04.2022).
• MEDYASCOPE (2022b), “Meral Akşener, Ruşen Çakır'ın Sorularını Yanıtladı | Aday Kim Olacak?”, Medyascope (E-Haber), 9 Aralık 2022, https://www.youtube.com/watch?v=tfiSDsWb9r8 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• MİLLİYET GAZETESİ (2020), “İYİ Parti’nin Üye Hedefi 350 Bin”, Milliyet Gazetesi (E-Haber), 7 Şubat 2020, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/iyi-partinin-uye-hedefi-350-bin-6139564 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• NTV (2016), “Meral Akşener MHP'den İhraç Edildi”, NTV (E-Haber), 8 Eylül 2016, https://www.ntv.com.tr/turkiye/meral-aksener-mhpden-ihrac-edildi,A5eUrgGT7EC-A7iMWL-sGQ (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• NTV (2023a), “Meral Akşener'den 6'lı Masa Açıklaması: "Şimdiki Aklım Olsa Geri Dönmezdim", NTV (E-Haber), 9 Aralık 2023, https://www.ntv.com.tr/turkiye/meral-aksenerden-6li-masa-aciklamasi-simdiki-aklim-olsa-geri-donmezdim,kKg4tAi8qkm-QLzTaT5BzQ# (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• NTV (2023b), “Meral Akşener 6'lı Masadan Kalktı: Dayatmaya Boyun Eğmeyeceğiz”, NTV (E-Haber), 3 Mart 2023, https://www.ntv.com.tr/2023-secim/meral-aksener-6li-masadan-kalkti-dayatmaya-boyun-egmeyecegiz,8IBE2QotNUivZs7Zf5U63A# (Erişim Tarihi: O3.08.2024).
• PANEBIANCO, Angelo (1988), Political Parties: Organization and Power, Cambridge University Press, Cambridge.
• POLİTİKYOL (2021), “Meral Akşener PolitikYol’a Konuştu: “Türkiye Bu Sistemi, Bırakın 2023’ü, Bu Hafta Sonuna Kadar Bile Taşıyamaz”, Politikyol (E-Haber), https://www.politikyol.com/meral-aksener-politikyola-konustu-turkiye-bu-sistemi-birakin-2023u-bu-hafta-sonuna-kadar-bile-tasiyamaz/ (Erişim Tarihi: 09.07.2021).
• RANDALL, Vicky ve SVASAND, Lars (2002), “Party Institutionalization in New Democracies”, Party Politics, S.8(1), ss.5-29.
• ROSE, Richard ve MACKIE, Thomas T. (1988), “Do Parties Persist or Fail? The Big Trade-Off Facing Organizations”, When Parties Fail: Emerging Alternative Organizations (Ed. Kay Lawson, Peter H. Merkl), Princeton University Press, Princeton, ss.533-558.
• SARIBAY, Ali Yaşar (2012), “Partilerin Kartelleşmesi ve Demokrasi”, Sar Gazetesi (Açık Görüş Köşesi), 21 Nisan 2013, http://www.stargazete.com/acikgorus/partilerin-kartelles mesi-ve-demokrasi/haber-639274 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• SAYGI, Harun ve ASLAN, Cahit (2020), “Türkiye’de Partilerin Milliyetçilik ve Din Anlayışları”, Liberal Düşünce Dergisi, S.25(99), ss.79-104.
• SAYIN, Ayşe (2022), “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem: 28 Şubat'ta Mutabakat Metnini Açıklayacak Olan Muhalefetin Yol Haritası Nasıl Şekillenecek?”, BBC (E-Haber), 17 Şubat 2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-60415731 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• SAYIN, Ayşe (2024a), “Akşener Sonrasına Hazırlanan İYİ Parti'de Önemli Yol Ayrımları Nelerdi?”, BBC (E-Haber), 27 Nisan 2024, https://www.bbc.com/turkce/articles/cn3d2x94959o (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• SAYIN, Ayşe (2024b), “İYİ Parti'de Akşener Dönemi Kapandı, Dervişoğlu'nun Seçildiği Kurultayda Neler Yaşandı?”, BBC (E-Haber), 28 Nisan 2024, https://www.bbc.com/turkce/articles/c2x3e3m2km4o (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• ŞAHİN, Köksal (2007), “Bir İdeoloji Olarak Milliyetçilik”, Akademik Bakış Dergisi, S.12, ss.1-9.
• TOPLUMSAL ETKİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ (2019), “Seçmen Blokları Zayıflıyor İyi Parti Seçmen Analizi”, Toplumsal Etki Araştırmaları Merkezi Kurumsal Web Sayfası (E-Rapor), http://www.teamarastirma.com/wpcontent/uploads/2019/11/%C4%B0Y%C4%B0_Parti_Se%C3%A7men_Analizi.pdf (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• TÜRKÖNE, Mümtaz’er (2007), Siyaset, Lotus Yayınevi, İstanbul, 6. Baskı.
• VARLIK, Ülkü ve ÖREN, Banu (2001), Seçim Sistemleri ve Türkiye’de Seçimler, Der Yayınları, İstanbul.
• VERİ KAYNAĞI (2023), “Siyasi Parti Üye Sayılarının 3 Yıllık Değişim Oranları”, Veri Kaynağı Kurumsal Web Sayfası, https://www.verikaynagi.com/grafik/siyasi-parti-uye-sayilarinin-5-yillik-degisim-oranlari/ (Erişim Tarihi: 10.02.2024).
• VEUGELERS, John Welly Peter (1995), “The Institutionalization of France’s Front National”, Master Thesis, Princeton University Department of Sociology, Princeton.
• YARGITAY CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI (2024), “Siyasi Parti Genel Bilgileri”, Yargıtay Kurumsal Web Sayfası, 17 Ağustos 2024, https://www.yargitaycb.gov.tr/icerik/1093/siyasi-parti-genel-bilgileri (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• YENİ ŞAFAK GAZETESİ (2022), “Yusuf Halaçoğlu: Akşener'i Eleştirince 'İstifa Ediyorum' Cevabını Aldım”, Yeni Şafak Gazetesi (E-Haber), 18 Ağustos 2022, https://www.yenisafak.com/gundem/yusuf-halacoglu-akseneri-elestirince-istifa-ediyorum-cevabini-aldim-3853675 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• YİRMİDÖRT TV (2023), “Meral Akşener, Mansur Yavaş ve Ekrem İmamoğlu'na Ateş Püskürdü: İkisi de Korktu Kabul Etmedi”, Yirmidört TV (E-Haber), 19 Aralık 2023, https://www.yirmidort.tv/gundem/iyi-parti-genel-baskani-aksener-usakta-142036 (Erişim Tarihi: 03.08.2024).