İş Tatmininin Aracılık Rolü ile Entelektüel Sermayenin İş Gören Performansı Üzerindeki Etkisi

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 35 - 50, 28.03.2025

Zeynep Öztürk , Tuncay Pehlivanlar

https://doi.org/10.33712/mana.1596945

Abstract

Bu çalışma, entelektüel sermayenin iş gören performansı üzerindeki etkisini ve bu etkiyi çalışan memnuniyeti odaklı bir faktör olan iş tatmini aracılığıyla incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Literatürde entelektüel sermayenin işgören performansına etkisini ele alan çalışmalar bulunmakla birlikte, bu etkiyi aracı mekanizmalar üzerinden değerlendiren ve çok değişkenli normallik varsayımı ihlallerine uygun istatistiksel yaklaşımlar kullanan araştırmalar sınırlıdır. Özellikle Türkiye’de, çay sektörü gibi bölgesel odaklı bir alanda bu tür araştırmalar eksiktir. Araştırma, Rize ilindeki kamu ve özel sektöre ait çay fabrikalarında çalışan 430 iş görenin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. İş gören performansı üzerine entelektüel sermayenin etkisi hem iş tatminin aracılığıyla hem de doğrudan istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Ancak, doğrudan etkisi negatif iken, dolaylı ve toplam etkisi pozitif yöndedir. Entelektüel sermayenin alt boyutlarından insan sermayesinin ve müşteri sermayesinin iş gören performansı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı etkisi bulunurken, yapısal sermayenin iş gören performansı üzerinde etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Bulgular, entelektüel sermayenin iş gören performansı üzerinde karmaşık bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Doğrudan etkisinin negatif bulunması, entelektüel sermaye unsurlarının uygun yönetilmediği durumlarda performansı düşürebileceğini göstermektedir. Ancak iş tatmini aracılığıyla dolaylı etkisinin pozitif olması, çalışan memnuniyetinin bu olumsuz etkiyi dengelediğini ve hatta performansı artırdığını ortaya koymaktadır.

Keywords

Entelektüel Sermaye, İş Tatmini, İş gören Performansı, Aracılık Rolü, Yapısal Eşitlik Modeli

Ethical Statement

Bu makale Araştırma ve Yayın Etiğine uygundur. Beyan edilecek herhangi bir çıkar çatışması yoktur. Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır. Makale yazım ve intihal/benzerlik açısından kontrol edilmiştir. Makale, “en az iki dış hakem” ve “çift taraflı körleme” yöntemi ile değerlendirilmiştir. Makalede kullanılan ölçek için yazar(lar) tarafından ölçeğin orjinal sahibinden izin alındığı beyan edilmiştir. Yazar(lar), dergiye imzalı “Telif Devir Formu” belgesi göndermişlerdir. Bu araştırmanın yapılması ile ilgili olarak Artvin Çoruh Üniveritesi Etik Komisyonundan 29/12/2022 tarih ve 75914 sayılı “Etik İzni Belgesi” alınmıştır.

Supporting Institution

Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır.

The Mediating Role of Job Satisfaction and the Impact of Intellectual Capital on Employee Performance

Abstract

This study was conducted to examine the impact of intellectual capital on employee performance and to investigate this effect through job satisfaction, a factor focused on employee satisfaction. Despite the existence of studies in the literature examining the impact of intellectual capital on employee performance, research that evaluates this impact through mediating mechanisms and uses statistical approaches suitable for violations of multivariate normality assumptions is limited. In particular, research of this nature is scarce in a regionally focused area such as the tea sector in Turkey. The study was conducted with the participation of 430 employees working in public and private sector tea factories in Rize province. The effect of intellectual capital on employee performance was found to be statistically significant both through job satisfaction and directly. However, while the direct effect is negative, its indirect and total effects are positive. While the sub-dimensions of intellectual capital, human capital and customer capital, have a statistically significant effect on employee performance, the effect of structural capital on employee performance has not been found to be statistically significant. The findings indicate that the impact of intellectual capital on employee performance is complex. The finding that its direct effect is negative indicates that the elements of intellectual capital can reduce performance when not properly managed. Nevertheless, the favorable indirect impact of intellectual capital on job satisfaction demonstrates that employee satisfaction serves to offset this negative effect and even enhance performance.

Keywords

Intellectual Capital, Job Satisfaction, Employee Performance, Mediator Role, Structural Equation Modelling

Ethical Statement

This paper complies with Research and Publication Ethics, has no conflict of interest to declare, and has received no financial support. The article has been checked for spelling and plagiarism/similarity. The article was evaluated by "at least two external referees" and "double blinding" method. For the scale used in the article, it is declared by the authors that permission was obtained from the original owner of the scale. The author(s) sent a signed "Copyright Transfer Form" to the journal. Regarding the conduct of this research, an “Ethics Permission Certificate” dated 29/12/2022 and numbered 75914 was obtained from the Ethics Committee of the University of Artvin Çoruh

Supporting Institution

No financial support was received for the conduct of the research.

References

• ADIGÜZEL, Orhan ve KAYADİBİ, Kenan (2015), “Kişi-Örgüt Uyumu Sürecinde Entelektüel Sermayenin İş Doyumu ve Örgütsel Çekicilik Üzerine Etkisi: Bir Üniversite Hastanesi Örneği”, İşletme Araştırmaları Dergisi, S.7(4), ss.92-122.
• ANDERSON, James C. ve GERBING, David W. (1984), “The Effect of Sampling Error on Convergence, Improper Solutions, and Goodness-of-Fit Indices for Maximum Likelihood Confirmatory Factor Analysis”, Psychometrika, S.49(2), ss.155-173.
• BARON, Ruben M. ve KENNY, David A. (1986), “The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic and Statistical Considerations”, Journal of Personality and Social Psychology, S.51(6), ss.1173-1182.
• BAŞOL, Oğuz ve ÇÖMLEKÇI, Mehmet F. (2020), “İş Tatmini Ölçeğinin Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, S.1(2), ss.17-31.
• BENTLER, Peter M. ve CHOU, Chih-Ping (1987), “Practical Issues in Structural Modeling”, Sociological Methods & Research, S.16(1), ss.78-117.
• BOLLEN, Kenneth A. (1989), “A New Incremental Fit Index for General Structural Equation Models”, Sociological Methods & Research, S.17(3), ss.303-316.
• BOOMSMA, Anne (1985), “Nonconvergence, Improper Solutions, and Starting Values in LISREL Maximum Likelihood Estimation”, Psychometrika, S.50(2), ss.229-242.
• BOZDEMİR, Neslihan Ö. (2009), “Entelektüel Sermayenin Örgüt Üzerindeki Etkileri ve Uygulamadan Örnekler”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BRAYFIELD, Arthur H. ve ROTHE, Harold F. (1951), “An Index of Job Satisfaction. Journal of Applied Psychology”, Journal of Applied Psychology, S.35(5), ss.307-311.
• BYRNE, Barbara M. (2010), Multivariate Applications Series. Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts Applications, and Programming, Taylor & Francis Group Press, New York - London.
• CHEN, Ming‐Chin, CHENG, Shu‐Ju, HWANG, Yuhchang (2005), “An Empirical Investigation of the Relationship Between Intellectual Capital and Firms’ Market Value and Financial Performance”, Journal of Intellectual Capital, S.6(2), ss.159-176.
• COHEN, Jacob, COHEN, Patricia, WEST, Stephen G. ve AIKEN, Leona S. (2013), Applied Multiple Regression/Correlation Analysis for the Behavioral Sciences, Routledge Publisher, New York (US), 3rd Edition.
• COMREY, Andrew L. ve LEE, Howard B. (1992), A First Course in Factor Analysis, Psychology Press, New York (US), 2nd Edition.
• ÇÖL, Güner (2008), “Algılanan Güçlendirmenin İş Gören Performansı Üzerine Etkileri”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, S.9(1), ss.35-46.
• DEMİR, Selçuk (2018), “Entelektüel Sermaye ile Öğretmenlerin İş Doyumları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Çalışma”, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.19(3), ss.205-215.
• DOYAN, Yeşim (2019), “İş Tatmini ve Performans Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Özel Sağlık İşletmeleri Ankara Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• DRUCKER, Peter F. (2001), “Management Challenges for the 21st Century”, HarperBusiness Publisher, New York (US).
• EDVINSSON, Leif (1997), “Developing Intellectual Capital at Skandia”, Long Range Planning, S.30(3), ss.366-373.
• EFRON, Bradley (1987), “Better Bootstrap Confidence Intervals”, Journal of the American Statistical Association, S.82, ss.171-185.
• FIRER, Steven ve WILLIAMS, S. Mitchell (2003), “Intellectual Capital and Traditional Measures of Corporate Performance”, Journal of Intellectual Capital, S.4(3), ss.348-360.
• FISHER, Cynthia D., LOCKE, Edwin A. ve HENNE, D. L. (1992), “The New Look in Job Satisfaction Research and Theory”, Job Satisfaction: How People Feel about Their Jobs and How it Affects Their Performance (Eds. Patricia Cain Smith, C. J. Cranny, Eugene F. Stone), Lexington Books Publisher, New York, ss.165-194.
• FRITZ, Matthew S. ve MACKINNON, David P. (2007), “Required Sample Size to Detect the Mediated Effect”, Psychological Science, S.18, ss.233-239.
• GOODWIN, Laura D. (1999), “The Role of Factor Analysis in the Estimation of Construct Validity”, Measurement in Physical Education and Exercise Science, S.3(2), ss.85-100.
• HAYES, Andrew F. (2018), Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A Regression-Based Approach, The Guilford Press, New York, 2nd Edition.
• HU, Li-Tze ve BENTLER, Peter M. (1999), “Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives: Structural Equation Modeling”, A Multidisciplinary Journal, S.6(1), ss.1-55.
• İPÇİOĞLU, İsa ve ŞAHİN, Fatih, (2012), “Örgüt Kültürü ve Entelektüel Sermaye İlişkisinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, S.4(1), ss.153-165.
• JACKSON, Dennis L. (2001), “Sample Size and Number of Parameter Estimates in Maximum Likelihood Confirmatory Factor Analysis: A Monte Carlo Investigation. Structural Equation Modeling”, A Multidisciplinary Journal, S.8(2), ss.205–223.
• JORESKOG, Karl G. ve SORBOM, Dag (1996), LISREL 8: User’s Reference Guide, Scientific Software International, Chicago (US).
• JUDGE, Timothy A., LOCKE, Edwin A., DURHAM, Cathy C., KLUGER, Avraham N. (1998), “Dispositional Effects on Job and Life Satisfaction: The Role of Core Evaluations”, Journal of Applied Psychology, S.83(1), ss.17-34.
• KANIBİR, Hüseyin (2004), “Yeni Bir Rekabet Gücü Kaynağı Olarak Entelektüel Sermaye ve Organizasyonel Performansa Yansımaları”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, S.1(3), ss.77-85.
• KIRKMAN, Bradley L. ve ROSEN, Benson (1999), “Beyond Self-Management: Antecedents and Consequences of Team Empowerment”, Academy of Management Journal, S.42(1), ss.58-74.
• KLINE, Rex B. (2010), Principles and Practice of Structural Equation Modeling, Guilford Publications, New York, 3rd Edition.
• KURGUN, Osman ve AKDAĞ, Gürkan (2013), “Entelektüel Sermaye ve Örgüt Performansı İlişkisi: Akdeniz Bölgesindeki Otel İşletmelerinde Bir Araştırma”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, S.2(2), ss.155-176.
• MACKINNON, David P., LOCKWOOD, Chondra M., HOFFMAN, Jeanne M. ve WEST, Stephen G. (2002), “A Comparison of Methods to Test The Significance of the Mediated Effect”, Psychological Methods, S.7, ss.83-104.
• MUTHÉN, Linda K. ve MUTHÉN, Bengt O. (2002), “How to Use a Monte Carlo Study to Decide on Sample Size and Determine Power. Structural Equation Modeling”, A Multidisciplinary Journal, S.9(4), ss.599-620.
• NAZARI, Jamal A., HERREMANS, Irene M., ISAAC, Robert G., MANASSIAN, Armond ve KLINE, Theresa J. B. (2011), “Organizational Culture, Climate and IC: An Interaction Analysis”, Journal of Intellectual Capital, S.12(2), ss.224-248.
• ODABAŞ, Zakir (2004), “İş Tatmini ve Bireysel Performans İlişkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• ÖZDEMİR, Lütfiye ve BALKAN, Onur (2010), “Entelektüel Sermaye Unsurlarının İşletmelere Sağladığı Katkılar”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, S.2(1), ss.115-121.
• ÖZTÜRK, Zeynep (2023), “Entelektüel Sermaye, Entelektüel Sermaye Unsurları ve Firma Performansının Temettü Dağıtım Politikası Üzerine Etkisi ve Model Seçimi”, Fiscaoeconomia, S.7(3), ss.2492-2515.
• PEKERSEN, Yeliz, TURPCU, Eray ve SARITAŞ, Emre (2022), “Entelektüel Sermayenin Yiyecek-İçecek Sektöründe Çalışan İş Görenlerin İş Performansına Etkisi: Konya İlinde Bir Uygulama”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, S.12(3), ss.2705-2722.
• PREACHER, Kristopher J. ve HAYES, Andrew F. (2004), “SPSS and SAS Procedures for Estimating Indirect Effects in Simple Mediation Models”, Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, S.36(4), ss.717-731.
• PREACHER, Kristopher J. ve HAYES, Andrew F. (2008a), “Contemporary Approaches to Assessing Mediation in Communication Research”, The Sage Sourcebook of Advanced Data Analysis Methods for Communication Research (Ed. Andrew F. Hayes, Michael D. Slater, Leslie B. Snyder), Sage Publications, Thousand Oaks – California (US), ss.13-54.
• PREACHER, Kristopher J. ve HAYES, Andrew F. (2008b), “Asymptotic and Resampling Strategies for Assessing and Comparing Indirect Effects in Multiple Mediator Models”, Behavior Research Methods, S.40, ss.879-891.
• SOBEL, Michael E. (1982), “Asymptotic Confidence Intervals for Indirect Effects in Structural Equation Models”, Sociological Methodology, S.13, ss.290-312.
• STEVENS, James P. (2002), Applied Multivariate Statistics for the Social Sciences, Lawrence Erlbaum Associates Publisher, Mahwah - New Jersey, 4th Edition.
• STEWART, Thomas A. (1997), Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations, Crown Business Publisher, Michigan (US).
• ŞAMİLOĞLU, Famil (2002), Entelektüel Sermaye, Gazi Kitabevi, Ankara.
• TANAKA, John S. (1987), “How Big is Big Enough?: Sample Size and Goodness of Fit in Structural Equation Models with Latent Variables”, Child Development, S.58(1), ss.134-146.
• TEKİNGÜNDÜZ, Sabahattin, TOP, Mehmet ve SEÇKİN, Mustafa (2015), “İş Tatmini, Performans, İş Stresi ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Hastane Örneği”, Verimlilik Dergisi, S.4(39), ss.39-64.
• TEMEL EĞİNLİ, Ayşen (2009), “Çalışanlarda İş Doyumu: Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının İş Doyumuna Yönelik Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, S.23(3), ss.35-52.
• YORULMAZ, Murat ve ALKAN, Güler (2018), “Entelektüel Sermaye Bileşenlerinin Örgüt Performansa Etkisi: Denizcilik Sektöründe Bir Uygulama”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.11(58), ss.829-839.
• YOUNDT, Mark A., SUBRAMANIAM, Mohan ve SNELL, Scott A. (2004), “Intellectual Capital Profiles: An Examination of Investments and Returns”, Journal of Management Studies, S.41(2), ss.335-361.
• YU, Chin-Yu (2002), “Evaluation Cuttoff of Model Fit Indices for Latent Variable Models with Binary and Continuous Outcomes”, Dissertation of Doctor, University of California, Los Angeles (US).