Azerbaycan ve Türkiye’nin Çok Boyutlu Stratejik İttifakı

Year 2025, Volume: 8 Issue: 2, 324 - 334, 30.06.2025

Aydın Taghiyev

https://doi.org/10.33712/mana.1706075

Abstract

Azerbaycan ve Türkiye arasındaki ilişkiler, 1991’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazanmasıyla stratejik bir boyut kazanmıştır. Bu çalışma, iki ülke arasındaki siyasi, askerî ve ekonomik iş birliğini tarihsel süreçte analiz ederek "bir millet, iki devlet" söyleminin pratikteki yansımalarını ele almaktadır. Siyasi düzlemde, 1994’teki "Asrın Anlaşması, 2010 Stratejik Ortaklık Anlaşması ve 2021 Şuşa Deklarasyonu” gibi adımlar, ittifakı müttefiklik seviyesine taşımıştır. Askerî alanda, Türkiye’nin eğitim desteği ve 2020 Karabağ Savaşı’ndaki kritik rolü, Azerbaycan’ın zaferinde belirleyici olmuştur. Ekonomik entegrasyon ise Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattı, Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP) ve Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu gibi projelerle Avrupa’ya enerji arzını güvence altına almıştır. Bu çok boyutlu iş birliği, Kafkasya’da Rusya ve İran’ın etkisini dengelemiş, Türk dünyasının küresel etkisini arttırmıştır. Çalışma, literatürdeki tek boyutlu yaklaşımların aksine disiplinlerarası bir metodolojiyle ilişkilerin tarihsel sürekliliğini ve jeopolitik etkilerini ortaya koymaktadır.

Keywords

Stratejik Ortaklık, Şuşa Deklarasyonu, Azerbaycan – Türkiye İlişkileri, Azerbaycan, Türkiye

Ethical Statement

Bu makale Araştırma ve Yayın Etiğine uygundur. Beyan edilecek herhangi bir çıkar çatışması yoktur. Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır. Makale yazım ve intihal/benzerlik açısından kontrol edilmiştir. Makale, “en az iki dış hakem” ve “çift taraflı körleme” yöntemi ile değerlendirilmiştir. Yazar, dergiye imzalı “Telif Devir Formu” belgesi göndermişlerdir. Mevcut çalışma için mevzuat gereği etik izni alınmaya ihtiyaç yoktur. Bu konuda yazarlar tarafından dergiye “Etik İznine Gerek Olmadığına Dair Beyan Formu” gönderilmiştir. Yazar, çalışmanın tüm bölümlerine ve aşamalarına tek başına katkıda bulunmuştur.

Supporting Institution

Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır.

The Multidimensional Strategic Alliance Between Azerbaijan and Türkiye

Abstract

The relations between Azerbaijan and Turkey gained a strategic dimension following Azerbaijan’s independence in 1991. This study analyzes the political, military, and economic cooperation between the two countries within a historical framework, with a particular focus on the practical implications of the "one nation, two states" discourse. Politically, milestones such as the 1994 “Contract of the Century,” the 2010 Strategic Partnership Agreement, and the 2021 Shusha Declaration elevated bilateral ties to the level of formal alliance In the military domain, Türkiye’s training support and its pivotal role in the 2020 Karabakh War were instrumental in Azerbaijan’s victory. Economic integration has been reinforced through major infrastructure projects such as the BTC oil pipeline, TANAP, and the Baku-Tbilisi-Kars Railway, ensuring energy supply to Europe. This multidimensional cooperation has not only balanced Russian and Iranian influence in the Caucasus but has also amplified the global presence of the Turkic world. Unlike the one-dimensional approaches prevalent in the existing literature, this study adopts an interdisciplinary methodology to uncover the historical continuity and geopolitical significance of the Azerbaijan–Türkiye partnership.

Keywords

Strategic Partnership, Shusha Declaration, Azerbaijan - Turkey Relations, Azerbaijan, Turkey

Ethical Statement

This paper complies with Research and Publication Ethics, has no conflict of interest to declare, and has received no financial support. The article has been checked for spelling and plagiarism/similarity. The article was evaluated by "at least two external referees" and "double blinding" method. The author sent a signed "Copyright Transfer Form" to the journal. There is no need to obtain ethical permission for the current study as per the legislation. The "Declaration Form Regarding No Ethics Permission Required" was sent to the journal by the authors on this subject. The author contributed to all sections and stages of the study alone.

Supporting Institution

No financial support was received for the conduct of the research.

References

• AKDOĞAN, Seçkin (2007), “Bağımsızlık Sonrası Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkiye Cumhuriyeti İlişkileri (1991–2000), Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• ARIKAN, Serkan (2014), “Türkiye–Azerbaycan Enerji Birlikteliğinde TANAP Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstnabul.
• ASKER, Ali ve ÖZPINAR, Zeynep Gizem (2021), “Azerbaycan’ı Zafere Götüren Büyük Taarruz: 44 Günlük Savaşın Anatomisi”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, S.10(1), ss.83-106.
• ASLANLI, Araz (t.y.), “Karabağ Sorunu ve Azerbaycan–Türkiye–Ermenistan İlişkileri”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, S.1(1), ss.175–196.
• ASLANLI, Araz ve KURBAN, Vefa (2016), “Azerbaycan-Türkiye İlişkileri ve Sivil Toplum Kuruluşları”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.III(1), ss.31-43.
• AZERBAYCAN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI (2010), “Azerbaycan ve Türkiye Arasında Strateji Emekdaşlıq Şurasının Qurulması Haqqında Beyanname İmzalanmışdır”, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kurumsal Web Sayfası, https://president.az/articles/721?locale=az (Erişim Tarihi: 15.04.2025).
• AZERBAYCAN CUMHURİYETİ TÜRKİYE BÜYÜKELÇİLİĞİ (t.y.), “Ticari ve Ekonomik İş Birliği”, Azerbaycan Cumhuriyeti Türkiye Büyükelçiliği Kurumsal Web Sayfası, 1 Mayıs 2025, https://ankara.mfa.gov.az/tr/category/ticari-ve-ekonomik-isbirligi (Erişim Tarihi: 17.04.2025).
• BABAYEVA, Vefa (2013), “Haydar Aliyev Dönemi Türkiye-Azerbaycan İlişkileri”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BAGHİROVA, Aynura, OĞUZHAN, Adil ve YILDIZ, Emre (2017), “Türkiye-Azerbaycan Dış Ticaretini Etkileyen Faktörler (1998–2014 Dönemi)”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.19(1), ss.301–314.
• BOZKUŞ, Yıldız Deveci (2022), “Karabağ Savaşı Sonrası Türkiye-Azerbaycan-Ermenistan İlişkileri”, Journal of Balkan and Black Sea Studies, S.5(8), ss.127–154.
• ÇELİKSOY, Emine (2021), “İkinci Karabağ Savaşı’nda Şuşa’nın Rolü ve Türkiye-Azerbaycan İşbirlikleri”, Al-Farabi International Journal on Social Sciences, S.6(4), ss.126-133.
• ÇEVİKEL, Şeyda (2023), “Resulzade’den İlham Aliyev’e Azerbaycan-Türkiye Siyasi İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme”, Anasay, S.26, ss.156-171.
• ERARSLAN, Fatih ve ÖZDEMİR, Fatma Nur (2021), “Azerbaycan-Türkiye İlişkilerinde Önemli Bir Kavşak: İkinci Karabağ Savaşı”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.129(255), ss.315–334.
• ERDOĞAN, Nuray (2017), “TANAP Projesinin Türkiye ve Azerbaycan Enerji Politikalarındaki Yeri ve Önemi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.10(3), ss.10–26.
• GAYTANCIOĞLU, Kaan (2010), “Son Dönem Türkiye-Azerbaycan İlişkileri Çerçevesinde Yaşanan Bayrak Krizinin Değerlendirilmesi”, Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, S.2(1), ss.43-50.
• GÖKTÜRK ÇETİNKAYA, Selma (2020), “Türkiye-Azerbaycan İlişkilerinin Askeri Boyutu ve Jandarma Merkezli Yardımlar (1992-2014)”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.5(1), ss.15-40.
• HASANOĞLU, Murteza, MEMMEDOV, Asım ve MAHARRAMOV, Bahtiyar (2020), “İkinci Karabağ Savaşı Sonrası Azerbaycan - Türkiye İlişkileri”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, S.3(3), ss.522–529.
• MECEK, Mehmet (2018), “Azerbaycan'ın Devlet Yapısı ve Taşra Yönetiminde Merkez - Yerel İlişkileri”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.7(1), ss.51-77.
• ÖZDEMİR, Levent (2021), “Dağlık Karabağ Meselesinde Değişen Gidişat ve Türkiye’nin Rolü”, Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, S.11(2), ss.81-107.
• ÖZSOY, Bahar (2024), “Birinci Dağlık Karabağ Savaşı ve Azerbaycan-Türkiye Siyasi İlişkileri”, Abant Sosyal Bilimler Dergisi, S.24(2), ss.762–779.
• ŞAHİN, Güller ve KONAK, Ali (2019), “Türkiye ve Azerbaycan Örnekleminde Büyümenin, Enerji ve Dış Ticaret Dinamikleri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, S.8(3), ss.1851-1874.
• ŞİMŞİR, Bilal N. (2012), “Azerbaijan: Red Army’s Invasion of Azerbaijan and Turkey’s Reaction (January 1990)”, Atatürk Dergisi, S.1(1), ss.57-93.
• ÜNLÜ, Ahmet ve KABAK, Seçkin (2016), “Türkiye ve Azerbaycan Ticaretinin Sürdürülebilirliği ve Ampirik Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.(CİEP Özel Sayısı), ss.962-985.
• YÜCE, Ahmet (2016), “Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbi”, Elmi Eserler Mecmuesi, S.1(26), ss.3–14.
• ZEYNALOVA, Aytekin (2022), “Şuşa Zirvesi Odağında Azerbaycan - Türkiye İttifakı ve Uluslararası Etkisi”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, S.5(1), ss.1–15.