“Kim âşık olur da aşkını gizler, iffetli davranır ve bu sebepten ölürse, şehit olarak ölür” hadisinin Sıhhati ile İlgili Görüşler ve Değerlendirmesi

Year 2021, Volume: 8 Issue: 2, 729 - 755, 30.12.2021

Mehmet Şakar

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1006080

Abstract

Hz. Peygamber’den nakledilen “Kim âşık olur da aşkını gizler, iffetli davranır ve bu sebepten ölürse, şehit olarak ölür” hadisinin sıhhati, hadis âlimleri arasında tartışma konusu olmuştur. İlk dönem hadis münekkitlerinin tamamı “âşık hadisi” hakkında olumsuz bir kanaat arz etmişlerken, sonraki dönem bazı hadis âlimleri birtakım deliller öne sürerek mezkûr rivayetin sahih olduğunu savunmuşlardır. Ancak yapılan araştırmalar sonucu sonraki dönem hadis âlimleri tarafından “âşık hadisinin” sahih olduğunu ispatlamak için ileri sürülen delillerin, hadisi sahih derecesine çıkartacak kadar kuvvetli olmadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte mezkûr hadis araştırılırken müteahhir ulemadan bazı isimlerin mütekaddim münekkitlerin ittifakla ortaya koydukları bir hükme neden karşı çıktığı merak konusu olmuştur. Öte yandan makale bu sorunun cevabını ararken, müteahhir ulemâ arasından “âşık hadisine” sahih diyenlerin hadisin tenkidinde farklı bir yaklaşım ortaya koyduklarını tespit etmiştir. Onlar ilk dönem münekkitlerinin aksine hadisin ravisi Süveyd’i sika kabul etmişlerdir. Ayrıca getirdikleri farklı tarikler ile hadisin mevkûf rivayetlerini de “âşık hadisinin” sıhhatini ispatlamak için kullanmışlardır.

Keywords

Hadis, Aşk, İffet, Sıhhat, Tenkit.

References

• İbrahim b. Ömer b. Hasen Bikâî. Esvâku’l-uşşâk min Mesâriu’l-uşşâk. Rabât: Mektebetü'l-Hazâneti'l-Âmme bi'r-Rabât, 3324, 6b-7a.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl el-. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Abdurrahman êl-Muallimi. Haydarâbâd: Dâiratü’l-Meârifi’l-Usmâniyye, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl el-. Sahîhu’l-Buhârî. 9 Cilt. Mısır: el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, ts.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-. Ta’lîkâtü’d-Dârekutnî al’el-Mecrûhîn. thk. el-Arabî. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, 1. Basım, 1994.
• Ebu’l-Feyz el-Gumârî, Ahmed b. Sıddîk. Der’u’d-da’f an hadîsi “men aşika fe af”. ed. İyâd Ahmed el-Gavc. Kahire: Dâru’l-İmâm et-Tirmizî-Dâru’l-Mustafâ, 1. Basım, 1996.
• Elbânî, Ebû Abdurrahmân Muhammed Nâsiruddîn el-. Silsiletü’l-ehâdîsi’d-da’îfa ve’l-mevdû’a ve eseruha’s-seyyi’ fi’l-ummeh. 14 Cilt. Riyad: Dâru’l-Meârif, 1. Basım, 1992.
• Harâitî, Ebû Bekr Muhammed b. Cafer el-. İ’tilâlü’l-kulûb. thk. Hamdi Demirtaş. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, 2. Basım, 2000.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebu Bekr Ahmed b. Alî. Târîhu Bağdâd. thk. Beşşâr Avvâd Marûf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 2001.
• İbn Adî, Ebû Ahmed el-Curceânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1997.
• İbn Adî, Ebû Ahmed el-Curceânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1997.
• İbn Ebî Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerhu ve’t-ta’dîl. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâiratü’l-Meârifi’l-Usmâniyye, 1. Basım, 1952.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. et-Telhîsu’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’-Râfi’iyyi’l-Kebîr. 4 Cilt. Müessetü Kurtuba: Mısır, 1. Basım, 1995.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Matbaatü Dâiretü’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, 1. Basım, 1326.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâiratü’l-Meârifi’l-Usmâniyye, 1. Basım, 1983.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Kitâbü’l-mecrûhîn mine’l-muhaddisîn. thk. Hamdî b. Abdülmecîd b. İsmâîl es-Selefî. 2 Cilt. Dâru’s-Sumeyî, 1. Basım, 2000.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdülhalîm. Mecmû’u’l-fetâvâ. 35 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru Edvâi’s-Selef, 1. Basım, 2003.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Alî. el-İlelü’l-mütenâhiye fi’l-Ehâdîsi’l-vâhiye. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1983.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Alî. Zemmü’l-hevâ. thk. Hâlid Abdullatîf es-Seb’ el-Alemî. Beyrut: Dâru’l-Kitâb el-Arabî, 1. Basım, 1998.
• İbnü’l-Kayserânî, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Tâhir b. Alî b. Ahmed el-Makdisî eş-Şeybânî. Ma’rifetü’t-tezkira fi’l-ehâdîsi’l-mevdûa. thk. Şeyh İmâdüddîn Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1. Basım, 1985.
• İbnü’l-Kayserânî, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Tâhir b. Alî b. Ahmed el-Makdisî eş-Şeybânî. Tezkiratü’l-huffâz etrâfü ehâdîsi kitâbi’l-Mecrûhîn. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. Riyad: Dâru’s-Sumeyî, 1. Basım, 1994.
• İbnü’l-Kayyim, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. el-Cevâbu’l-kâfî li men se’ele ani’d-devâi’ş-şâfî (ed-Dâu ve’d-devâ). Mağrib: Dâru’l-Marife, 1. Basım, 1997.
• İbnü’l-Kayyim, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. Ravdatü’l-muhibbîn ve nüzhetü’l-müştâkîn. thk. Muhammed Azîz Şems. Rabat - Beyrut: Dâru Atââtü’l-İlm - Dâru İbn Hazm, 4. Basım, 2019.
• İbnü’l-Kayyim, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. Zâdü’l-meâd fî hedyi hayri’l-ibâd. 5 Cilt. Beyrut-Kuveyt: Müessesetü’r-Risâle-Mektebetü’l-Menâr el-İslâmiyye, 27. Basım, 1994.
• İclî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Abdillah b. Sâlih el-. Târîhu’s-sikât. Dâru’l-Bâz, 1. Basım, 1984.
• Mâlik b. Enes, b. Enes. Muvatta. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1985.
• Mizzî, Ebu’l-Haccac Cemaleddin Yûsuf b. Abdurrahman el-. Tehzîbu’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Marûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1980.
• Moğultây, Alâuddînb. Kılıç. el-Vâdihu’l-mubîn fî zikri men ustüşhide mine’l-muhibbîn. thk. Seyyid Kesrevî Hasen. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2005.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî el-Münâvî el-Haddâdî el-. et-Teysîr bi şerhi’l-Câmi’i’s-sagîr. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-İmâm eş-Şâfiî, 3. Basım, 1988.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb en-. ed-Duafâ ve’l-metrûkûn. Haleb: Dâru’l-Va’y, 1. Basım, ts.
• Sehâvî, Şemsüddin Ebu’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman es-. el-Mekâsidü’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehira. thk. Muhammed Osman el-Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kitâb el-Arabî, 1. Basım, 1985.
• Serrâc, Ebû Muhammed Cafer b. Ahmed es-. Mesâriu’l-uşşâk. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Suyûtî, Celâleddin Abdurrahmân b. Ebî Bekr es-. el-Câmiu’s-sagîr fî ehâdîsi’l-beşîri’n-nezîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2004.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. el-Fevâidü’l-mecmûa fi’l-ehâdîsi’l-mevdûa. thk. Abdurrahman b. Muhammed el-Muallimî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 3. Basım, 1987.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. İlelü’t-Tirmizî el-Kebîr. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb - Mektebetü’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1. Basım, 1989.
• Tozlu, İbrahim. “Türk Muhaddis Moğultay’ın Aşka Dair Eseri İle “Kim Aşık Olur ve Sabrederse Allah Onun Günahlarını Affeder ve Cennetine Koyar”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2011), 167-186.
• Ukaylî, Ebu Cafer Muhammed b. Amr b. Mûsâ b. Hammâd el-. ed-Du‘afâu’l-kebîr. thk. Abdülmutî Emîn el-Kalacî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1984.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Alî Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1. Basım, 1963.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Alî Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1. Basım, 1963.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyeru e’lâmi’n-nübelâ. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1985.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Tezkiratü’l-huffâz. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1998.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır ez-. et-Tezkira fi’l-ehâdîsi’l-müştehira. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1986.
• Zürkânî, Muhammed b. Abdülbâkî ez-. Muhtasaru’l-Mekâsidi’l-hasene. thk. Muhammed Lütfî es-Sabbâğ. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 4. Basım, 1989.