Marka değer olarak “Van Balığı” bilimsel ve kültürel bir sorun “İnci kefali”

Year 2020, Volume: 2 Issue: 1, 51 - 56, 30.06.2020

Mehmet Murat Oto

Abstract

Günümüzde gerek ülkeler gerekse ülkeler içindeki şehir ya da bölgeler arasında yöresel marka üretme konusunda yoğun çalışmalar yürütülmektedir. Yöre ile özdeşleşmiş ürün/ürünler coğrafik işaret alarak yörenin tanıtımında önemli bir unsur halini almaktadır. Ancak bu ürünlerin gündeme gelmesi, kabul görmesi, coğrafi işaretlerde yer alması için sosyal ve kültürel olduğu kadar, bilimsel temellere de dayandırılması gerekmektedir. Van balığı, yoğun sodalı Van Gölünde yaşamını sürdürebilecek özelliklere sahip, endemik bir türdür. Üreme göçü sırasında meydana gelen görüntüler yerli ve yabancı turistlerin ve medyanın ilgiyle takip ettiği bir görsel şölen olarak dikkat çekmektedir. Ancak bu endemik türün ilgi odağı olma sürecinde “Van balığı” yerine “İnci kefali” adlandırılmasının öne çıkarıldığı görülmektedir. Bilimsel ve kültürel dayanağı olmayan bu adlandırma, Van halkı arasında kullanılan bir isim haline gelmese de, ülke genelinde kabul görmüştür. Van balığı, bilimsel literatürde farklı bilimsel çalışmalarla ilk kez bin sekizyüzlü yılların başlarında sazangillerin bir üyesi olarak tanımlanmıştır. Bu tanımlama konusunda gerek Türkçe gerekse yabancı literatürde günümüze kadar herhangi bir tartışma bulunmamaktadır. Bu çalışmayla, Van Gölü’nde yaşayan endemik bir balık olan ve sazangillerin üyesi olduğu bilimsel bir gerçek olarak ortada duran bu türe, bilimsel etikten uzak bir biçimde kefal deme ısrarından vazgeçilmesi gerekliliği, gerekçeleriyle ele alınmış; yabancı literatürde “Van Fish”, Türkçe literatür ve güncel kullanımda ise “Van balığı” olarak adlandırılmasının en doğru yaklaşım olacağı akademik düzeyde ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Van balığı, İnci kefali, Sazangil, Darekh, Alburnus tarichi

Thanks

Bu makalenin bir kısmı “11. International Animal Science Conference 20-22 October 2019 Cappadocia”de sözlü sunum olarak sunulmuş, ilgili kongrenin kitabında da İngilizce özeti yayınlanmıştır.

A trademark value as a “Van Fish” scientific and cultural problem as a “Pearl mullet”

Abstract

Nowadays, intensive studies in the matter of producing regional trademark are often being conducted either in countries or among cities and different regions of the countries. Product/Products identified in a particular region have become an important factor by taking a geographical sign on the advertising of the region. However, in order for these products to become at the agenda, to be accepted, and to appear at the geographical signs they should be based on scientific roots as well as social and cultural ones. Van Fish is an endemic species that has qualities to survive in the intense alkaline Van Lake. Images obtained the reproduction migration draws attention of both local and foreign tourists and the media as a visual feast. In the process of knowing and being spotlighted of Van fish as an endemic species, it is well known as “pearl mullet (inci kefali in Turkish)” rather than “Van fish”. Although the nomenclature of the fish has been generally accepted and approved by the number of people who are not from Van community, the nomenclature of pearl mullet does not have a scientific base. Van fish was identified in the scientific literature as a species of cyprinus genus in the early 1800s and there have been no debates neither in Turkish nor in any other language so far. In this study, the necessity to quit the insistence to call this species, endemic in Van Lake and which is as a scientific fact obviously a species of Cyprinus, a mullet in unethical way scientifically has been discussed with reasons; besides, it has been tried to state that at the academic level the most accurate approach will be to call it Van Fish in foreign literature and Van Balığı in Turkish literature.

Keywords

Van fish, Pearl mullet, Cyprinidae, Tarex, Darex, Alburnus tarichi

References

• Akgül, M. (1980). Van Gölü kapalı havzasında yaşayan inci kefalinin calcaburnus tarichi (Pallas, 1811) biyo-ekolojisi üzerine araştırmalar. TÜBİTAK VII. Bilim Kongresi. Aydın.
• Anonim (1982). Resimli Bilgi Ansiklopedisi. Baskan Yayınları. İstanbul. Cilt: 8, s: 2198-2200.
• Anonim (2019). Alburnus tarichi. Wikipedia elektronik yayını. 01.11.2019 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki /Alburnus_tarichi adresinden erişildi.
• Anonim (2020a). Van Gölü film festivali İnci Kefali (Darekh) sinema ödülleri, Beşinci Uluslararası Van Gölü Film Festivali / İnci Kefali (Darekh) Sinema Ödülleri. 21.01.2020 tarihinde http://www.gazetevan.com/102438-van-golu-film-festivali-inci-kefali-darekh-sinema-odulleri.html adresinden erişildi.
• Anonim (2020b). 4. Uluslararası Van Gölü film festivali. 21.01.2020 tarihinde https://www.istanbul.net.tr/etkinlik/haberler/4-uluslararasi-van-golu-film-festivali/15945/1 adresinden erişildi.
• Anonim (2020c). Erciş’e İnci Kefali göçü festivali hazırlıkları. 21.01.2020 tarihinde https://www.internethaber.com/ercise-inci-kefali-gocu-festivali-hazirliklari-256135h.htm adresinden erişildi.
• Anonim (2020d). Alburnus tarichi (Güldenstädt, 1814), Tarek. 21.01.2020 tarihinde http://www.fishbase.org/summary/9635 adresinden erişildi.
• Anonim (2020e). 5’inci Van Gölü Balığı festivali başlıyor. 21.01.2020 tarihinde http://www.sehrivangazetesi.com/guncel/5inci-van-golu-baligi-festivali-basliyor-h61131.html adresinden erişildi.
• Çetinkaya, O. & Elp, M. (1995). İnci kefalinin (chalcaburnus tarichi, Pallas 1811) morfolojik anatomisi ve sistematik özellikleri. Doğu Anadolu Bölgesi II. Su Ürünleri Sempozyumu, 14-16 Haziran Erzurum.
• Freyhof, J. (2014). Alburnus tarichi. The IUCN Red List of Threatened Species 2014: e.T4375A19222678. 03.09.2019 tarihinde http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2014-RLTS.T4375A19222678.en adresinden erişildi.
• Froese, R. & Pauly, D. Editors. (2019). Fish Base, World Wide Web elektronik yayını. 29.08.2019 tarihinde http://www.fishbase.org adresinden erişildi.
• Hobsbawn, E. & Ranger, T. (2006). Geleneğin icadı. Türkçe çeviri: Mehmet Murat Şahin 2006. Agora Kitaplığı, İstanbul. s. 1-18.
• Özsoy, T. (2015). Coğrafi işaretlemenin katma değer oluşturmada bir araç olarak kullanımı. Adana Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (2): 31-46.
• Şen, F., Paruğ, Ş. & Elp, M. (2015). İnci Kefali’nin (Alburnus tarichi, Güldenstädt, 1814) dünü, bugünü ve geleceği üzerine projeksiyonlar. Van YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi, 25(3): 347-356.
• Sarı, M. (2008). Integrated sustainable fisheries management for pearl mullet of lake Van, Turkey. Environmental Technologies New Developments, 177-192.
• Yaşar, B. E. (2013). Kent ve bölge markalaşması. T.C. Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA). 04.03.2020 tarihinde https://www.kudaka.org.tr/ekler/c6b76-kent_ve_bolge_markalasmasi.pdf. adresinen erişildi.