Türkçü İdeallerin Gölgesinde: Nihal Atsız Romanlarında Toplumsal Cinsiyet Kurguları

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 392 - 413, 01.10.2025

Buşra Çelik , Tuba Kancı Doğan

https://doi.org/10.14782/marmarasbd.1732232

Abstract

Bu çalışma, Türkçülük ideolojisinin radikal temsilcilerinden Hüseyin Nihal Atsız’ın Türkçülük anlayışının romanlarına yansımalarını toplumsal cinsiyet perspektifiyle incelemektedir. Irkçı ve irredantist tarzıyla Türkçülüğün nev-i şahsına münhasır ideoloğu olan Atsız’ın Bozkurtlar (2018), Deli Kurt (2020) ve Ruh Adam (2020) romanları söylem analizi yöntemiyle ele alınmış; ayrıca düşünce yazılarından da yararlanılmıştır. Atsız hem resmî ideolojiden hem de Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura gibi Türkçü düşünürlerin ideolojisinden, kan bağını birincil ve temel unsur sayarak; farklı coğrafyalardaki Türklerin birleşmesini savunup Turancı fikirlerini ifade ederek ayrışır. Çalışma, Atsız’ın cinsiyetlendirdiği ulus tahayyülünün niteliklerini ortaya koymayı amaçlamakta; bu bağlamda, onun idealize ettiği kadın tipolojisini ve cinsiyet hiyerarşilerinin pratikteki yansımalarını incelemektedir. Çalışma, Atsız’ın kadınları militarist ulus tahayyülüne dahil ederken fedakârlık ve sebat gibi cinsiyetlendirilmiş erdemlerle tanımladığını ortaya koymaktadır. Kadın bedeni, ulusun biyolojik sürekliliği açısından merkezi bir konumda yer almakta; öjeni savunusu da bu denetim üzerinden şekillenmektedir. Kan bağını esas alan "saf" ve ırkçı ulus ideali, kadın bedeninin kontrolüyle bütünleşmekte; bu durum Atsız’ın Türkçülüğünün ataerkil karakterini açığa çıkarmaktadır.

Keywords

Nihal Atsız , Türkçülük , Toplumsal Cinsiyet , Edebiyat , Roman

In the Shadow of Turkist Ideal: Gender Constructions In the Novels of Nihal Atsız

Abstract

This study examines how Hüseyin Nihal Atsız's conception of Turkism, a radical and influential figure in the ideology, is reflected in his novels from a gender perspective. The novels Bozkurtlar (2018), Deli Kurt (2020), and Ruh Adam (2020) by Atsız — a sui generis ideologue of Turkism with a racist and irredentist orientation — are examined through the method of discourse analysis; his political essays are also utilized to support the analysis. Atsız distinguishes himself both from the official ideology and from the ideas of Turkist thinkers such as Ziya Gökalp and Yusuf Akçura by prioritizing blood ties as the primary and foundational element, and by advocating for the unification of Turks across various geographies through Turanist ideals. This study aims to uncover the characteristics of the gendered national imagination constructed by Atsız, and in this context, explores the typology of women he idealized as well as the practical manifestations of gender hierarchies within his works. The study's findings indicate that Atsız incorporates women into his militaristic conception of the nation by ascribing to them gendered virtues such as self-sacrifice and perseverance. The female body occupies a central role in maintaining the biological integrity of the nation, and the defense of eugenics is inextricably linked to this control. Atsız's conceptualization of a "pure" and racially defined nation, predicated on blood ties, is intertwined with the regulation of women's bodies, thereby unveiling the patriarchal nature of his Turkist ideology.

Keywords

Nihal Atsız , Turkism , Gender , Literature , Novel

References

• Ahmad, F. (2022) Bir Kimlik Peşinde Türkiye. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akgün, Ç. (2010) Cinsiyet ve Militarizm [yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altınay, A. & Bora, T. (2009) Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik. T. Bora & M. Gültekingil (der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (140–155). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anthias, F. & Yuval-Davis, N. (1989) Woman-Nation-State. N. Yuval-Davis & F. Anthias (der.), (1–15). Londra: Macmillan.
• Arat, Y. (1998) Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar. S. Bozdoğan & R. Kasaba (der.), Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik (82–89). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Arat, Z. (1994) Turkish Women and Republican Reconstruction of Tradition. F. M. Göcek & B. Shiva (ed.), Reconstructing Gender in the Middle East: Tradition, Identity, and Power (58–59). New York: Columbia University Press.
• Atsız, N. (1951) Türk Ahlakı. https://huseyinnihalatsiz.com/makale/turk-ahlaki/ (Erişim Tarihi: 25.07.2023).
• Atsız, N. (1964) İslam Birliği Kuruntusu. https://huseyinnihalatsiz.com/makale/islam-birligi-kuruntusu/ (Erişim Tarihi: 25.07.2023).
• Atsız, N. (1970) Moda Yalnız Kılık-Kıyafete Ait Değildir. https://huseyinnihalatsiz.com/makale/modayalniz-kilik-kiyafete-ait-degildir/ (Erişim Tarihi: 25.07.2023).
• Atsız, N. (1997) Makaleler III. İstanbul: İrfan Yayınevi.Türkçü İdeallerin Gölgesinde: Nihal Atsız Romanlarında Toplumsal Cinsiyet Kurguları
• Atsız, N. (2018) Bozkurtlar. 132. Basım. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Atsız, N. (2020) Deli Kurt. 87. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Atsız, N. (2020) Ruh Adam. 90. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Aytürk, İ. (2011) The Racist Critics of Atatürk and Kemalism, From the 1930s to the 1960s. Journal of Contemporary History 46(2), 308–335. https://doi.org/10.1177/002.200.9410392411
• Bakırezer, G. (1996) Nihal Atsız’ın Düşüncesi. Toplumsal Tarih, no. 29, 87–91.
• Bakırezer, G. (2009) Nihal Atsız. T. Bora & M. Gültekingil (der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (352–357). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bell, D. (2003) Mythscapes, Memory, Mythology and National Identity. British Journal of Sociology 54(1), 63–81.
• Berktay, F. (2022) Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Feminizm. M. Alkan Öznur (der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Ansiklopedisi: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi (348–362). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2017) Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2023) Nihal Atsız. K. Koçak & T. Bora (der.), Cumhuriyet Tarihinden 100 Portre (165–170). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Connell, R. W. (1987) Gender and Power Society, the Person and Sexual Politics. Stanford: Stanford University Press.
• Copeaux, E. (2016) Tarih Ders Kitaplarında (1931–1933) Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Coşar, S. & Özman, A. (2015) Milliyetçiliğin Erkek Anlatısı: Eril Pasajlarda Kadın Silüetleri. S. Coşar & A. Özman (der.), Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet, Edebiyat, Medya (323–353). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durakbaşa, A. (1998) Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve “Münevver” Erkekler. A. Hacımirzaoğlu & F. Berktay (der.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (29–50). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Enloe, C. (2000) Maneuvers: The International Politics of Militarizing Women’s Lives. California: University of California Press.
• Ersanlı, B. (2003) İktidar ve Tarih: Türkiye’de Resmi Tarih Tezinin Oluşumu (1929–1937). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ertekin, O. (2009) Cumhuriyet Döneminde Türkçülüğün Çatallanan Yolları. T. Bora & M. Gültekingil (der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (345–387). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gee, P. J. (1999) An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method. London: Routledge. Gökalp, Z. (1968) Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Varlık Yayınevi.
• Gökalp, Z. (1976) Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. Ankara: Emel Matbaacılık.
• Jayawardena, K. (1994) Feminism and Nationalism in the Third World. London: Zed Books.
• Kadıoğlu, A. (1996) The Paradox of Turkish Nationalism and the Construction of Official Identity. Middle Eastern Studies 32(2), 177–193.
• Kakışım, C. (2016) Nihal Atsız’ın Kemalizm Eleştirisi ve Bu Eleştirinin Nedensel Çözümlemesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5(8), 2624–2639.
• Kancı, T. (2015) Türkiye’de Eğitim, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyetin Kesişim Noktaları. A. Özman & S. Coşar (der.), Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet (77–110). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Keyman, E. F. & Kancı, T. (2011) A Tale of Ambiguity: Citizenship, Nationalism and Democracy in Turkey. Nations and Nationalism 17(2), 318–336.
• Koçak, C. (2008) Kemalist Milliyetçiliğin Bulanık Suları. T. Bora & M. Gültekingil (der.), Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Milliyetçilik (37–44). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Landau, M. J. (1999) Pantürkizm. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Landau, M. J. (2014) Ultra-Nationalist Literature in the Turkish Republic: A Note on the Novels of Hüseyin Nihal Atsız. Middle Eastern Studies 39(29), 203–210.
• McClintock, A. (1991) No Longer in a Future Heaven. Women and Nationalism in South Africa. Transition, no. 51, 104–123. https://doi.org/10.2307/2935081
• Mosse, G. L. (1996) The Image of Man: The Creation of Modern Masculinity. New York: Oxford University Press.
• Nagel, J. (1998) Masculinity and Nationalism: Gender and Sexuality in the Making of Nations. Ethnic and Racial Studies 21(2), 242–269. https://doi.org/10.1080/014.198.798330007
• Najmabadi, A. (2000) Sevgili ve Ana Olarak Erotik Vatan: Sevmek, Sahiplenmek, Korumak. A. G. Altınay (der.), Vatan, Millet, Kadınlar (129–167). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztan, G. G. (2004) Türkiye’de Uluslaşma Sürecinde Milliyetçiliğin Kadın İmgesi [yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztan, G. G. (2006) Türkiye’de Öjeni Düşüncesi ve Kadın. Toplum ve Bilim Dergisi, no. 105, 265–282.
• Öztekin, H. (2018) 1944 Irkçılık-Turancılık Davası ve Basındaki Tartışmalar. Selçuk İletişim 11(1), 212–236. https://doi.org/10.18094/josc.345500
• Poulton, H. (1997) Top Hat, The Grey Wolf and Crescent. Turkish Nationalism and the Turkish Republic. London: Hurst and Company.
• Saigol, R. (2000) Militarizasyon, Ulus ve Toplumsal Cinsiyet. A. G. Altınay (der.), Vatan, Millet, Kadınlar (227–261). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sancar, S. (2009) Erkeklik: İmkânsız İktidar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sancar, S. (2012) Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Saraçoğlu, C. (2004) Ülkücü Hareketin Bilinçaltı Olarak Nihal Atsız. Toplum ve Bilim, no. 100, 100–125.
• Sjoberg, L. & Via, S. (2010) Gender, War and Militarism, Feminist Perspectives. London: Bloomsbury Publishing.
• Tokdoğan, N. (2015) Sevginin ve Nefretin Eğilip Bükülebilirliği: Kadınların Milliyetçiliği. S. Coşar & A. Özman (der.), Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet, Edebiyat, Medya, Siyaset (111–143). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkeş, A. (1967) Dokuz Işık. İstanbul: Sulhi Garan.
• Sanlı, S. F. (2010) Türkçülük Akımında Din Olgusu Üzerine Aykırı Bir Yaklaşım: Hüseyin Nihal Atsız ve Fikirleri [yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Uzer, U. (2002) Racism in Turkey: The Case of Huseyin Nihal Atsız. Journal of Muslim Minority Affairs 22(1), 119–130. https://doi.org/10.1080/136.020.00220124863
• Üstel, F. (2004) Makbul Vatandaşın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• van Dijk, T. A. (2010) Söylem ve İktidar. Hrant Dink Vakfı (der.), Nefret Suçları ve Nefret Söylemi. Ankara: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Walby, S. (1992) Woman and Nation. International Journal of Sociology 33(1-2), 81–94.
• Yaşlı, F. (2020) Türkçü Faşizmden Türk İslam Sentezine. İstanbul: Yordam.Türkçü İdeallerin Gölgesinde: Nihal Atsız Romanlarında Toplumsal Cinsiyet Kurguları
• Yeğen, M. (2009) Türk Milliyetçiliği ve Kürt Sorunu. T. Bora & M. Gültekingil (der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (880–892). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, A. (2001) Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-seküler Sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yılmaz, S. R. (2022) Nihal Atsız Türkçülüğü ve Milliyetçi Hareketin Yol Ayrımı. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi 7(3), 784–797. https://doi.org/10.30784/epfad.1128529 Yuval-Davis, N. (2016) Cinsiyet ve Millet. İstanbul: İletişim Yayınları.