BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SÖZLEŞMESİ: MÜZAKEREDEN UYGULAMAYA

Year 2012, Volume: 20 Issue: 1, 57 - 97, 20.06.2012

Ferhunde Hayırsever Topçu Ferhunde Hayırsever Topçu

https://doi.org/10.29228/mjes.127

Abstract

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SÖZLEŞMESİ: MÜZAKEREDEN UYGULAMAYA

Abstract

Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, biyoçeşitliliğin korunmasını ve sürdürülebilir kullanımını amaçlayan önemli bir çok taraflı çevre sözleşmesidir. Bu çalışmanın amacı Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi’ni incelemek ve Türkiye'nin biyolojik çeşitlilik ile ilgili politikalarını sözleşme çerçevesinde değerlendirmektir. Bu amaçla ilk olarak Sözleşme’nin müzakere süreci, ikinci olarak Sözleşme’nin içeriği ve rejimi oluşturan başlıca kurallar ile kurumsal mekanizma ortaya konulacaktır. Üçüncü olarak Sözleşme’nin uygulanması ve sorunları, dördüncü olarak Türkiye’nin Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi çerçevesinde durumu ele alınacaktır. Son olarak Sözleşme’nin geleceği açısından önerilere yer verilecektir. Günümüzde türlere ve ekosistemlere yönelik tehdit artarak devam etmektedir. Bu nedenle Sözleşme’nin uygulanması ve sorunların giderilmesi önemini korumaktadır.

Keywords

Biyoçeşitlilik, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, Türkiye

References

• Ağca, B. (2002). ‘Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi (Johannesburg, 26 Ağustos - 4 Eylül 2002’, Uluslararası Ekonomik Sorunlar, Sayı: VII, Erişim: 05.11.2011, http://www.mfa.gov.tr/dunya-surdurulebilir-kalkinma-zirvesi_johannesburg_-26- agustos---4-eylul-2002_.tr.mfa.
• Aruoba, Ç. (1995). ‘Ticaret ve Çevre Politikaları’, GATT ve Çevre, 29 Kasım, Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını, 17-41.
• Avrupa Komisyonu (2011). Türkiye 2011 İlerleme Raporu, 12 Ekim 2011 COM (2011) 666 Brüksel. Erişim: 25.10.2011, http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/2011_ilerlem e_raporu_tr.pdf.
• ‘Biyolojik Çeşitlilik nedir?’ Erişim: 30.09.2011, http://www.bcs.gov.tr/biodiversity/biodiversity.php ‘Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Stratejik Plan’. Erişim: 30.03.2010, http://www.bcs.gov.tr/cross/crossdoc/Stratejik_Plan.doc.) Baker, S. (2003). The Dynamics of European Union Biodiversity Policy: Interactive,
• Functional and Institutional Logics, Environmental Politics, 12 (3), Autumn, 23-41. Ballesteros, Martinez Diego A. (2006). "The Convention on Biological Diversity or the international construction of a contentious global common". en Oasis 2006-07, num. 12, Centro de Investigaciones y Proyectos Especiales, CIPE, Facultad de Finanzas, Gobierno y Relaciones Internacionales. Universidad Externado de Colombia, 27-38.
• Bodegård, J. (1997). ‘Implementation of the Convention on Biological Diversity Lessons from a National Perspective’, International Governance on Environmental Issues, M. Rolen ve diğerleri (ed.), Netherlands: Kluwer Academic Puplication, 111-118.
• Caldwell, L. K. (1996). International Environmental Policy, Third Ed., Durham: Duke University Press.
• Chatterjee, P.ve Finger, M. (1994). The Earth Brokers Power, Politics World Development, London: Routledge.
• Chazournes, L. Boisson de (2008). ‘Convention on Biological Diversity’, Geneva. Erişim: 10.11.2011, http://untreaty.un.org/cod/avl/ha/cpbcbd/cpbcbd.html, 1-6.
• Cihangir, D. (2011). İKV Değerlendirme Notu AB Çevre Politikaları ve 17 Ağustos 2011 Tarihli, 648 Sayılı KHK, 1-6.
• Clark, W. C. (2003). ‘Global Environmental Divide’, Environment, Editorial, 1. Convention on Biological Diversity and the World Summit on Sustainable Development’. Erişim: 22.3.2010, http://www.cbd.int/events/wssd.shtml.
• Çağlar, Y. (2011a). ‘636, 644, 645’,. Erişim: 26.10.2011, http://www.sehrinuzerindekieller.org/wp-content/uploads/2011/07/636644645.pdf, 1-10. Çağlar, Y. (2011b). ‘636 Sayılı KHK’nin Hedeflediği ‘Çevre Yönetimi’ Düzeniyle ‘Çevre’ Yönetilemez!’.Erişim: 26.10.201,
• 94 BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SÖZLEŞMESİ http://www.sehrinuzerindekieller.org/2011/06/17/636-sayili-khknin-hedefledigi-cevreyonetimi-duzeniyle-cevre-yonetilemez/, 1–4.
• Çepel, N. (1992). Doğa Çevre Ekoloji ve İnsanlığın Ekolojik Sorunları, İstanbul: Altın Kitaplar.
• Defenders of Wildlife and the Center for Biological Diversity (2008). ‘The United States and the Convention on Biological Diversity’. 1-2. Erişim: 09.04.2010, http://www.defendersofwildlife.org/resources/publications/programs_and_policy/internat ional_conservation/the_u.s._and_the_convention_on_biological_diversity.pdf Demirayak, F. (2002). "Biyolojik Çeşitlilik-Doğa Koruma ve Sürdürülebilir Kalkınma".
• Aralık 2002, TÜBİTAK VİZYON 2023 Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Kalkınma Paneli, 1-30.
• Derelerin Kardeşliği Platformu. (23.07.2010). ‘Maçahel'den HES Kamu Yararına Uygun Değil!’, Basın Bülteni. Erişim: 10.11.2011, http://derelerinkardesligi.org/web/index.php?option=com_content&task=view&id=97&It emid=9).
• Díaz, C. L. (2006). Biodiversity for Sustainable Development: The CBD’s Contribution to the MDGs. RECIEL, 15(1), 30-38.
• DPT (1999). ‘VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001- 2005 Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi’ne İlişkin Olarak Hazırlanan Not ’ .16 Aralık. Erişim: 30.03.2010, plan8.dpt.gov.tr/cevre/sozlenot.html. ‘Ek I Uygulamada Tarafların Deneyimine Dayalı Olarak Ekosistem Yaklaşımının İyileştirilmesi ve Geliştirilmesi’. Erişim: 30.03.2010, http://www.bcs.gov.tr/cross/crossdoc/Ekosistem_yaklasimi.doc
• Environmental Conservation Organization (1994). ‘An Open Letter to the United States Senate’, September 19, 1. Erişim: 09.4.2010, http://sovereignty.net/p/land/biolet.htm
• Finger, M. (1994). ‘Environmental NGOs in the UNCED Process’, T.Princen, ve M. Finger (eds.), Environmental NGOs in World Politics Linking the Local and the Global. London: Routledge, 186-213.
• Flitner, M. (1998). ‘Biodiversity: of Local Commons and Global Commodities’, M. Coldman (ed.), Privatizing Nature: Political Struggles for the Global Commons. London: Pluto Press, 144-166.
• Gözcelioğlu, B. (2009), Yabancı Türler ve Biyolojik İstila (Karadakiler), Bilim ve Teknik, Haziran, 84-85. Erişim: 26.12.2011, http://www.biyolojiegitim.yyu.edu.tr/biyoloji/Yabanciturlerbiyistilakaradadoga09.pdf
• Güneş, A. M. (2009). Biyolojik Çeşitliliğin Avrupa Birliği Hukuku Çerçevesinde Korunması, TBB Dergisi, 85, 35-85.
• Gürkan, B. (1995). ‘Uluslararası Ticaret Anlaşmalarında Ekolojinin ve Biyolojik Kaynakların Önemi’, GATT ve Çevre, 29 Kasım, Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yay., 65- 72.
• MARMARA AVRUPA ARAŞTIRMALARI DERGİSİ 95 Güzelsarı, S. (2003). Küresel Kapitalizmin ‘Anayasası’: GATS. Praksis, 9, 117-142. Harrop, S. R. ve Pritchard, D. J. (2011). A hard instrument goes soft: The implications of the Convention on Biological Diversity’s current trajectory. Global Environmental Change, 21, 474-480. Hayırsever, F. T., ve Topçu, E. (2008). ‘Çevresel Hizmetler ve GATS’, Küreselleşme Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyum 27-30 Mart 2008 Antalya, 281- 290.
• Işık, K. (1997). Biyolojik Çeşitlilik, Açıköğretim Fakültesi Notları, 14-39. Jacquemont, F. ve Caparrós A. (2002). ‘The Convention on Biological Diversity and the Climate Change Convention 10 Years After Rio: Towards a Synergy of the Two Regimes?’, RECIEL, 11 (2), 169-180.
• Keleş, R. ve Hamamcı, C. (2005). Çevrebilim, Beşinci Baskı, Ankara: İmge. Kılıçarslan, Hüsniye (2011). ‘Genetik Kaynaklara Erişim Ve Yarar Paylaşımı Hakkında Nagoya Protokolü’, 1-3. Erişim: 05.11.2011, http://web.ogm.gov.tr/birimler/merkez/egitim/disiliskiler/Dokumanlar/sy2011oslo/Nagoy a_Protokolu.pdf.
• Koester, V. (1997). The biodiversity convention negotiation process and some comments on the outcome. Environmental Policy & Law, June, 27 (3), 1-33.
• Koester, V. (2002). The Five Global Biodiversity-Related Conventions: A Stocktaking. RECIEL, 11 (1), 96-103.
• Kursar, T. A., Caballero-George Catherina C., Todd L. Capson, L.Cubilla-Rios, William H. Gerwick, Mahabir R Gupta, Alicia Ibanez, Roger G. Linington, Kerry L, Mcphail,
• Eduardo Ortegabarria, Luz I, Romero, Pablo N, Solis, ve Phyllis D. Coley, (2006). ‘Securing Economic Benefits and Promoting Conservation Through Bioprospecting’, BioScience, 56 (12), December, 1005-1012.
• Lake, R. (1998). Finance for the Global Environment: The Effectiveness of the GEF as the Financial Mechanism to the Convention on the Biological Diversity. RECIEL, 7 (1), 68- 75.
• ‘List of Parties’. Erişim: 02.04.2010, http://www.cbd.int/convention/parties/list/. McGraw, D. M. (2002). The CBD – Key Characteristics and Implications for Implementation. RECIEL, 11 (1), 17-28.
• Morgera, E. ve Tsioumani, E. (2011), ‘Yesterday, Today, and Tomorrow: Looking Afresh at the Convention on Biological Diversity’. University of Edinburgh School of Law Working Paper Series No 2011/21, 1-34.
• ‘National Biodiversity Strategies and Action Plans (NBSAPs)’, Erişim: 30.03.2010, http://www.cbd.int/nbsap/
• Özlüer, I., Özkaya, Zeydan S., Yaşar C. G., Özgönül N., ve Özlüer F. (2010). ‘Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı: Yabancılaşma, Mülksüzleştirme’, 30 Ekim, Erişim: 12.01.2011, http://www.habitat.org.tr/cevre-ekoloji/37-cevre/812-tabiatibiyolojik-cesitliligi-koruma.html.
• 96 BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SÖZLEŞMESİ Özüdoğru, E. ve Duygu A. E. (2009). Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Katılım Müzakereleri Sürecinde Natura 2000 Korunan Alanlar Ekolojik Ağı’nın Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi Çevre Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-6.
• Raustiala, K. (1997). Domestic Institutions and International Regulatory Cooperation: Comparative Responses to the Convention on Biological Diversity, World Politics, 49 (4), 482-509.
• Raustiala, K. ve Victor, D. G. (2004). The Regime Complex for Plant Genetic Resources, International Organization, 58, Spring, 277–309.
• Secretariat of the CBD (2006). Global Biodiversity Outlook 2, Montreal. Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/doc/meetings/cop/cop-08/official/cop-08-12-en.pdf.
• Secretariat of the CBD (2010). Global Biodiversity Outlook 3, Montreal. Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/gbo3/ebook/.
• Secretariat of the CBD (2011). Nagoya Protocol On Access To Genetic Resources And The Fair And Equitable Sharing Of Benefits Arising From Their Utilization To The Convention On Biological Diversity Text And Annex, Montreal. Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/abs/doc/protocol/nagoya-protocol-en.pdf .
• Streck, C. (2001). The Global Environmental Facility- A Role Model for International Governance?, Global Environmental Politics, 1 (2), May, 71-94.
• ‘Status of Signature, and ratification, acceptance, approval or accession’, Erişim: 30.09.2011 http://www.cbd.int/abs/nagoya-protocol/signatories/. ‘Strategic Plan for Biodiversity 2011-2020, including Aichi Biodiversity Targets’, Erişim: 5.11.2011, http://www.cbd.int/sp/.
• ‘Strategic Plan’, Erişim: 30.03.2010, http://www.cbd.int/sp/ ‘Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı Hazırlık Süreci İle Alakalı Basın Açıklaması".Erişim: 30.9.2011, http://www.ormansu.gov.tr/cob/haberduyuru/guncelhaber/10-10-
• 29/Tabiat%C4%B1_ve_Biyolojik_%C3%87e%C5%9Fitlili%C4%9Fi_Koruma_Kanunu _Tasar%C4%B1s%C4%B1_Haz%C4%B1rl%C4%B1k_S%C3%BCreci_%C4%B0le_Al akal%C4%B1_Bas%C4%B1n_A%C3%A7%C4%B1klamas%C4%B1.aspx?sflang=tr. ‘Tenth meeting of the Conference of the Parties to the Convention on Biological Diversity’. Erişim: 05.11.2011, http://tkbulletin.wordpress.com/2010/11/03/meeting-review-tk-atcbd-cop-10/.
• ‘Ulusal Rapor’, (2006), Erişim: 05.11.2011. http://www.bcs.gov.tr/resources/kaynaklar/2_Ulusal_Rapor.doc. ‘Tabiat ve biyolojik çeşitlilik Tasarısı Mecliste’. Erişim: 13.11.2011, http://www.euractiv.com.tr/cevre/article/tabiat-ve-biyolojik-eitlilik-tasars-mecliste014740. Tan, A. ve Mehmet Demir, Ayhan Çağatay, Ayfer Bilginler, Haydar Fersoy, Fatih Ekmekçi
• (2008). Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (BÇS) 9. Taraflar Konferansı Görev Raporu. Erişim:05.11.2011,
• MARMARA AVRUPA ARAŞTIRMALARI DERGİSİ 97 http://web.ogm.gov.tr/diger/biyocesitlilik/Dokumanlar/cop9_gorev_raporu.pdf. TC Çevre ve Orman Bakanlığı (2008). ‘Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı 2007. ’ Ankara.
• TC Çevre ve Orman Bakanlığı (2010). ‘Rio Sözleşmeleri Kapsamında Türkiye’nin Ulusal Kapasitesinin Değerlendirilmesi Projesi Ulusal Tematik Rapor’. Ankara.
• TMMOB (2011). ‘Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı Bu Haliyle Kabul Edilemez’, 11 Ocak. Erişim: 12.01.2011, http://www.yapi.com.tr/Haberler/tabiati-ve-biyolojik-cesitliligi-koruma-kanunu-tasarisibu-haliyle-kabul-edilemez_85050.html.
• Topçu, F.(2008). Küreselleşme ve Uluslararası Çevre Politikaları: Yönetimden ‘Yönetişim’e Geçiş Sorunu, Ankara: Turhan. UNEP/CBD/COP 1 Decision I/2 (Annex II List Of Developed Country Parties And Other Parties Which Voluntarily Assume The Obligations Of Developed Country Parties). Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/doc/handbook/cbd-hb-10-01-en.pdf.
• UNEP/CBD/COP/3/5, Decision III/5, Additional guidance to the financial mechanism, 4 - 15 November 1996. Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/decision/cop/?id=7101.
• UNEP/CBD/COP/4/9, Decision IV/9, Implementation of Article 8(j) and related provisions, 4 - 15 May 1998.Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/decision/cop/?id=7132.
• UNEP/CBD/COP/5/26, Decision V/26, Access to genetic resources, 15 - 26 May 2000. Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/decision/cop/?id=7168.
• UNEP/CBD/COP/7/28, Decision VII/28, Protected areas (Articles 8 (a) to (e)), 9 - 20 February 2004. Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/decision/cop/?id=7765.
• UNEP/CBD/COP/7/30, Decision VII/30, Strategic Plan: future evaluation of progress, 9 - 20 February 2004. Erişim: 05.11.2011, http://www.cbd.int/decision/cop/?id=7767.
• Yürekli, S. (1995). ‘GATT ve Çevre İlişkisi Üzerine Fikri Mülkiyet Hakları ve Çevre Korunması Bağlamında Bir Değerlendirme’, GATT ve Çevre, Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yay., Kasım, 49-64.
• Zedan, H. (2005). The role of the convention on biological diversity and its protocol on biosafety in fostering the conservation and sustainable use of the world’s biological wealth for socio-economic and sustainable development. Journal of Industrial Microbiology & Biotechnology, 32, 496–501.