History Education Through the Eyes of the Past: Retired History Teachers' Views on History Education

Year 2025, Volume: 62 Issue: 62, 19 - 43, 22.07.2025

İlkem Atakişi , Ahmet Vurgun

https://doi.org/10.15285/maruaebd.1612174

Abstract

History courses, which have been in the education system since the 19th century with the modern education paradigm, have undergone many developments and transformations throughout the process. Undoubtedly, teachers have been affected by the developments as much as students. Teachers are one of the components of history education and the actors of the learning-teaching process in schools. Knowing what teachers experience, dream, implement or fail to implement from the first day they start their job until they resign and retire is a situation that should be taken into consideration in the development of professional identity. Going into the past of an expert in a discipline that deals with the past provides an opportunity for a kind of situation accounting as well as transferring experience. For this purpose, the course materials used in history education from the past to the present, the classroom environment and the processes related to the development of history education were discussed based on the experiences, practices and memories of retired history teachers. The study was conducted according to the case study design, which is one of the qualitative research methods. The data obtained through semi-structured interviews with 9 retired history teachers in the study were analyzed with content analysis. As a result of the research, it was determined that although the behaviorist education paradigm has been replaced by the constructivist education model today, the methods, materials and classroom environment used have not changed, the non-disciplinary aims of history education continue in the same way and the problems regarding the development of today's history education come from the past and stand before us as a pile.

Keywords

history education , education system , teacher training

Geçmişin Gözünden Tarih Eğitimi: Emekli Tarih Öğretmenlerinin Tarih Eğitimi Hakkındaki Görüşleri

Abstract

Modern eğitim paradigması ile 19. asırdan beri eğitim sisteminin içerisinde olan tarih dersleri süreç boyunca birçok gelişim ve dönüşüme uğramıştır. Şüphesiz yaşanan gelişmelerden öğrenciler kadar öğretmenler de etkilenmiştir. Öğretmenler, tarih eğitiminin bileşenlerinden biri ve okullardaki öğrenme-öğretme sürecinin aktörüdür. Öğretmenlerin göreve başladıkları ilk günden görevden ayrılıp emekli oldukları süreye değin yaşadıkları, hayalleri, uyguladıkları yahut uygulayamadıklarının bilinmesi, mesleki kimliğin gelişiminde dikkate alınması gereken bir durumdur. Geçmişle ilgilenen bir disiplinin uzmanının geçmişine inmek, tecrübe aktarımı olduğu kadar bir nevi durum muhasebesi yapılmasına da fırsat sağlamaktadır. Bu gaye ile emekli tarih öğretmenlerinin deneyim pratiği ve anılarından hareketle geçmişten günümüze tarih eğitiminde kullanılan ders materyalleri, sınıf ortamı ve tarih eğitiminin gelişimine dair süreçler ele alınmıştır. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması desenine göre yapılmıştır. Araştırmada emekli olmuş 9 tarih öğretmeni ile yarı yapılandırılmış görüşmeler doğrultusunda elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda davranışçı eğitim paradigmasının yerini günümüzde her ne kadar yapılandırmacı eğitim modeli alsa da kullanılan yöntem, materyal ve sınıf ortamının değişmediği, tarih eğitiminin disiplin dışı amaçlarının aynı şekilde devam ettiği belirlenmiş ve günümüzdeki tarih eğitiminin gelişimine dair sorunların geçmişten gelip bir yığın halinde karşımızda durduğu tespit edilmiştir.

Keywords

tarih eğitimi , eğitim sistemi , öğretmen yetiştirme

References

• Akyüz, Y. (2012). Türkiye'deki Öğretmenlerin Toplumsal Değişimdeki Yeri (1839-1950) (2. b.). İstanbul: Pegem Akademi.
• Ata, B. (2012). Öğrenci Anılarında Tarih Öğretmenleri ve Uygulamaları (1882-1957). Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 1 (1), 73-98.
• Ata, B. (2009). Selim sabit efendi’nin okul tarihi inşası. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7, 377-392.
• Ata, B. (2017). Tarih öğretiminin tarihi (1869-1922 dönemi). İ. H. Demircioğlu ve E. Demircioğlu (Ed.), Türkiye’de tarih eğitimi araştırmaları el kitabı içinde (s.1-28). Ankara: Pegem Akademi.
• Atakişi, İ. (2022). Uzaktan Eğitim Sürecinde Tarih Öğretmen Adaylarının Öğretmen Yeterliliklerinin İncelenmesi Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe ve Sosyal Bİlimler Eğitimi Anabilim Dalı Tarih Eğitimi Bilim Dalı.
• Altunışık, R. (2023). Örnekleme ve Örnekleme Süreci. Erdoğan Koç, Ünsal Sığrı, Erkan Yıldız, Atila Yüks içinde, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Yeni Perspektifler Araştırma Yöntemleri, Yeni Uygulamalar Ve Bakış Açıları (s. 164). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Avaroğulları, M. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tartışmalı Konularla İlgili Bir Eylem Araştırması. (s. 139-150) E-Journal of New World Sciences Academy.
• Bal, M. S., Erkek, M. S., Vurgun, A. (2015). Usta Tarihçilere Göre Çalışma Alanları. A. Şimşek (Ed.), Tarih için metodoloji içinde (s.45-89). Ankara: Pegem Akademi.
• Copeaux, E. (2006). Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel Araştırma Yöntemleri -Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çulha Özbaş, B. (2019). İyi bir tarih öğretmeninin nitelikleri (öğretmen tipolojisi). M. Safran (Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir? içinde (s. 407-412). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Demircioğlu, İ. H. (2008). Türkiye’de tarih eğitiminin tarihi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6, 431-450.
• Dilek, D. (2007). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Dilek, G. ve Işık, H. (2014). Kadınların özyaşam öykülerinde kadınlık ve öğretmenlik kimliklerinin kuruluşu: emekli kadın öğretmenlerle mikro düzlemde bir sözlü tarih çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22 (3), 1165-1186
• Ergün, D. (2018). Yöntemi Bulmak Türkiye'de Toplumsal Bilimlerin Bunalımı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Fırat, M. (2005). Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp tarihi ve Atatürkçülük dersinin güncelleştirilmesi ile ilgili görüşler. M. Saray ve H. Tosun (Haz.), İlk ve orta öğretim kurumlarında Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi: mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri içinde (s. 173-176). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Karabağ, G. (2019). Tarih öğretmeninin mesleki becerilerini şekillendiren unsurlar. M. Safran (Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir? içinde (s. 413-416). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Köksal, H. (2017). Türkiye’de tarih öğretmeni yetiştirme. İ. H. Demircioğlu ve E. Demircioğlu (Ed.), Türkiye’de tarih eğitimi araştırmaları el kitabı içinde (s. 307-322). Ankara: Pegem Akademi.
• Köstüklü, N. (2013). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti tarihi araştırmaları I, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. İstanbul : Sel Yayıncılık. Milli Eğitim Bakanlığı (2023). Ortaöğretim tarih dersi (9, 10 ve 11. sınıflar)öğretim programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=1265 adresinden alınmıştır.
• Oruç, Ş. (2017). II. Meşrutiyet döneminde tarih öğretimi. A. Şimşek (Ed.), Türkiye’de tarih eğitimi içinde (s. 37-53). Ankara: Pegem Akademi.
• Öztürk, C. (2005). İlk ve orta öğretim kurumlarında Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi: mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri. M. Saray ve H. Tosun (Haz.), İlk ve orta öğretim kurumlarında Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi: mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri içinde (s.51-57). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Öztürk, M. (2016). Emekli sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandığı yöntem ve teknikler üzerine bir sözlü tarih çalışması. Uluslararası sosyal bilgiler eğitimi sempozyumu-V bildiriler kitabı içinde (s. 763-768). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, Ş. Y. ve Şimşek, A. (2013). Tarih eğitimi alanında yayınlanmış Türkçe makaleler bibliyografyası. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 2 (1), 110-145.
• Pamuk, A. (2015). Tarih derslerinde alternatif ölçme. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 4(4), 29-46, doi.org/10.30703/cije.321378
• Saray, Ş. (2005). İnkılâp tarihi dersi okullarda nasıl işlemeli ve uygulanmalı? . M. Saray ve H. Tosun (Haz.), İlk ve orta öğretim kurumlarında Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi: mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri içinde (s. 101-108). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Şimşek, A. ve Büyükkıdık, S. (2015). Emekli öğretmenlerin yaşam doyumlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(6), 19-41.
• Şimşek, A. (2013). Geçen yüzyılda Türkiye’de tarih dersleri. C. Bayram, K. Özçetin ve A.Vurgun (Ed.), Avrasya’da Türk dili ve tarihi eğitimi sempozyum bildiriler içinde (s. 224-234).İstanbul: Türk Ocakları İstanbul Şubesi Yayınları.
• Vurgun, A. (2022). Eğitimde modernleşme sürecinde değişimin temel bir dinamiği: maarif-i umumiye nizamnamesi. Ed. S. Sağlam, G. Yüksel, M. Kara, A. S. Bingöl (Ed.), Prof. Dr. Mehmet Çağatay Özdemir Armağanı - Toplumsal Değişim içinde (s. 774-784). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Vurgun, A. (2020). Tarih eğitiminin tarihinden bir kesit: 20. yüzyılın başlarında (1898-1904) Osmanlı devlet okullarında tarih dersinin yeri. Turkish History Education Journal, 9 (2), 604-627.
• Vurgun, A. (2016). Milli tarih nedir? İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Yıldırım , N., Saklan, E., ve Yıldırım, V. Y. (2016). Emekli Öğretmenlerin Edindikleri Deneyimler Düzleminde Geçmiş ve Günümüz Eğitim Sistemi Sorunlarına İlişkin Görüşlerin İncelenmesi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.