DÖRT FARKLI SOĞUK ORTAM TOPOĞRAFYASI TEK BİR BUZULLAŞMA ALANI ÜZERİNDE GÖZLENEBİLİR Mİ? KARÇAL DAĞLARI ÖRNEĞİ (DOĞU KARADENİZ BÖLÜMÜ/TÜRKİYE)

Yıl 2016, Sayı: 33, 368 - 389, 29.01.2016

ONUR Çalışkan

https://doi.org/10.14781/mcd.53091

Öz

ÖZET

Glasiyal, proglasiyal, paraglasiyal ve periglasiyal çevreler birbirinden farklı, bağımsız süreç ve mekanizmaların iş üzerinde olduğu arazi sistemleridir. Bahsi geçen ortamların dördü de kendilerine özgü mekanizmalar, dinamikler ve yerşekillerine sahip olmalarına karşın buzul buzu barındırabilmektedirler. Proglasiyal bölgelerde gerilemeden arta kalan buzul buzu parçaları diğerlerinden daha kolay fark edilen fenomenler olmakla birlikte paraglasiyal ve periglasiyal ortamlardaki buzul buzunu birbirinden ayırt etmek zordur. Glasiyal döküntü örtülü buzullar, paraglasiyal ölü buz kütleleri ve periglasiyal buz çekirdekli kaya buzulları arasında ortamsal, stratigrafik, jeomorfolojik ve fizyografik farklılıklar bulunmaktadır. Birbirinden bağımsız neden ve sonuçları olmasına karşılık mekânsal bağlamda birbirini izleyen, iç içe geçmiş yapılarından ve dış görünümlerinin benzer olmasından dolayı ayırt edilmeleri zordur. Bu şekillerin ayırt edilmesi mekanik, dinamik ve jeomorfolojik ayrımlarının kesin hatlarla belirlenmesiyle mümkündür. Türkiye’nin kuzeydoğusunda bulunan Karçal Dağları glasiyal, paraglasiyal ve periglasiyal alanlarında da yaygın olarak gözlemlenen buzul buzu içeren yapılar, farklı karakterdeki ortamları yansıtmaları açısından benzersiz olasılıklar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Glasiyal, paraglasiyal, periglasiyal, ölü buz, döküntü örtülü buzul

ABSTRACT

Glacial, proglacial, paraglacial and periglacial environments are land systems those have different and independent mechanism, processes in charge. Although all four environments have different mechanism, processes, dynamics from each other, all of them can contain glacier ice. The glacier ice is remnant part from retreating glaciers in proglacial conditions and it is a phenomenon that can be defined relatively easily, but it is not simple to recognize and differentiate the glacier ice in paraglacial and periglacial environments. Glacial debris-covered glaciers, paraglacial death ice bodies and periglacial rock glaciers have different environmental, stratigraphic, geomorphologic and physiographic features from each other. Even though they have independent causes and consequences, they can be close to each other or one can follow another transitively or in a locational way. As the landforms which are formed by different processes but have similar shapes, they have characteristic differences. The distinction of these landforms can only be possible by definition of the certain margins of the mechanic, dynamic and geomorphologic differences in these environments. The glacier ice that can be observed commonly in the glacial, paraglacial and periglacial environments of Karçal Mountains (Northeast of Turkey) present inimitable opportunities as the bodies with glacier ice reflect different environments.

Keywords: Glacial, paraglacial, periglacial, dead ice, debris-covered glacier