İSTANBUL HANLAR BÖLGESİ’NDE DOĞAL YAYA HAREKETLİLİĞİNİN MORFOLOJİK BİR YÖNTEM OLAN MEKAN DİZİMİ İLE İNCELENMESİ

Year 2018, Issue: 37, 183 - 193, 30.01.2018

Müge Özkan Özbek

https://doi.org/10.14781/mcd.386365

Abstract

Bu araştırma,
içerdiği özgün mekansal örüntüler çerçevesinde, yüzyıllardır canlılığını
yitirmeyen bir ticaret merkezi olan, İstanbul Hanlar Bölgesi’nde yapılmıştır.
Han yapıları 15. yüzyılda ticaretin artması ile ortaya çıkmıştır. Yaygın
işleviyle dönemsel konaklama yapısı olan kervansaraylardan farklı olarak
Osmanlı döneminde büyük kentlerde, bir yandan konaklama diğer yandan yapım ve
üretim işlerine sahip “şehir içi hanları” ortaya çıkmıştır. (Benli, 2007 sf.10)
Liman kenti olan İstanbul Suriçi adı verilen Tarihi Yarımada bölgesinde yoğun
olarak han yapılarının yapıldığı görülür. Bu bölgeye Hanlar Bölgesi adı verilmiştir.

Çalışmada, mekansal oluşum, ticaret gibi çekici fırsatlar ve arazi
eğimi gibi topolojik etkileri açıklayan Mekan Dizimi (Space Syntax) yöntemi
kullanılmıştır. Yaya hareketliliği ve kent ızgarası arasındaki ilişkileri
anlamada açıklayıcı bir metot olan bu yöntemle bölgedeki mevcut yaya
hareketliliği tespit edilmiş, fizik mekan ve doğal çevrenin hareketliliğe
etkilerini belirlemek amacıyla bir dizi değişkenle karşılıklı olarak
değerlendirilmiştir.

Kültür, mekan, coğrafya gibi yerleşimleri özgün kılan olguların belirleyici
etken olduğu bu yöntemde, geleneksel çevrelerdeki davranış şekilleri örnek
olarak alınır.  Geleneksel yerleşmeler
fiziksel kurgu açısından başarılı birer ara yüzdürler. Analizlerin başarısı
hangi katmanlarda nelerin doğru veya yanlış olduğunu açıklar. Bu bağlamda
çalışmanın amacı, geleneksel ticaret bölgesindeki yaya hareketliliğine bağlı
olarak, mekanın insanları hangi noktalarda bir araya getirdiğini, bu mekanları
çevreleyen yapıların ve topolojik özelliklerin parametrelerini anlamaya ve
anlamlandırmaya çalışmak olacaktır.

Keywords

Erişilebilirlik, Yaya akışı, Han tipolojileri, Mekan Dizimi Yöntemi

Analyzing the Natural Pedestrian Movement in İstanbul Inns Region by Using the Morphological Method of Space Syntax

Abstract

This research was carried out in Istanbul Inns Region, a trade center that has not lost its vitality for centuries, in the context of its original spatial patterns. Inn structures emerged with the increase of trade in the 15th. Century. Unlike caravansaries, which have a periodic structure of accommodation, they have "City Inns" in the big cities during the Ottoman period, with accommodation on one hand and manufacturing and production on the other. (Benli, 2007, pg.10) It is known that the Inn buildings were made intensely in the historical peninsula area called Istanbul inner walls, which is the port city. This region is called Inns Region.

In this research,
the Space Syntax method has been used, which explains topological effects such
as land slope, spatial formation, attractive opportunities such as trade. With
this method, which is an explanatory one of understanding the relationship between
pedestrian mobility and the urban grid, the existing pedestrian mobility system
in the region has been determined to define the spatial and natural cycle
effects on mobility what have been assessed methodologically with a number of
variables.

In this method, original fragments, of behavioural
patterns in traditional environments are taken as an example where settlements
such as culture, space, and geography are the determining factors. Traditional
settlements are successful interfaces in terms of their physical structures.
The success of this analyse is to reveal in what layers they are correct or
wrong. In this context, the purpose of this
research intends to understand, where and how the space brings people together
according to the pedestrian mobility in the traditional commerce zone, and to
understand the parameters of structures and topological features surrounding
these spaces.

Keywords

Accessibility, Pedestrian Flow, Inn typologies, Space Syntax Method

References

• Aydınlı, S.(2004). Epistemolojik Açıdan Mekan Yorumu. Ayşe Şentürer, Şafak Ural, Ayla Atasoy (ed). Mimarlık ve Felsefe içinde (s.40-51). İstanbul: Yapı Yayınları.
• Benli, G.(2007). İstanbul Tarihi yarımadada bulunan han yapıları ve avlulu hanların koruma sorunları. (Doktora tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
• Gürpınar, L. (2009). Tarihi yarımada hanlar bölgesindeki avlulu hanların incelenmesi. (Yüksek Lisans tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
• Hillier, B. & Penn, A. & Hanson, J. & Grajewski, T. & Xu, J. (1993). Natural movement: or, configuration and attraction in urban pedestrian movement. Environment and Planning B: Planning and Design, 20, 29-66.
• Hillier, B. & Penn, A. (1991). Visible Colleges: Structure and Randomness in the Place of Discovery. Science in Context, 4(1), 23- 50. doi:10.1017/S0269889700000144
• Hillier, B. (1996). Cities as movement economies. Urban Design International, 1 (1), 41–60.
• Hillier, B. (2002). A Theory of the city as object. Urban Design International, 9, 31–45.
• Hillier, B., Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space. London: Cambridge University Press.
• Lynch, K. (1988). Image of the City. Cambridge Massachusetts: MIT Press.
• Özkan, Özbek, M. & Özer, Güleç,D. (2014). Spatial Integration and Accessibility Considering Urban Sustainability Patterns: Historical Islands of Istanbul. N.Marchettini, C.A. Brebbia, R.Pulselli, S.Bastianoni (eds.),TheSustainable City IX, Volume 2 (pp.1649- 1660). WIT Press.
• Özkan, Özbek, M. (2007). Fizik mekan kurgularının sosyal ilişkiler üzerinden Arnavutköy yerleşimi bütününde mekan dizimi (Space Syntax) yöntemi ile incelenmesi. (Doktora tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
• Penn, A. (2005). The Complexity of the Elementary Interface: Shopping Space, A.van Nes (Ed.). Proceedings 5th. International Space Syntax Symposium (pg.25-43). Delft University Press.
• Peponis, J. & Ross, C. & Rashids, M. (1997). The Structure of Urban Space, Movement and Co-presence: The Case of Atlanta. Geoforum, (28)3-4, 341-58. (http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S00167185970001 6X)
• Porta, S. & Latora, V. & Wang, F. & Rueda, S. & Strano, E. & Scellato, S. & Cardillo, A. & Belli, E. & Càrdenas, F. & Cormenzana, B. & Latora, L. (2012). Street Centrality and the Location of Economic Activities in Barcelona. Urban Studies, (49)7, 1471-1488.
• Ratti C. (2003). Urban Texture and space syntax: Some inconsistencies. Environment and Planning B: Planning and Design, 31(4), 487-499.
• Söğüt G.S. (2016). İstanbul’un imarı ve yangınlar 19.yy.İstanbul’unda modern imar uygulamaları: yangın yeri düzenlemeleri. Toplumsal Tarih Dergisi, 271, 50-62.
• Sultan Mektebi Sokağı fotoğrafı. 13 Ocak 2018 tarihinde https://yandex.com.tr adresinden edinilmiştir.
• Şıkoğlu E., Arslan H. (2015). Mekan Dizimi analizi yöntemi ve bunun coğrafi çalışmalarda kullanılabilirliği. Türk Coğrafya Dergisi, 65, 11- 21.
• Topcu, M. & Topçu K.D. & Kadriye & Kubat, A. (2007). Movement Economy Dependent on urban design. Kubat A. (ed). Proceedings of the 6th. International Space Syntax Symposium (pp.1-6).Istanbul Technical University.
• Vasıf Çınar Caddesi eski tarihli fotoğrafı. 13 Ocak 2018 tarihinde https://www.pinterest.co.uk/pin/362539838739118718/ adresinden edinilmiştir.