BOLLUK GÖLÜ TRAVERTEN KONİLERİNİN GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DEĞİŞİMİ

Yıl 2018, Sayı: 37, 233 - 252, 30.01.2018

Adnan Pınar Adnan Doğan Buldur , Tahir Tuncer

https://doi.org/10.14781/mcd.386373

Öz

Araştırma
sahası Cihanbeyli (Konya) İlçesi’nin yaklaşık 8 km güneydoğusunda yer almaktadır.
Buradaki traverten konilerinden, ilk olarak 1937 yılında yabancı bilim
insanları bahsetmiştir. Daha sonraki yıllarda çok sayıda bilim insanı burada
incelemeler yapsa da Oğuz Erol’un 1968 yılındaki çalışması en kapsamlı
olanıdır. Erol söz konusu çalışmasında, 63 adet traverten konisi tespit ederek,
bunların oluşum mekanizmasını ve başta morfometrik özellikleri olmak üzere
diğer birtakım özelliklerini belirtmiş ve haritalandırmasını yapmıştır. Bu
çalışmadan günümüze kadar geçen 50 yıllık süre zarfında nelerin değişmiş
olduğunu görmek amaçlı ve günümüzün teknolojik imkânlarını da kullanarak saha
yeniden ele alınarak incelenmiştir. Bu çalışma ile Erol’un bahsettiği 63
traverten konisinden 5 tanesinin tamamen yok olduğu, 7 tanesinin yüksek
derecede ve 11 tanesinin de orta derecede tahribata uğradığı, tahribatların
doğal şartlardan ziyade beşeri faaliyetlerden kaynaklandığı gözlenmiştir.
Ayrıca, bazı konilerin içerisindeki sular kurumuştur. Araştırma sahasında
konilerle doğrudan veya dolaylı olarak ilişkisi olan 20 civarında dolin;  çökme, örtü çökme ve sübsidans dolinleri
olarak sınıflandırılmıştır. Jeolojik ve jeomorfolojik açıdan ilginç özelliklere
sahip Bolluk Gölü çevresi traverten konileri ciddi bir tahribat altındadır. Bu
kapsamda bölgenin korunması konusunda daha duyarlı olunması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bolluk Gölü, Traverten Konisi, Sübsidans Dolinler, Çökme Dolinler, Traverten Kanalı

Change of Bolluk Lake Travertine Cones, From Past to Present

Öz

Research
area is located 8 km southeast of Cihanbeyli district. The travertine cones
located in the area are firstly examined by foreign scientists in1937. Although
many scientists examined them after that, they were extensively examined by
Oğuz Erol in 1968. Erol identified 63 travertine cones, defined their
formation, some of their features including morphometric features and mapped
them. This study aims to find out what has changed in fifty years’ time and
re-examine the area by using today’s technological facilities. It is found that
5 of the 63 cones are disappeared completely, 7 of them are damaged heavily 11
of them are damaged mildly. It is observed that this destruction is caused by
human factors rather than natural factors. Moreover, some of the cones don’t
have any water today. Furthermore, 20 dolines relating to cones directly or
indirectly are classified as subsidence dolines, collapse dolines and caprock
dolines. The Bolluk lake travertine cones which have interesting features in
terms of geological and geomorphological factors are being destroyed. In this context, it is necessary to be more sensitive about the protection
of the zone.

Anahtar Kelimeler

Bolluk Lake, Travertine Cones, Subsidence Dolines, Collapse Dolines, Caprock Dolines, Travertine Channel

Kaynakça

• Agalade, H. (1954). Tuz Gölünün batı ve güneybatı kenarlarının jeolojik etüdü. MTA Raporu, 2371.
• Alagöz, C.A. (1944). Türkiye’de karst olayları hakkında bir araştırma. Türk Coğrafya Kurumu, 1.
• Canik, B. & Afşin, M. & Çelik, M. (2002). Cihanbeyli jeotermal sahasının hidrojeoloji incelemesi. Hidrolojide İzotop Tekniklerinin Kullanılması Sempozyumu, DSİ Genel Müdürlüğü Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Dairesi Başkanlığı, 21-25 Ekim 2002, Adana, 341- 349.
• Canik, B. & Afşin, M. & Çelik, M. (2004). Cihanbeyli-Bolluk Gölü- Yapalı Hamamı ve dolayındaki sıcak ve mineralli su kaynaklarının Hidrojeokimyasal ve izotop açısından incelenmesi. Ankara: Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurulu.
• Canik, B. (1988). Bozdağ-Yapalı Toprakkale dolayının (Cihanbeyli) sıcak ve mineralli sular ve oluşukları. Ulusal I. Hidrojeoloji Sempozyumu, Ankara Üni. Fen Fak. Jeoloji Müh. Böl., Bildiriler, 111- 123.
• Canik, B. (1997). Konya dolayındaki suların oluşturduğu doğal anıtlar ve bunların korunması. Selçuk Üniversitesi Müh. Mim. Fak. 20. Yıl Jeoloji Sempozyumu, Bildiriler, 159-166.
• Çalık, Z. (1939). Obruklar. Halkevi Dergisi. Konya.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2014-2018). Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi Yönetim Planı.
• Delibaş, M. (2010). Türkiye’de korumacılık anlayışında jeolojik yapıların önemi: Bolluk Gölü bölgesi traverten konileri (Cihanbeyli- Konya). (Zonguldak Karaelmes Üni. Fen Bil. Ens. Jeoloji Müh. Böl. ABD).
• Dirik, K. & Erol, O. (2000). Tuz Gölü ve Civarının tektonomorfolojik evrimi, Orta Anadolu-Türkiye. Haymana-Tuz Gölü-Ulukışla Basenleri Uygulamalı Çalışma. Workshop, 9-11 Ekim 2000.
• Doğan, U. (2004). Dolin sınıflamasında yeni yaklaşımlar. Gazi Eğitim Fakütesi Dergisi, 24(1), 249-269.
• Erinç, S. (1960). Konya bölümünde ve iç toros sıralarında karst şekilleri. Türk Coğrafya Dergisi, 20 .
• Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji II. İstanbul: Der Yayınları.
• Erol, O. (1968). Cihanbeyli güneyinde Bolluk gölü çevresindeki traverten konileri. Türk Coğrafya Dergisi, 24-25.
• Ford, D. & Williams, P. (2007). Karst Hydrology and Geomorphology. London: Chapman and Hall.
• Gündoğan, İ. & Helvacı, C. (1996). Geology, hydrochemistry, mineralogy and economic potential of the Bolluk Lake (Cihanbeyli- Konya) and the adjacent area. Turkish Journal of Earth Sciences, 5, 91-104.
• Hoşgören, M. Y. (2003). Jeomorfolojinin Ana Çizgileri II. Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Huggett, R. J. (2011) Fundamentals of Geomorphology. (Third Edition). New York
• İnan, N. (1985) Antalya travertenlerinin oluşumu ve özellikleri. Jeoloji Mühendisleri Dergisi, 24, 31-37.
• Nazik, L. (2008). Mağaraların araştırılma, korunma ve kullanım ilkeleri. Ankara: MTA Yer Bilimleri ve Kültür Serisi-2.
• Özsayın, E. (2007). İnönü-Eskişehir Fay Sistemi’nin Yeniceoba- Cihanbeyli (Konya-Türkiye) arasındaki bölümünün Neojen- Kuvaterner yapısal evrimi. (Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği ABD, Doktora Tezi).
• Polat, S. & Deniz, M. (2016). Some travertine areas in Turkey: as a touristic attraction. The 4th International Geography Symposium Book of Proceedings, 413-426
• Polat, S. (2011). Türkiye’de traverten oluşumu, yayılış alanı ve korunması. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 389-428 .
• Tuncer, T. (2011). Altınekin İlçesi’nde yeraltı suyu kullanımı – tarımsal faaliyet ilişkisi. (Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, ,Yüksek Lisans Tezi).
• Zeybek, H.İ. (2004). Türkiye’de karstik alanların korunma gerekliliği ve alınabilecek bazı önlemler. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(9), 93-115.