PREHİSTORİK ARKEOLOJİ ÇALIŞMALARI AÇISINDAN TRAVERTENLERİN ÖNEMİ: SÜRMECİK (BANAZ) ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 37, 306 - 321, 30.01.2018

Selahattin Polat

https://doi.org/10.14781/mcd.386609

Öz

İlk defa Yrd.Doç.Dr.Dr. Selahattin Polat tarafından
tespit edilen Sürmecik Paleolitik Sit alanı, Uşak ili Banaz ilçesi Kızılcaören
Köyü’nün 2.5 km güneybatısında, yöre halkının Sürmecik (Uyuz) Hamamı olarak
nitelendirdiği yerdedir. Türkiye de şu ana kadar tespit edilmiş olan en büyük
ve en önemli Orta Paleolitik açık-hava siti olma özelliğine sahiptir. Alanda,
2016 ve 2017 yılı Haziran aylarında yaptığımız kurtarma kazılarında 80000’e yakın
yontmataş endüstrisine ait alet çıkartılmıştır. Aletlerin tipolojik ve
teknolojik özellikleri Orta Paleolitik Dönem Moustérien kültürü işaret etmektedir. Sürmecik termal su kaynaklarının
oluşturduğu traverten ve tufalar, Paleolitik Çağ’a ait yontmataş kültürüne ait
malzemeleri ve avladıkları hayvanlara ait kalıntıları, dış kuvvetlerden ve
antropojenik etkilerden korumuş ve günümüze ulaşmasına fırsat vermiştir. Bu
nedenle Prehistorya araştırmalarında travertenler ve sıcak su kaynakları büyük
öneme sahiptir. Ayrıca birçok prehistorik yerleşme su kaynakları etrafında
kurulmuştur. Sürmecik açık hava sit alanında elde edilen malzemeler Homo neanderthalensis insanlar
tarafından sahanın konaklama ve işlik alanı olarak kullanıldığını işaret
etmektedir. Yoğun buluntu sayesinde bölgede Homo
neanderthalensis insanların izleri ortaya konulmuştur. Aletler sileks,
kuarsit, kuars, kuars-mika şist, radyolarit, kalsedon, bazalt, manyezit,
silisiye kalker, serpantin ve peridotit gibi farklı kayaç ve minerallerden
yapılmıştır. Bu aletlerin hammaddesi yakın çevreden temin edilmiştir. Gerek
travertenler içinde gerekse yontmataş aletlerle birlikte bulunan at (Equus sp.) ve sığıra (Bovine) ait fosil
kalıntıları, Homo neanderthalensis topluluğun
bu hayvanları avladıkları anlaşılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Traverten, Homo Neandertalensis, Orta Paleolitik, Paleolitik Açık Hava Siti, Sürmecik, Termal Kaynak

Importance of Travertines in Terms of Prehistoric Archaelogy: Sürmecik (Banaz) Sample

Öz

Sürmecik
Palaeolithic Protected Area which was discovered for the first time by Asst.
Prof.Selahattin Polat is 2.5 km in the southwest of Kızılcaören village in
Banaz town of Uşak province and it is located in Sürmecik (Uyuz) Hammam. It has
been the biggest and the most important Middle Palaeolithic open-air protected
area discovered in Turkey up to now. In rescue excavations we did in the area
in 2016 and 2017 June nearly 80000 items of Palaeolithic industry. typological
and technological features of the items indicate Middle Palaeolithic Period
Moustérien culture. Travertines and tufas created by Sürmecik thermal water
springs protected materials belonging to Palaeolithic period culture and
remains of animals they hunted from external forces and anthropogenic effects
and helped them to reach present day. Thus, travertines and hot water springs
are significant in Prehistory researches. Besides, a great deal of prehistoric
habitation was set up near water springs. Items from Sürmecik open air
protected area denote that the area was used for accommodation and workplace by
Homo neanderthalensis people. Traces
of Homo neanderthalensis people were
brought out thanks to these findings. The items were made of various rock and
minerals such as silex, quartzite, quartz, quartz-mika schist, radiolaritine,
chalcedony, basalt, magnesite, siliceous limestone, serpentine and peridotite.
Raw material of these items were supplied from their immediate environment. It
is inferred from Equus sp. and Bovine
fossils found with the Palaeolith items and in travertines that Homo neanderthalensis people hunted
these animals.

Anahtar Kelimeler

Travertine, Homo Neandertalensis, Middle Paleolitic, Open-Air Paleolithic Localitie, Sürmecik, Thermal Spring

Kaynakça

• Arsebük, G. (1999). İnsanın Evrim Süreci ve En Eski Kültürleri, TÜBA-AR II, 31-49.
• Ayaz, E. (2002). Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. Cumhuriyet Üniversitesi Müh. Fak. Dergisi, 19, S.2, 123-134, Sivas.
• Başarı, N. (1982). Uşak, Banaz, Kızılcaören Köyü Demir-Manganez Cevherleşmeleri Jeoloji Raporu, MTA rapor , 1981/I/0.1.2.07.04.00, yayımlanmamış, 45 sayfa, Ankara.
• Çilingiroğlu, Ç. ve diğ., (2016). New Palaeolithic and Mesolithic Sites in the Eastern Aegean: the Karaburun Archaeological Survey Project, Project Gallery. Antiquity Publications, 1-6.
• Deroche, A.M. & Güldalı, N. (1988). Antalya körfezi çevresinde prehistorik araştırmalar ve jeomorfolojik dayanağı. MTA Dergisi, 108, 135-140.
• Dinçer, B. (2015). Kureyşler Baraj Gölü Havzasında 2014 Yılı Paleolitik Araştırmaları, Kureyşler Baraj Kurtarma Kazıları 2014 (Kureyşler Dam Rescue Excavations 2014). Eds. Metin Türktüzün ve Serdar Ünan,. 191-209.
• Dinçer, B. (2014). The Paleolithic of Karasu Basin (NW Anatolia), Arkeoloji’de Bölgesel Çalışmalar Sempozyum Bildirileri/ Regional Studies in Archaeology Symposium Proceedings. Eds. Deniz Burcu Erciyas ve Emine Sökmen, 23- 50, İstanbul.
• Dinçer, B., Türkcan, A.U., Erikan, F. (2014). Aizanoi 2012 Yılı Paleolitik Buluntuları, Aizanoi- I., Ed. Elif Özer. Ankara: Bilgin Kültür Sanat, 2- 18.
• Dinçer, B., Türkcan, A.U. & Erikan, F. (2014). “Aizanoi 2012 Yılı Paleolitik Buluntuları.” Aizanoi- I. Ed. Elif Özer. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, ISBN:9786058573024,. 2- 18.
• Efe, T. (1990). 1988 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları, Araştırma Sonuçları Toplantısı VII, 405-424.
• Ercan, T., Dinçel, A., Metin, S., Türkecan, A. & Günay, E. (1978). Uşak yöresindeki neojen havzalarının jeolojisi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 21, 91-106.
• Gökgöz, A., Özkul, M., Kaya, A.,Hançer, M., B., Baykara, O., Örü,Z., Akın, T. & Mınıssale, A. (2011). Farklı Rezervuarlara Sahip Uşak İli Jeotermal Alanlarının Kavramsal Hidrojeokimyasal Modellenmesi, TÜBİTAK Proje No: 108Y016.
• Harmankaya, S. (1997). Türkiye Paleolitik araştırmaları üzerine bir değerlendirme. Harmankaya, S. ve Tanındı, O. (Ed..),Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri–I, Paleolitik-Epipaleolitik, Ege Yayınları, 7–19, İstanbul.
• Heydari-Guran, S. (2009). Stone raw material sources in Iran:some case studies, National Conference on Potentials and Possibilities to Improve Education of Archaeology in Iran (PPIEAI 2009), 69-75.
• Heydari-Guran, S., Ghasıdıan, E. & Conard, N. J. (2009). Iranian Palaeolithic Sites on Travertine and Tufa Formations, , 109-124, M. Otte, F. Biglari, and J. Jaubert (eds), Iran Palaeolithic. Proceedings of the XV World Congress UISPP, Lisbonne, Vol. 28, BAR International Series 1968.
• Kansu, Ş.A. (1963). Ege (İzmir) Alt Paleolitiğine Ait İlk Not, Belleten 27, 107, 485-490.
• Kansu, Ş.A. (1969). İzmir Dolaylarında Bulunan İkinci Bir Alt Paleolitik Alete Ait Not, Belleten 33, 129, 79-80.
• Karakoç, M. (2015). Son Buzul Çağı ve Holosen Başlangıcında Anadolu ve Balkanlar. Midas Kitap yayın no: 5, Ankara.
• Kayan, İ. (1990). Tarih öncesi yerleşme yerleri olarak antalya mağaralarının jeomorfolojik özellikleri. Ege Coğrafya Dergisi, 5(1), 10-31.
• Kuhn, S. L. (2002). Paleolithic Archeology in Turkey, Evolutionary Anthropology 11, 198–210.
• Lebatard, A.E, Bourlès, D., & Alçiçek, M.A. (2014). Datation des Travertins de Kocabaş par la Méthode des Nucléides Cosmogéniques 26Al/10Be (Dating of the Kocabaş Travertines with the 26Al/10Be Cosmogenic Nuclide Method)” Anthropologie, 1, 34-43.
• Lebatard, Anne Elisabeth ve diğerleri, (2014). Dating the Homo Erectus Bearing Travertine from Kocabaş (Denizli, Turkey) at at Least 1.1 Ma., Earth and Planetary Science Letters, 390, 8-18.
• Luedtke, B.E. (1992). An Archaeologist’s Guide to chert and flint, Archaeological Research Tools 7, Institute of Archaeology, University of California, Los Angeles.
• Maddy, D., Schreve, D., Demir, T., Veldkamp, A., Wijbrans, J.R., Gorp, W. van, Hinsbergen, D.J.J. van , Dekkers, M.J., Scaife, R., Schoorl, J.M., Stemerdink, C., Schriek, T. van der (2015). The Earliest Securely-Dated Hominin Artefact in Anatolia, Quaternary Science Rewiews, 109, 68-75.
• Özçelik, K. (2017). Ege Bölgesi'nde neandertal insanın izleri. Ankara Üniversitesi Dtcf Dergisi, 57, 1, 524-537.
• Özçelik, K., Kartal, G. & Fındık, B. (2016). Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2014, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1., 377-396.
• Öztürk, A. & Karadağ, M. (2009). Yukarıkaracahisar (Uşak-Banaz) bölgesinin stratigrafik ve petrografik özellikleri. S.D.Ü. Müh.-Mim. Fak. Dergisi, 24.
• Polat, S. & Güney, Y. (2013). Uşak ili arazisinde karstik şekiller. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 440-475.
• Sağır, M. (2016), Kırıkkale ve Çorum illerinde tarih öncesi insan izleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 36, 68-79.
• Taşkıran, H. & Taşkıran, Z. (2011). İki Yüzeyli Aletlerin Anadolu’daki Dağılımında Yeni Bir Nokta: Afyonkarahisar, Işın Yalçınkaya’ya Armağan. Ed. Harun Taşkıran, Metin Kartal, Kadriye Özçelik, Beray Kösem ve Gizem Kartal. Bilgin Kültür Sanat, 235-244, Ankara.
• Vialet, A. ve diğerleri, (2014). La Calotte Crânienne d’Homo Erectus Archaïque de Kocabaş, Bassin de Denizli, Anatolie, Turquie (The Archaic Homo Erectus Skullcap From Kocabaş, Denizli Basin, Anatolia, Turkey), Anthropologie 118, 74-107.
• Vialet, A., Guipert, G.,& Alçiçek, M.A. (2012). Homo Erectus Found Still Further West: Reconstruction of the Kocabaş Cranium (Denizli, Turkey), Comptes Rendus Palevol 11, 89-95.
• Yalçınkaya, I. (2009). Arkeoloji ve Sanat Tarihi Eski Anadolu Uygarlıkları Paleolitik Çağ (eski taş çağı / yontma taş çağı), T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi.