II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ’NDE TÜRK KADINININ TOPLUMSAL HAYATTAKİ YERİ VE KADIN HAREKETLERİ

Year 2020, Volume: 4 Issue: 1, 57 - 74, 08.08.2020

Nazan Pürmüslü

Abstract

İslamiyet’in kabulünden önce Türk toplumunda kadınların erkeklerle eşit statüde kabul edildiği söylenegelir. Bu yorum yapılırken İslamiyet öncesi Türk toplum yapısıyla, Osmanlı toplum yapısının farkları yeterince ayrıntılı ortaya konulmalıdır. Zira İslamiyet öncesi Türk toplulukları, göçebe hayatın getirdiği zorunluluklar çerçevesinde yönetimde savaşta, avcılıkta ve daha birçok alanda erkekle birlikte toplum içinde görünür olur. Türklerin İslamiyet’i kabul edişleri onların yeni ve karmaşık bir sosyal yapıya evrilmelerine de neden olur. Öncelikle yerleşik hayata geçilmesi sosyal ilişkilerde köklü değişikliklerin yaşanmasına sebep olur. Bu süreçle birlikte yürüyen Türklerin İslamlaşması, eski yaşam tarzlarından köklü bir biçimde kopuşu da ifade eder. Bu süreç içerisinde kadının toplumdaki yeri, şer’i ve geleneksel saiklerle biçimlenen kanunlar vesilesi ile oluşur. Bu kanunların oluşturulmasında zaman zaman Türklerin geçmişlerinden getirdiği özgün yönelimler dikkate alınmamıştır.
19. yüzyıldaki Batılılaşma hareketleri Osmanlı toplumunun sosyal yapısında ikinci bir kırılmaya neden olur. Modernizmle birlikte karmaşıklaşan kadın erkek ilişkileri, şer’i kanunlarla ve geleneksel normlarla ciddi çatışma durumları ortaya çıkarır.
Çalışmamız Osmanlı toplumundaki kadınların II. Meşrutiyet öncesi durumunun genel bir değerlendirmesini ve II. Meşrutiyet sonrasında ortaya çıkan çatışmalı durumların ortaya konulması amacını taşımaktadır.

Keywords

Türk Kadını, Kadın Hukuku, II. Meşrutiyet Dönemi, Kadın Hareketleri

References

• AKSOY, M., (2005), Başörtüsü – Türban, Batılılaşma – Modernleşme, Laiklik ve Örtünme, İstanbul.
• AKŞİN, S., (1980), Jön Türkler ve İttihat Terakki, İstanbul.
• APAYDIN, H.Y.,(2011), “Tesettür”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.40, Ankara, ss.538-541.
• AVCI, M., (2016), ”Osmanlı Devleti’nde Kadın Hakları ve Kadın Haklarının Gelişimi için Mücadele Eden Öncü Kadınlar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.55, Erzurum, 2016, ss.231-232.
• AYBAY, R ., (1980), Kadının Uyrukluğu Üzerinde Evlenmenin Etkisi, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• AYDIN, M.A., (2001), “Kadın” Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.24, Ankara, ss.87.
• BULUT, Sedef., (2010) Türkçülerin Penceresinden Osmanlı’da Kadın Meselesi ve Orta Asya Referansı, Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Tarihin Peşinde, ss.317.
• CEYHAN, N., (2005), “II. Meşrutiyet Devri Türk Hikayesinde Kadın Etrafında Gelişen Modernleşme Tartışmaları”, Divan; Disiplinler arası Çalışmalar Dergisi, S.19, C.2, ss.266.
• DANİŞMEND, İ.H.,(1959), Türk Irkı Niçin Müslüman Olmuştur?, İstanbul.
• DİNGEÇ, E. (2010), “Osmanlı Toplumunda Kadınların Üretime Katkıları”, History Studies, Volume 2/1, ss.22-24.
• EDİZ, Z., (1995), Kadınların Tarihine Giriş- Hititlerden Günümüze, İstanbul.
• ERBİL, P., (2007), Kibele’den Pandora’ya Kadının Tarihsel Yenilgisi, Ankara.
• GÜRKAN, S.L., (2011) “Diğer Dinlerde”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.40, Ankara, ss.543-544.
• GÜZEL, Ş., (1985) “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Toplumsal Değişim ve Kadın”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.3, İstanbul, ss..858.
• KAPLAN, L., (1988) Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Ankara.
• KARAGÖZ, Z.Ö., (2017), “Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadın Kıyafetleri”, Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Dergisi, C.1, S.1, ss.136.
• KAROL S., TEZEL S., (1983) Atatürk ve Kadın ve Hakları (Kadın Dernekleri Federasyonu ve Gönüllü Kuruluşlar), Ankara.
• KOÇU, R.E., (1971), Tarihimizde Garip Vakalar, İstanbul.
• KURNAZ, Ş., (2013), Osmanlı Kadınının Yükselişi (1908-1918), İstanbul.
• MENEKŞE, Ö., (2003), “Osmanlı’da Zina Cezası Olarak Recm”, Marife Dini Araştırmalar Dergisi, C.3, S.2, ss.7-18.
• ÖZGER, Y., (2012), “Osmanlı’da Kadınların Memuriyette İstihdamı Meselesi ve Sicill-i Ahvâlde Kayıtlı Memurelerin Resmî Hâl Tercümeleri”, History Studies, Volume 4/1, ss.420.
• SARISAMAN, S., (1998), “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Kadın Kıyafeti Meselesi”, Atatürk Yolu Dergisi, C.6, S.21, ss.98-99.
• SELÇUK, H., (2013), “Kadına Uygulanan Şiddetin Osmanlı Mahkeme Tutanaklarına Yansımaları”, Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (KAREFAD), C.1, S.1, ss. 109-126.
• TEKİN, S., (2010), “Osmanlı’da Kadın ve Kadın Hapishaneleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 29, Sayı 47, ss.85.
• TURAN, O., (1993), Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, İstanbul.
• UMUR, S., (1988), “Osmanlı Belgeleri Arasında: Kadınlara Buyruklar” Tarih ve Toplum, C.10, S.58, ss.205-206.
• ÜLKEN, H. Z., (1967), “Türkiye’de Kadın Hayatı’nın Tekâmülü”, Kadının Sosyal Hayatını Tetkik Kurumu Aylık Konferanslar (1953-1964), Ankara, ss. 121-123.
• ÜNAL U., ÖNDER B., (2015), Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Kadın, İstanbul.
• BULUT, S., (2010), “Türkçülerin Penceresinden Osmanlı’da Kadın Meselesi ve Orta Asya Referansı”, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi Tarihin Peşinde, ss.317.
• “50 yılda Türk Kadını”, (1974), Türkiye Üniversiteli Kadınlar Derneği Ankara Şubesi, Ankara.
• “Osmanlı Toplum Yaşayışıyla İlgili Belgeler-Bilgiler: Kadın-II, (1984), Tarih ve Toplum, ss.53.