GAZİPAŞA’DA TOPLULUKLARIN VE KİŞİLERİN KAYNAKLIK ETTİĞİ YER ADLARI THE PLACE NAMES IN GAZİPASA COMMUNİTİES AND PERSON ARE ORİGİNATE

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 16, 25.12.2020

Melike Küçüktuncer

Öz

İnsanlar var oldukları günden bu yana kişileri, nesneleri, yaşadıkları yerleri, kullandıkları eşyaları kısaca hayatlarında ve çevrelerinde gördükleri her şeyi adlandırmışlardır. Adlandırma, insanlar tarafından belirli bir sebebe bağlı olarak yapılır. Hiçbir ad nedensiz olarak verilmemiştir. İnsanlar tarafından her zaman belirli bir nedene bağlı olarak verilen adlar; kültürel, ekonomik ve coğrafi özellikler göz önüne alınarak verilmiştir. Toplumlar yaşadıkları coğrafyaları adlandırırken; kültürel belleklerinden, halkın yaşama ve düşünme biçiminden, gelenek ve göreneklerinden, kültürel kodlarından yola çıkmışlardır. Toplumlar tarafından adlandırılan coğrafyalar, adbilimin alt dalı olan ve dilimize yer adı bilimi olarak çevrilen toponiminin çalışma alanıdır. Yer adlarını veriliş eğilimleri ve kökenleri bakımından değerlendiren toponimi, son yıllarda birçok çalışmacının üzerinde çalışma yaptığı bir alandır. Coğrafyalar adlandırılırken bu adların halk tarafından benimsenmesinde o bölgede yaşayan halkın kültürü önemli bir rol tutar. Toponimi alanında yapılmış olan çalışmalara bakıldığında pek çok yer adının kökeninde çeşitli anlatılar ve söylemlere rastlanmaktadır. Antalya’nın ilçelerinden biri olan Gazipaşa, yüzyıllar boyunca pek çok medeniyete ve topluluğa ev sahipliği yapmıştır. Bu yüzden ilçede ilgi çekici birçok yer adına rastlamak mümkündür. Yapılan bu çalışmada; Gazipaşa’da toplulukların ve kişilerin kaynaklık yaptığı yer adları incelenmiş, toponimi ve toplumsal bellek arasındaki ilişki irdelenmiş ve toplumsal bellekteki yer adlarının kökenine dair anlatılar ve söylemler sanayileşme ve kapitalizmin etkisiyle yok olmadan gelecek nesillere aktarılmaya çalışılmıştır.
Since the day they existed, people have named people, objects, places they live, the things they use, briefly everything they see in their lives and in their environment. Naming is done by people for a certain reason. No name has been given without cause. Names always given by people for a specific reason; It is given by considering the cultural, economic and geographical features. While societies name the geographies they live in; they started out from their cultural memories the way of living and thinking of the people, their customs and traditions, and their cultural codes. Geographies named by societies are the fiald of toponomy, which is the subbranch of onomatology and translated into our language as earth science. Toponomy, which evaluates place names in terms of their trends and origins, is an area where many workers have been working on in recent years. While the geographies are being named, the culture of the people living in that region plays an important role in the adoption of these names by the public. When the studies in the field of toponomy are analyzed, various narratives and discourses are found at the origin of many place names. Gazipaşa, one of the districts of Antalya, has hosted many civilizations and communities for centuries. Therefore, it is possible to come across many interesting place names in the district. In this study; In Gazipaşa, the names of communities and people originated were examined, the relationship between toponomy and social memory was examined, and narratives and discourses about the origin of place names in social memory were tried to be transferred to future generations without being destroyed by the effect of industrialization and capitalism.

Anahtar Kelimeler

ad, adbilim, toponimi, kültür, Gazipaşa

Kaynakça

• ALBAYRAK, Recep (2004), Toponim Teknikleri ve Kafkasya-Borçalı Yer Adları, Ankara, Berikan Yayınevi. ALIÇ, Samet (2016), Oğuznamelere Göre Türk Toplumunda Kadının Siyasi ve Askeri Rolleri, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2): 307-324. ASSMANN, Jan (2015), Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. Çeviri: Ayşe Tekin, 2. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları. BOZYİĞİT, Esat (1995), Türk Adbilim Bibliyografyası (Deneme),1. Baskı, Ankara, Ayyıldız Yayınları Bibliyografya Dizisi: 1. CONNERTON, Paul (2012), Modernite Nasıl Unutturur, Çeviri: Kübra Kelebekoğlu, İstanbul, Sel Yayıncılık. CONNERTON, Paul (2019), Toplumlar Nasıl Anımsar?, Çeviri: Alaeddin Şenel, 3. Baskı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları. ÇAKIR, Emine (2018), Toplumsal Bellekte Ad Verme Geleneği ve İdeoloji: Satuk Buğra Han, Millî Folklor, 30(119): 31-47. ÇELİK, Şenol (2000), 16. Yüzyılda İçel Yörükleri Hakkında Bazı Değerlendirmeler, Yör-Türk Sempozyumu Bildirileri. 83-101. DEVELLİOĞLU, Ferit (2007), Osmanlıca- Türkçe Lûgat, Ankara, Akaydın Kitabevi. DURGUNAY, Banu (2018), Seydişehir İlçesinin Köy Adları Üzerine Bir İnceleme, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 43: 77-104. GÖKÇE, Turan (1997), 1572 Yılında İç-İl Sancağından Sürülüp Kıbrıs’a İskân Edilen Aileler, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 2: 1-78. GÜLBETEKİN, Murat (2017), Mekânın Hafızası Yer Adları, İstanbul, Hitabevi Yayınları. HALBWASCH, Maurice (2016), Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri, Çeviri: Büşra Uçar. Ankara, Heretik Yayınları. İNAN, Abdülkadir (1945), Anadolu’nun Toponomisi ve Türk Boylarının Adları Meselesi, Türk Dili Belleten, 1-3:62-64. KARABORAN, Hilmi (1984), “Türkiye’de Mevkii Adları Üzerine Bir Araştırma, Yer Adı Verme Usulleri.” Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları. No: 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17: 97-148. KİBAR, Osman (2005), Türk Kültüründe Ad Verme, 1. Baskı, Ankara, Akçağ Yayınları. KURGUN, Levent (2009), Yer Adlarının Sınıflandırılmasında Aktarma Adlar, Tanımlayıcı Adlar Meselesi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 6/1: 74-80. KUŞDEMİR, Ayşegül (2017), Yerköy’de Bitki Adlarından Oluşan Yer Adları, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 41: 195-206. METİN, Bilge (2017), Geydoğan Köyünde Yer Adları, Uluslarası Türk Lehçeleri Araştırmaları Dergisi, 1/1: 147-165. GÖKYAY, Orhan Şaik (1984), “Türkçe Yer Adlarında Kişilerin ve Olayların Payı”. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, Ankara, Başbakanlık Basımevi. 243-257. ÖNAL, Aysun (2012), Alanya’nın Yer Adları. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi. SAKAOĞLU, Saim (1984), “İnsan Adlarından Kaynaklanan Yer Adlarımız.” Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11 – 13 Eylül 1984), Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayın No: 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17. SAKAOĞLU, Saim (1995), Göller Bölgesi Yer Adları Üzerine: Burdur/Bucak ve Isparta/Keçiborlu’dan Yer Adları, Millî Folklor Dergisi, 4/25: 23. SAKAOĞLU, Saim (2001), Türk Ad Bilimi I. Giriş, 1.Baskı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları. SMITH, Anthony (1994), Millî Kimlik, Çeviri: Bahadır Sina Şener, 1.Baskı, İstanbul, İletişim Yayıncılık. ŞAHİN, İbrahim (2013), Türkiye Yeradbiliminde Terim ve Tür Sınıflandırması Sorunları, Avrasya Terim Dergisi,1/1:46 – 58. ŞAHİN, İbrahim (2015), Adbilim, 1. Baskı, Ankara, Pegem Akademi Yayıncılık. ŞENEL, Mustafa (2013), Elâzığ İli Yer Adları Üzerine Bir İnceleme, Elâzığ, Manas Yayıncılık. TAN, Nail (1984), “Türkiye’de Yer Adları Verilirken ve Değiştirilirken Neler Esas Alınmalıdır?”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, No: 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17: 279-283. TÜRKTAŞ, Metin (2019), Türklerde Ad Verme ile İlgili Bazı Tespitler, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7/17: 34-44. UYSAL, İdris Nebi (2012), Karaman’da Bir Yer Adı: Elbis, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 48: 1-7. YAĞMUR, Ömer (2014), Höbek Köyü Yer Adları Üzerine Bir İnceleme, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 49: 243-264. YAKUPOĞLU, Cevdet (2008), Kastamonu ve Çevresinde Meyve ile İlgili Yer Adları (13. – 15. Yüzyıllar), Turkish Studies. 3/5: 420-451. YEDİYILDIZ, Bahaeddin (1984), “Türkiye’de Yer Adı Verme Usulleri”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, No: 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17:25–41. YILDIZ, Ali (2009), Dünden Bugüne Gazipaşa Tarihi. 2. Baskı. İstanbul, İyi İşler Matbaacılık. YILDIZ, Ali (2010), Dünden Bugüne Antalya, Antalya, T.C. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Kaynak Kişiler Kaynak Kişi 1 Adı Soyadı: Hasan SÖNMEZ Yaşı: 51 Eğitim Durumu: Ortaokul Mezunu Meslek: Memur Kaynak Kişi 2 Adı Soyadı: İhsan KARABULUT Yaşı: 60 Eğitim Durumu: İlkokul Mezunu Meslek: Emekli Kaynak Kişi 3 Adı Soyadı: Mehmet ÖZCAN Yaşı: 81 Eğitim Durumu: İlkokul Mezunu Meslek: Emekli Kaynak Kişi 4 Adı Soyadı: Osman AKSOY Yaşı: 60 Eğitim Durumu: İlkokul Mezunu Meslek: Emekli Kaynak Kişi 5 Adı Soyadı: Eyyüp YÜKSEL Yaşı: 80 Eğitim Durumu: İlkokul Mezunu Meslek: Emekli Kaynak Kişi 6 Adı Soyadı: Adil AKGÜL Yaşı: 72 Eğitim Durumu: Üniversite Mezunu Meslek: Emekli Kaynak Kişi 7 Adı Soyadı: Osman KÜÇÜKTUNCER Yaşı: 82 Eğitim Durumu: İlkokul Mezunu Meslek: Emekli Kaynak Kişi 8 Adı Soyadı: Esma TEPE Yaşı: 71 Eğitim Durumu: İlkokul Mezunu Meslek: Ev Hanımı Kaynak Kişi 9 Adı Soyadı: Mazlume KILINÇ Yaşı:75 Eğitim Durumu: İlkokul Mezunu Meslek: Ev Hanımı Kaynak Kişi 10 Adı Soyadı: Mustafa ERKAN Yaşı: 81 Eğitim Durumu: İlkokul Mezunu Meslek: Emekli Kaynak Kişi 11 Adı Soyadı: Ahmet BÜYÜKAKÇA Yaşı: 72 Eğitim Durumu: Üniversite Mezunu Meslek: Emekli Kaynak Kişi 12 Adı Soyadı: Emine ÖZCAN Yaşı: 78 Eğitim Durumu: Okuma- Yazma Yok Meslek: Ev Hanımı Kaynak Kişi 13 Adı Soyadı: Sevda KUNT Yaşı: 55 Eğitim Durumu: Okuma-Yazma Yok Meslek: Ev Hanımı