EVALUATION OF THE REGISTER NO 22 (H.1327-1328/M.1909-1910) OF KIRŞEHİR SHARIA COURT

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 199 - 244, 24.12.2024

Ebru Olçay Çora , Sevim Erdem

https://doi.org/10.62809/matbuat.1583333

Öz

History: It teaches, reminds us of the past, and sheds light on the future. Archives, which enable us to establish a connection between the past and the present, are like treasures waiting to be discovered. A part of this treasury consists of the Sharia Registries. In the Ottoman Empire, Sharia Registry books are a valuable source as they reflect the economic, social, and geographical conditions of the period in which they were written. It is one of the most enlightening sources, especially in terms of urban history, economic history, and legal history. Sharia registers are documents that recorded judicial transactions and functioned as notaries during the Ottoman period. These registry, generally written in understandable Turkish, are of various sizes and were written by clerks in accordance with the legal conditions of the cases. In the study, the diversity of the cases brought to court attracted attention; it was seen that there were cases involving the appointment of a guardian, divorce-alimony, inheritance and receivables, as well as cases involving murder, fighting, wounding, and adultery. In addition to these lawsuits, there are also announcements regarding the beginning of the Month of Ramadan and the Festival of Ramadan. Summaries of the provisions in the study titled “Transcription and Evaluation of the Register No. 22 (H.1327-1328/M.1909-1910) of Kırsehir Sharia Court” were classified according to their subjects and added to the article.

Anahtar Kelimeler

Kırşehir, Sharia Register, No 22, Court, City History

22 NUMARALI KIRŞEHİR ŞER’İYYE SİCİLİ’NİN (H.1327-1328/M.1909-1910) DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Tarih; geçmişi öğretir, hatırlatır ve geleceğe ışık tutar. Geçmiş ile günümüz arasında bağlantı kurmamıza vesile olan arşivler ise adeta keşfedilmeyi bekleyen birer hazinedir. Bu hazinenin bir kısmını ise Şer’iyye Sicilleri oluşturur. Osmanlı Devleti’nde Şer’iyye sicili defterleri, yazıldıkları dönemin; iktisadi, sosyal ve coğrafi durumunu yansıtarak değerli bir kaynak niteliği taşır. Özellikle şehir tarihi, iktisat tarihi, hukuk tarihi açısından aydınlatıcı kaynakların başında gelmektedir. Şer’iyye Sicilleri, Osmanlı döneminde adli işlemleri kaydeden ve noterlik işlevini gören belgelerdir. Genellikle anlaşılır bir Türkçe ile yazılmış bu siciller, çeşitli boyutlarda olup, davaların hukuki şartlarına uygun şekilde katipler tarafından kaleme alınmışlardır. Çalışmada mahkemeye taşınan davaların çeşitliliği dikkat çekmiş; vasi tayini, boşanma-nafaka, veraset ve alacak konuları olduğu gibi cinayet, kavga, yaralama, zina konularını içeren davalarında olduğu görülmüştür. Bu dava konularına ek olarak, Ramazan ayının ve Ramazan Bayramının başlangıcına dair ilanlar da mevcuttur. “22 Numaralı Kırşehir Şer’iyye Sicili’nin (H.1327- 1328/M.1909-1910) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi” başlıklı çalışmadaki hükümlerin özetleri, konularına göre tasnif edilerek makaleye eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırşehir, Şer'iyye Sicili, 22 Numara, Mahkeme, Şehir Tarihi

Kaynakça

• AHISHALI, Recep (2020), “Muhzır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, Ankara, ss. 85-86.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (1988), Şer’iye Sicilleri- Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler C. 1-1, İstanbul, Engin Ofset.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (2000), “İ’lâm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.22, İstanbul, ss. 72-73.
• APAYDIN, Hacı Yunus (2010), “Şahit”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul, ss. 278-283.
• ATAR, Fahrettin (2001), “Kadı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.24, Ankara, ss. 66-69.
• ATAR, Fahrettin (2003), “Mahkeme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.27, Ankara, ss.338-341.
• AVCI, Orhan (1999), Şer’iyye Sicilleri Toplu Kataloglarında Tarih Tesbiti, Erdem Dergisi 34, ss.45-73.
• BARDAKOĞLU, Ali (2013), “Vesayet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.43, İstanbul, ss.66-70.
• BOA, MŞH. ŞSC. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Meşihat Şer’iyye Sicil Defterleri), no.6128/22.
• CİHAN, Avşar (1990), Kırşehir ve İlçeleri, Ankara, Özgün.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2017), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara (33.Baskı), Aydın.
• DOĞAN, İsmail (2019), “Klasik Dönem Osmanlı Mahkemeleri”, Kafdağı, S.4-2, ss.194-217.
• DOĞANGÜZEL, Betül (2019), “Tanzimat Döneminin Şeriye Mahkemeleri ve Kadıların Değişim Sürecine Etkisi”, Adalet Dergisi, S.62-63, ss.49-66.
• DURHAN, İbrahim (2008), “Tanzimat Döneminde Osmanlı Yargı Teşkilâtındaki Gelişmeler”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XII S.3-4, ss.55-111.
• ERDEM, Sevim (2010) , “1786- 1789 (H.1200- 1203) Tarihli 65 Numaralı Adana Şer’iyye Sicili Tanıtımı ve Fihristi” , Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.20 S.1, ss.489- 519.
• ERÜNSAL, İsmail. E. (2018), “Osmanlı Mahkemelerinde Şâhitler: Şuhûdü’l-‘udûlden Şuhûdü’l-hâle Geçiş”, Osmanlı Araştırmaları, C.53 S.53, ss.1-49.
• ESKİKURT, Adnan (2014), “Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.33, ss.15-40.
• EVLİYA Çelebi (1983) (Haz. İ. Parmaksızoğlu), Seyahatname (Giriş), Ankara (1. Baskı) Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• GÖKÇEK, L. G., İnce, G. (2016), “Asur Ticaret Kolonileri Çağında Anadolu’da İnanç Sistemi”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, C.12 S.1, ss.43-56.
• GÜNÇIKTI, Murat (2010), 795 Numaralı Temettuat Defterine Göre Kırşehir Merkez Kazası Sosyo- Ekonomik Durumu (1250/1834-35), Selçuk Üniversitesi, Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• GÜNDÜZ, Ahmet (2011), “1914- 1918 Yılları Arasında Kırşehir’de Bulunan Sürgün ArapAileleri”, Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Terature and History of Turkish or Turkic, C.6 S.1, ss.1239-1257.
• HALAÇOĞLU, Yusuf (2011), “Şer’iyye Sicillerinin Toplu Kataloğuna Doğru (Adana Şer’iyye Sicilleri)”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 1976 S.30, ss.99-108.
• HORVATH, Bela (2010), Anadolu 1913 (3. Baskı) (Çev. T. Demirkıran), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İNALCIK, Halil (2000), Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet. İstanbul, Eren.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Naib”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.32, İstanbul, ss.312-313.
• KARACA, Yusuf (2002), “Kırşehir”, Tarih Ansiklopedisi, C.6, Ankara, Berikan.
• KAVAK, Nuri (2015), “Osmanlı Muhakeme Sisteminde Katiplik Mesleğinin Yeri ve Önemi”, Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, C.2 S.2, ss.1-10.
• KAYAR, Betül (2020), “Osmanlı Yargı Teşkilatında Naib”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, S.1, ss.189-234.
• KÜÇÜKAŞCI, Mustafa Sabri (2022), “Kâtib”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.25, Ankara, ss.49-52.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. (2018a), Osmanlı Belgelerinin Dili- Diplomatik (4.Baskı), Ankara, TTK Yayınları.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat. S. (2018b), Osmanlı’nın Sosyo-Kültürel ve İktisadi Yapısı, Ankara, TTK Yayınları.
• MISTANOĞLU, Nurhan (2004), XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırşehir Sancağı, Selçuk Üniversitesi Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Konya.
• NOHUTÇU, Ahmet (2020), Anayasa Hukuku. Ankara, Savaş.
• OLÇAY Çora, Ebru (2023), 22 Numaralı Kırşehir Şer’iyye Sicili’nin (H.1327-1328/M.1909-1910) Transkripsiyonu Ve Değerlendirilmesi, Bitlis Eren Üniversitesi, Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Bitlis.
• ORTAYLI, İlber (2001), “Osmanlı Devleti’nde Kadı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.24, Ankara, ss.69-73.
• ORTAYLI, İlber (2002), Osmanlı Toplumunda Aile (5. Baskı), İstanbul, Pan.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi (2012), “Vakfiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.42, İstanbul, ss.465-467.
• ÖZKAN, Mehmet (2022), “Tanzimat Sonrası Osmanlı Ceza Hukuku Düzenlemeleri”, Balıkesir İlahiyat Dergisi, S.15, ss.241-277.
• SARAY, Mehmet (2012), “Devletlerarası Hukukun Meydana Gelmesinde Osmanlı Devleti’nin Rolü”, Atatürk Dergisi, C.1 S.1, ss.49-55.
• SÜRMELİ, İlyas (1984), İlimiz Kırşehir (2. Baskı), Kırşehir, Güneş.
• ŞAHİN, İlhan (2002), “Kırşehir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.25, Ankara, ss.480-484.
• TARIM, Cevat Hakkı (1938), Kırşehir Tarihi, Kırşehir, Kırşehir Vilayet Matbaası.
• TEBER, Ömer Faruk (2000), “Osmanlı Devleti Adlî Yapısından Bir Kesit: Şer’iye Siciller”, Erdem, C.12 S.35, ss.537-554.
• TOSUN, Mehmet (2020). Kırşehir 21 Numaralı Şer’iyye Sicili Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (R.1323-1325 / M.1908-1909), Ahi Evran Üniversitesi, Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir.
• UĞUR, Yunus (2010), “Şer’iyye Sicilleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.39, İstanbul, ss.8-11.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı (3. Baskı), Ankara, TTK.
• ÜNSAL, Veli (2012a), Eskiçağda Kırşehir ve Çevresi, Kırşehir, Kırşehir Belediyesi Kültür- Tarihi Yayınları Serisi 11.
• ÜNSAL, Veli (2012b), “Kırşehir ve Çevresinde İlk Ticari Faaliyetler”, Turkish Studies, C.7 S.4-II, ss. 3169-3180.
• YALÇINKAYA, Nurullah (2013), 408 Numaralı Lice Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1329-1331/ M.1911,1913), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Van.
• YÜKSEL, Hasan (2012), “Vakfiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.42, İstanbul, ss.467-469.