Öğretmenlik Mesleğinde İtibar Sorunu: Toplumsal Grupların Öğretmenlik Mesleğine Bakışı

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 732 - 752, 24.12.2025

İsmail Aydoğan , Neslin İhtiyaroğlu , Sevcan Aydilek

https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1663524

Öz

Bu araştırmada, toplumsal grupların bakışı açısıyla öğretmenlik mesleğindeki itibar sorununu ortaya koymak amaçlanmaktadır. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden olgubilimsel (fenomenolojik) yaklaşım kullanılarak tasarlanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını 2023-2024 yılında Kırıkkale ilinde ölçüt örneklem yöntemiyle seçilen 50 kişi oluşturmaktadır. Ölçüt, bir meslek üyesi olarak çalışıyor olmaktır. Araştırmada veriler, araştırmacılarca hazırlanan ve uzman görüşüne sunulan sorularla ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Toplanan veriler, içerik analizi kullanılarak tema ve kodlara ayrılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre tüm meslek grupları öğretmenlikte itibar sorunuyla ilgili bilgi sahibidir. Tüm meslek grupları, öğretmenliğe, eğitme, aydınlatma, yetiştirme açısından yaklaşmaktadır. Öğretmenlikte itibar sorunu, öğretmenlik mesleği, öğretmen ve toplum kaynaklı olarak tanımlanmaktadır. Öğretmenlikte itibar sorununun siyasi, sosyal, ekonomik, akademik sebepleri konusunda ortak algıya sahiptir. İtibar sorunuyla ilgili hukuki, siyasi, sosyal, ekonomik tedbirler alınmasında uzlaşılmaktadır. İtibar sorununun çözümünde, meslek grupları, sendikal faaliyetler, medya ve sosyal medya desteği, toplumun bilinçlendirilmesi konusunda uzlaşmaktadır. Araştırmada, toplumun bilinçlendirilmesi, sendikal faaliyetler, eylemler, medya ve sosyal medyada öğretmenlerin sesini duyurmak önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

öğretmen , itibar , meslek grupları

Etik Beyan

Yapılan bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Etik değerlendirmeyi yapan kurul adı: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu Etik değerlendirme kararının tarihi: 18/10/2023 Etik değerlendirme belgesi sayı numarası: 207445

Problem of Prestige in Teaching Profession: Social Groups’ Views on Teaching Profession

Öz

The study aims to reveal the reputation problem of teaching profession from the perspective of social groups. The research was designed using a phenomenological approach from qualitative research designs. The participants in the study consist of 50 individuals selected using the criterion sampling method in Kırıkkale province in 2023-2024. The criterion is to be working as a member of a profession. The data were collected through face-to-face interviews using a semi-structured interview form with questions prepared by the researchers, presented to experts for their opinions. The collected data were categorized into themes and codes using content analysis. Research results show all professional groups are aware about the reputation problem in teaching. All professional groups approach teaching in terms of educating, enlightening and training. The problem of reputation in teaching is defined as arising from the teaching profession, teachers and society. There is a common perception about the political, social, economic and academic reasons for the reputation problem in teaching. There is consensus on taking legal, political, social, and economic measures to address the issue of reputation. Professional groups agree on trade union activities, media and social media support, and public awareness campaigns to resolve the issue of reputation. The study recommends raising public awareness, union activities, protests, and using the media and social media to amplify teachers' voices.

Anahtar Kelimeler

teacher , prestige , professional groups

Etik Beyan

In this study, all the rules stipulated under the “Directive on Scientific Research and Publication Ethics of Higher Education Institutions” have been strictly followed. None of the actions listed under the section titled “Actions Contrary to Scientific Research and Publication Ethics,” which constitutes the second part of the directive, were committed. Name of the ethics committee that conducted the ethical review: Kırıkkale University Ethics Committee for Research in Social and Human Sciences Date of ethical approval: 18/10/2023 Ethical approval document reference number: 207445

Kaynakça

• Akyüz, H. (2019). Eğitim sosyolojisi. Pegem Akademi.
• Aydın, İ., Güner Demir, T., ve Erdemli, Ö. (2015). Teacher’s views regarding the social status of the teaching profession. The Anthropologist, 22(2), 146-156. https://doi.org/10.1080/09720073.2015.11891865
• Babayiğit, Ö. (2018). Velilerin sınıf öğretmenlerine bakış açılarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 42–58. https://doi.org/10.31592/aeusbed.407100
• Blackmore, P. (2018). What can policy-makers do with the idea of prestige, to make better policy? Policy Reviews in Higher Education, 2(2), 227–254. https://doi.org/10.1080/23322969.2018.1498300
• Bozbayındır, F. (2019). Öğretmenlik mesleğinin statüsünü etkileyen unsurların öğretmen görüşleri temelinde incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 2076–2104. https://doi.org/10.17755/esosder.583274
• Bruhn, J. (2019). The group effect: Social cohesion and health outcomes. Springer.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2022). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693–712.
• Ceviz, H. (2018). Toplumdaki öğretmenlik mesleğine ilişkin algı ile öğretmenin mesleki motivasyonu arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi), Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Chen, C., Kuo, Y. M., ve Zhao, W. (2023). Family size, labor supply, and job prestige: Evidence from three decennial censuses in China. China Economic Review, 80. https://doi.org/10.1016/j.chieco.2023.102091
• Ch'ing-jiang, L. (1994). Occupational prestige and professional image of teachers in Taiwan: A comparison of three surveys. Chinese Education and Society, 27(6), 76–88.
• Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (S. B. Demir ve M. Bütün, Edt. ve Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Çalışkan, Ş. (2007). Eğitim - işsizlik ve yoksulluk ilişkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7(13), 284–308.
• Çelik, K., Çatalbaş, G., ve Tomul, E. (2014). İlköğretim kurumu öğrencilerinin ‘‘sınıf öğretmeni’’ kavramına ilişkin metaforik algıları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(16), 1–16.
• Çelikten, M. (2006). Kültür ve öğretmen metaforları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21), 269–283.
• Dinç, E., ve Doğan, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretim programı ve uygulanması hakkında öğretmen görüşleri. Journal of Social Studies Education Research, 1(1), 17–49.
• Duran, A. (2022). Examination of metaphors used by prospective teachers regarding the concept of the teacher. E-International Journal of Pedandragogy (e-ijpa), 2(1), 1–16. https://doi.org/10.27579808/e-ijpa.47
• Eğmir, E., ve Çelik, H. (2021). Öğretmen adaylarının Türk eğitim sisteminin sorunlarına olan yaklaşımı ve kültürel bazda küresel problemlere yakınlık düzeyleri. OPUS International Journal of Society Researches, 17(34), 940–979. https://doi.org/10.26466/opus.773110
• Erarslan, R. (2022). Öğretmen değerlendirmelerine göre öğretmenlik mesleği imajı (Yüksek lisans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Erarslan, R., ve Yavuz, M. (2023). Image of teaching profession according to teachers evaluations. Research on Education and Psychology (REP), 7(1), 113–126. https://doi.org/10.54535/rep.1295226
• Erden, M. (2005). Öğretmenlik mesleğine giriş. Epsilon Yayınları.
• Erginer, A., ve Saklan, E. (2022). The problem of transformation of the teaching profession into a female profession: Views of the prospective teachers. Hacettepe University Journal of Education, 37(3), 894–921. https://doi.org/10.16986/HUJE.2021073629
• Ertan Kantos, Z. (2021). Öğretmenlik mesleğinin itibarı ile ilgili öğretmen görüşleri. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8, 682–703. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.983200
• Erzen, Z., & Epçaçan, C. (2018). Öğretmen görüşlerine göre öğretmenlerin toplumdaki saygınlığının incelenmesi. Journal of Institute of Economic Development and Social Researches, 4(9), 331–345.
• Göker, S., ve Gündüz, Y. (2017). Dünya ölçeğinde öğretmenlerin saygınlık statüsü ve özlük hakları. Millî Eğitim, 213, 177–196.
• Gönülaçar, Ş. (2016). Türkiye’de Öğretmen İmajı ve İtibarı Üzerine Bir İnceleme. Academia.Edu.
• Güvercin, G. (2014). Öğretmenlik mesleğinde kökten bir dönüşüm: Ücretli öğretmenlik. A. Yıldız (Ed.), İdealist öğretmenden sınava hazırlayıcı teknisyene: öğretmenliğin dönüşümü (ss. 139–178). Kalkedon Yayınları.
• Hogg, M. A., ve Tindale, S. (2008). Blackwell handbook of social psychology: Group processes. Wiley.
• Iyer, S. (2024). The changing stakeholder roles, responsibilities, and expectations in sustainable modern education. Journal of Applied Engineering Education. https://doi.org/10.33140/JAEE.01.01.04
• Joinson, A., McKenna, K., ve Postmes, T. (2009). Oxford handbook of internet psychology. OUP Oxford.
• Kantzara, V. (2016). Prestige. In G. Ritzer (Ed.), The Blackwell Encyclopedia of Sociology (pp. 1–4). Wiley-Blackwell.
• Karadirek, G. (2020). Çalışanların algıladıkları örgütsel desteğin motivasyon, iş tatmini ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi: bir tekstil işletmesi örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(1), 203-220. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.686198
• Karakoyunlu, B. (2024). Öğretmenlik mesleğinin itibarı:fenomenolojik bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 13 (3), 1674-1695. https://doi.org/itobiad.1523969
• Karaman, M., Acar, A., Kılıç, O., Buluş, U., ve Erdoğan, Ö. (2013). Sakarya ilinde görev yapan öğretmenlerin gözüyle öğretmenlik mesleğinin statüsü ve saygınlığı. VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu Bildiriler Kitabı II: Eğitim Bilimleri ve Öğretmenlik Alan Eğitimi (s. 6). Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Karamustafaoğlu, O., ve Özmen, H. (2004). Toplumumuzda ve öğretmen adayları arasında öğretmenlik mesleğine verilen değer üzerine bir araştırma. Değer Eğitimi Dergisi, 2(6), 35–49.
• Kavut, S. (2015). Kuşaklararası iletişim farklılıklarının aile içi iletişime etkisi (Yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, A. (2022). Nurettin topçu ve erol güngör’ün ahlâki liderlik hakkındaki görüşlerinin karşılaştırmalı analizi (Doktora tezi), Hitit Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Kıral, Y. E. (2015). Öğretmen adaylarının algılarına göre öğretmen metaforları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 57–65.
• Kıran, A. B., Durmuş, E., ve Sucu, N. N. (2019). Öğretmenlik mesleğindeki itibar kaybı nedenleri üzerine bir inceleme. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 8–13.
• Klimek, S. G. (2019). Prestige, status, and esteem and the teacher shortage. Journal of Education and Learning, 8(4), 185–213. https://doi.org/10.5539/jel.v8n4p185
• Kobakhidze, M. N. (2013). Teacher certification examinations in Georgia: Outcomes and policy implications. In M. Akiba (Ed.), Teacher reforms around the world: Implementations and outcomes (International Perspectives on Education and Society, Vol. 19, pp. 25–51). Emerald Group Publishing Limited. DOI:10.1108/S1479-3679(2013)0000019007
• Köse, A., ve Uzun, M. (2020). Öğretmenlerin kendini işe verememe nedenleri üzerine fenomenolojik bir çözümleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 680–728. https://doi.org/10.33437/ksusbd.716213
• Köse, A., ve Öztürk, G. (2023). Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun mesleki imaj bağlamında değerlendirilmesi: Bir karma yöntem çalışması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 357–377. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1286748
• Kuyumcu, E., ve Kaya, H. İ. (2020). Öğretmenlerin öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ve görüşlerinin incelenmesi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7, 333–366. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.766974
• Küçük, S., Ürker, A., Adıgüzelli, F., Adıgüzelli, Y., Safa, M., ve Göktürk, T. (2013). Toplumun öğretmenlik mesleğini algılama düzeyi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 1033–1045.
• Küçüktepe, S. E., ve Gürültü, E. (2014). Öğretmenlerin “yapılandırmacı öğretmen” kavramına ilişkin algılarına yönelik metafor çalışması örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 282–305.
• Külünkoğlu, T. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin öğretmene saygı değerine ilişkin görüşleri. Asya Studies, 1(1), 11-22.
• Lieberman, M. (2013). Social: Why our brains are wired to connect. Oxford University Press.
• Meirkulova, A., ve Gelişli, Y. (2022). The social status of the teaching profession: Teachers’ views in Turkey and Kazakhstan. Hacettepe University Journal of Education, 37(2), 424–439. DOI:10.16986/HUJE.2022074923
• Nijstad, B. A. (2009). Group performance. Psychology Press.
• Örücü, E., Tokyay, M., ve Hasırcı, I. (2022). İş motivasyonu-örgütsel bağlılık ilişkisi: bir alan araştırması. Akademik Hassasiyetler, 9(18), 177-198.
• Özdemir, M. Ç., ve Bingöl, A. S. (2020). Eğitim sosyolojisi. Pegem Akademi.
• Özkan, N., ve Tulunay Ateş, Ö. (2025). Öğretmenlik meslek itibarının soruşturma bağlamında incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (63), 139-161. https://doi.org/10.53444/deubefd.1470731
• Pektaş, M., ve Kıldan, A. O. (2009). Farklı branşlardaki öğretmen adaylarının ‘‘öğretmen’’ kavramı ile ilgili geliştirdikleri metaforların karşılaştırılması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 270–288.
• Pişkin, Z., ve Parlar, H. (2021). Toplumsal statü ve algı açısından öğretmenlik mesleğinin incelenmesi. Academic Platform Journal of Education and Change, 4(1), 1–28.
• Pişmek, N., Pişmek, Ü., ve Akyüz Çömez, S. (2023). Okul iklimi ve öğretmen motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 9(75), 4429–4457. http://dx.doi.org/10.29228/smryj.70757
• Planck, U., ve Arslantürk, Ç. Z. (1980). Yakın Doğuda sosyal gruplar sosyal grup kavramı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(3–4).
• Robinson, W. P. (1996). Social groups ve identities: Developing the legacy of Henri Tajfel. Routledge.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 131–155.
• Stangor, C. (2016). Social groups in action and interaction. Routledge.
• Sunar, L. (2020). Türkiye’de mesleki itibar: Dönüşen çalışma hayatı ve mesleklerin sosyal konumu. Journal of Economy Culture and Society, Özel Sayı 1/Supplement 1, 29–58. https://doi.org/10.26650/JECS2020-0053
• Şenaras, B., ve Çetin, Ş. (2018). Okul müdürleri ile öğretmenlerin algılarına göre ilk ve ortaokullarda veli baskısı: Nitel bir araştırma. Millî Eğitim Dergisi, 47(220), 157–176.
• Turner, M. F. (2001). Groups at work: Theory and research. Taylor ve Francis.
• Türk Eğitim Derneği (2014). Öğretmen gözüyle öğretmenlik mesleği. Ankara: TED.
• Ulutaş, P. (2017). Öğretmenlerin bakış açısından öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsü (Yüksek lisans tezi), Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ural, İ. (2007). Kariyer basamaklarında yükselme uygulamasına ilişkin öğretmen görüşleri (Yüksek lisans tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünsal, S. (2018). Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin statüsüne ilişkin bir Pareto analizi. Sakarya University Journal of Education, 8(2), 111–130. https://doi.org/10.19126/suje.379040
• Ünsal, S., ve Bağçeçi, B. (2016). Teachers’ views on professional image and influential factors. Journal of Human Sciences, 13(3), 3905–3926. DOI:10.14687/JHS.V13I3.3908
• Vishnikina, S. (1997). Bring back the prestige of the teacher's profession: An interview with Ivan Ivanovich Mel'nikov. Russian Education and Society, 39(7), 37–45.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yüksel, İ. (2018). Meslek ahlakı tartışmalarına öğretmenlik mesleği açısından bir bakış (Doktora tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.