MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ MESLEĞİ BIRAKMA NİYETİ ÜZERİNDE İŞ STRESİNİN ETKİSİ: KARİYER MEMNUNİYETİNİN DÜZENLEYİCİ ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 61, 105 - 124, 15.09.2020

Ozan Büyükyılmaz , Hakan Vargün , Hasan Uygurtürk

Öz

Çalışmanın amacı, muhasebe meslek mensuplarının algıladıkları iş stresinin mesleği bırakma niyetini nasıl etkilediğini ve bu etkide kariyer memnuniyetinin herhangi bir düzenleyici rolü olup olmadığını belirlemektir. Analizler için toplanan veri, Batı Karadeniz bölgesindeki 7 farklı ilde çalışmakta olan 243 muhasebe meslek mensubundan anket aracılığıyla elde edilmiştir. Amaca uygun oluşturulan hipotezler hiyerarşik regresyon analiziyle test edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre meslek mensuplarının iş stresi arttıkça mesleği bırakma niyetleri artmaktadır. Ayrıca iş stresinin meslekten ayrılma niyetini arttırıcı etkisi, meslek mensubunun kariyerinden memnun olmadığı durumda çok daha güçlü olmaktadır. İş stresi ile mesleği bırakma niyeti ilişkisinde kariyer memnuniyetinin rolünün incelenmesi ile bu çalışma, algılanan stresin olumsuz sonuçlarının hangi durumlarda daha güçlü olduğunun anlaşılmasına katkı sağlamakta ve muhasebe meslek mensuplarına iş stresinin olumsuz etkileriyle nasıl başa çıkabileceğine dair ipuçları vermektedir.

Anahtar Kelimeler

İş Stresi, Mesleği Bırakma Niyeti, Kariyer Memnuniyeti, Muhasebe Meslek Mensupları

Kaynakça

• Aiken, L. S., & West, S. G. (1991). Multiple Regression: Testing Aand Interpreting Interactions. Thousand Oaks: Sage Publications Inc.
• Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1988). Structural Equation Modeling in Practice: A Review and Recommended Two-Step Approach. Psychological Bulletin, 103(3), 411-423. doi:10.1037/0033-2909.103.3.411
• Avcı, U., & Turunç, Ö. (2012). Dönüşümcü Liderlik ve Örgüte Güvenin Kariyer Memnuniyetine Etkisi: Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Rolü. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(2), 45-55.
• Barnes, L. L. B., Agago, M. O., & Coombs, W. T. (1998). Effects of Job-Related Stress on Faculty Intention to Leave Academia. Research in Higher Education, 39(4), 457-469. doi:10.1023/a:1018741404199
• Bartlett, K. R. (1999). The Relationship Between Training and Organizational Commitment in the Health Care Field. (Doctor of Philosophy), University of Illinois, Urbana-Champaign.
• Brown, T. A. (2015). Confirmatory Factor Analysis for Applied Research (2nd ed.). New York: Guilford Publications.
• Byrne, B. M. (2016). Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications, and Programming (3rd ed.). New York: Routledge.
• Cohen, J., Cohen, P., West, S. G., & Aiken, L. S. (2003). Applied Multiple Regression/Correlation Analysis for the Behavioral Sciences (3rd ed.). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Conley, S., & You, S. (2009). Teacher Role Stress, Satisfaction, Commitment, and Intentions to Leave: A Structural Model. Psychological Reports, 105(3), 771-786. doi:10.2466/pr0.105.3.771-786
• Cuskelly, G., & Boag, A. (2001). Organisational Commitment as a Predictor of Committee Member Turnover among Volunteer Sport Administrators: Results of a Time-Lagged Study. Sport Management Review, 4(1), 65-86. doi:10.1016/S1441-3523(01)70070-8
• Çekmecelioğlu, H. G. (2014). Göreve ve İnsana Yönelik Liderlik Tarzlarının Örgütsel Bağlılık, İş Performansı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkileri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 21-34.
• Demiral, Ö. (2017). Örgütlerde Mesleki Eğitim/Öğretim Faaliyetlerinin Çalışanların Terk Etme Eğilimine Etkisi: Türkiye’deki Uygulamalar Üzerine Bir Anket Araştırması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(4), 1014-1029.
• Deveci, B. (2017). İş Stresi ve Turizm İşletmelerinde Yapılan Araştırmalara İlişkin Bir Değerlendirme. Mehmet Akid Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 39-53. doi:10.20875/makusobed.306671
• Efeoğlu, İ. E. (2006). İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma. (Doktora), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Fleisher, C., Khapova, S. N., & Jansen, P. G. W. (2014). Effects of Employees’ Career Competencies Development on Their Organizations: Does Satisfaction Matter? Career Development International, 19(6), 700-717. doi:10.1108/CDI-12-2013-0150
• Fogarty, T. J., Singh, J., Rhoads, G. K., & Moore, R. K. (2000). Antecedents and Consequences of Burnout in Accounting: Beyond the Role Stress Model. Behavioral Research in Accounting, 12, 31-67.
• Fong, Y. L., & Mahfar, M. (2013). Relationship between Occupational Stress and Turnover Intention among Employees in a Furniture Manufacturing Company in Selangor. Jurnal Teknologi, 64(1), 33-39.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50. doi:10.2307/3151312
• Gok, O. A., Akgunduz, Y., & Alkan, C. (2017). The Effects of Job Stress and Perceived Organizational Support on Turnover Intentions of Hotel Employees. Journal of Tourismology, 3(2), 23-32.
• Gökler, R., & Işıtan, İ. (2012). Modern Çağın Hastalığı; Stres ve Etkileri. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(3), 154-168. doi:10.7596/taksad.v1i3.63
• Greenhaus, J. H., Parasuraman, S., & Wormley, W. M. (1990). Effects of Race on Organizational Experiences, Job Performance Evaluations, and Career Outcomes. The Academy of Management Journal, 33(1), 64-86. doi:10.2307/256352
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2014). Multivariate Data Analysis (7th ed.). Harlow: Pearson New International Edition.
• Hasin, H. H., & Omar, N. H. (2007). An Empirical Study on Job Satisfaction, Job‐Related Stress and Intention to Leave Among Audit Staff in Public Accounting Firms in Melaka. Journal of Financial Reporting and Accounting, 5(1), 21-39. doi:10.1108/19852510780001575
• Henry, J. P. (1993). Psychological and Physiological Responses to Stress: The Right Hemisphere and the Hypothalamo-Pituitary-Adrenal Axis, An Inquiry Into Problems of Human Bonding. Integrative Physiological and Behavioral Science, 28(4), 369-387. doi:10.1007/bf02690935
• Hoge, C. W., Terhakopian, A., Castro, C. A., Messer, S. C., & Engel, C. C. (2007). Association of Posttraumatic Stress Disorder With Somatic Symptoms, Health Care Visits, and Absenteeism Among Iraq War Veterans. American Journal of Psychiatry, 164(1), 150-153. doi:10.1176/ajp.2007.164.1.150
• House, R. H., & Rizzo, J. R. (1972). Role Conflict and Ambiguity as Critical Variables in a Model of Organizational Behavior. Organizational Behavior & Human Performance, 7(3), 467-505. doi:10.1016/0030-5073(72)90030-X
• Jawahar, I. M., & Liu, Y. (2016). Proactive Personality and Citizenship Performance: The Mediating Role of Career Satisfaction and the Moderating Role of Political Skill. Career Development International, 21(4), 378-401. doi:10.1108/CDI-02-2015-0022
• Jawahar, I. M., & Stone, T. H. (2017). Do Career Satisfaction and Support Mediate the Effects of Justice on Organizational Citizenship Behaviour and Counterproductive Work Behaviour? Canadian Journal of Administrative Sciences, 34(3), 215-228. doi:10.1002/cjas.1350
• Johari, F. S., & Omar, R. (2019). Occupational Stress and Psychological Well-Being: The Role of Psychological Capital. International Journal of Business and Management, 3(1), 13-17. doi:10.26666/rmp.ijbm.2019.1.3
• Jones, A., Guthrie Cynthia, P., & Iyer Venkataraman, M. (2012). Role Stress and Job Outcomes in Public Accounting: Have the Gender Experiences Converged? In S. Donna Bobek (Ed.), Advances in Accounting Behavioral Research (Vol. 15, pp. 53-84): Emerald Group Publishing Limited.
• Jones, A., Norman, C. S., & Wier, B. (2010). Healthy Lifestyle as a Coping Mechanism for Role Stress in Public Accounting. Behavioral Research in Accounting, 22(1), 21-41. doi:10.2308/bria.2010.22.1.21
• Kaya, A. (2018). Kariyer Gelişim Sürecinin Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisinin Yapısal Eşitlik Modellemesi ile Test Edilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Kelloway, E. K., Gottlieb, B. H., & Barham, L. (1999). The Source, Nature, and Direction of Work and Family Conflict: A Longitudinal Investigation. Journal of Occupational Health Psychology, 4(4), 337-346. doi:10.1037/1076-8998.4.4.337
• Kenek, G., & Sökmen, A. (2018). İş Özelliklerinin İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Kariyer Tatmininin Aracı Rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 622-639. doi:10.20491/isarder.2018.491
• Kline, R. B. (2016). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (4th ed.). New York: The Guilford Press.
• Koçoğlu, M. (2013). Çalışanların Örgütlerine Yönelik Girişimcilik Yönelimi Algıları, Örgüt Desteği, Kariyer Tatminleri ve İşten Ayrılma Niyetleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Otomotiv Sektöründe Bir Araştırma. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 1-20.
• Koys, D. J. (2001). The Effects of Employee Satisfaction, Organizational Citizenship Behavior, and Turnover on Organizational Effectiveness: A Unit-Level, Longitudinal Study. Personnel Psychology, 54(1), 101-114. doi:10.1111/j.1744-6570.2001.tb00087.x
• Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal, and Coping. New York: Springer Publishing.
• Leong, C. S., Furnham, A., & Cooper, C. L. (1996). The Moderating Effect of Organizational Commitment on the Occupational Stress Outcome Relationship. Human Relations, 49(10), 1345-1363. doi:10.1177/001872679604901004
• Lepnurm, R., Danielson, D., Dobson, R., & Keegan, D. (2006). Cornerstones of Career Satisfaction in Medicine. The Canadian Journal of Psychiatry, 51(8), 512-522. doi:10.1177/070674370605100806
• Lo, W.-Y., Chien, L.-Y., Hwang, F.-M., Huang, N., & Chiou, S.-T. (2018). From Job Stress to Intention to Leave Among Hospital Nurses: A Structural Equation Modelling Approach. Journal of Advanced Nursing, 74(3), 677-688. doi:10.1111/jan.13481
• Lundberg, U., Granqvist, M., Hansson, T., Magnusson, M., & Wallin, L. (1989). Psychological and Physiological Stress Responses During Repetitive Work at an Assembly Line. Work & Stress, 3(2), 143-153. doi:10.1080/02678378908256940
• Manning, M. R., & Osland, J. S. (1989). The Relationship Between Absenteeism and Stress. Work & Stress, 3(3), 223-235. doi:10.1080/02678378908251558
• Martins, L. L., Eddleston, K. A., & Veiga, J. F. (2002). Moderators of the Relationship between Work-Family Conflict and Career Satisfaction. The Academy of Management Journal, 45(2), 399-409. doi:10.2307/3069354
• Middleton, K. (2009). Stress: How To De-Stress Without Doing Less. England: Lion Hudson Plc.
• Mirvis, P. H., & Hall, D. T. (1994). Psychological Success and the Boundaryless Career. Journal of Organizational Behavior, 15(4), 365-380.
• Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric Theory (3rd ed.). New York: McGraw-Hill Inc.
• Ozkan, A., & Ozdevecioğlu, M. (2013). The Effects of Occupational Stress on Burnout and Life Satisfaction: A Study in Accountants. Quality & Quantity, 47(5), 2785-2798. doi:10.1007/s11135-012-9688-1
• Pachulicz, S., Schmitt, N., & Kuljanin, G. (2008). A Model of Career Success: A Longitudinal Study of Emergency Physicians. Journal of Vocational Behavior, 73(2), 242-253. doi:10.1016/j.jvb.2008.05.003
• Polat, Ş., & Özdemir, M. (2017). İş Özellikleri, İş-Yaşam Dengesi ve Meslekten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin Aday Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 340-360. doi:10.17984/adyuebd.306086
• Ryan, S. V., von der Embse, N. P., Pendergast, L. L., Saeki, E., Segool, N., & Schwing, S. (2017). Leaving the Teaching Profession: The Role of Teacher Stress and Educational Accountability Policies on Turnover Intent. Teaching and Teacher Education, 66, 1-11. doi:10.1016/j.tate.2017.03.016
• Serinikli, N. (2019). İş Stresinin İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Örgütsel Bağlılığın Aracılık Rolü. Business and Economics Research Journal, 10(4), 915-928. doi:10.20409/berj.2019.210
• Smith, K. J., Derrick, P. L., & Koval, M. R. (2010). Stress and Its Antecedents and Consequences in Accounting Settings: An Empirically Derived Theoretical Model. In V. Arnold (Ed.), Advances in Accounting Behavioral Research (Vol. 13, pp. 113-142). Bingley: Emerald Group Publishing Limited.
• Sousa-Poza, A., & Henneberger, F. (2004). Analyzing Job Mobility with Job Turnover Intentions: An International Comparative Study. Journal of Economic Issues, 38(1), 113-137.
• Štager, V. (2017). Organizational and Personality Factors of Stress in Accounting and Consequences of Stress on Health. Innovative Issues and Approaches in Social Sciences, 10(3), 37-56.
• Sullivan, S. E., & Bhagat, R. S. (1992). Organizational Stress, Job Satisfaction and Job Performance: Where Do We Go From Here? Journal of Management, 18(2), 353-374. doi:10.1177/014920639201800207
• Sürme, Y. (2019). Stres, Stresle İlişkili Hastalıklar ve Stres Yönetimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 525-529. doi:10.17719/jisr.2019.3374
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th ed.). Boston, Mass: Pearson International Edition.
• Taslak, S. (2015). Banka Çalışanlarının İşten Ayrılma Niyetleri Üzerinde Etkili Olan Faktörlere Yönelik Bir Araştırma: Muğla İli Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(12), 145-160.
• Trivellas, P., Kakkos, N., Blanas, N., & Santouridis, I. (2015). The Impact of Career Satisfaction on Job Performance in Accounting Firms. The Mediating Effect of General Competencies. Procedia Economics and Finance, 33, 468-476. doi:10.1016/S2212-5671(15)01730-X
• Turhan, M., Erol, Y. C., Demirkol, M., & Özdemir, T. Y. (2018). Örgütsel Bağlılık, İş Doyumu ve İş Stresi Arasndakİ İlişki. Turkish Studies Educational Sciences, 13(27), 1491-1507. doi:10.7827/TurkishStudies.14328
• Vasudevan, V., Subasree, R., Ravindranath, S., & Thomas, J. R. (2015). Do Organizational Stress Really Matters in Career Satisfaction? Hamburg: Anchor Academic Publishing.
• Vem, L. J., Mbasua, Y. A., & Davireng, M. (2019). Sanctification of Work and Turnover of Teachers Under Insurgency: Would Career Satisfaction and Affective Commitment Mediate the Relationship? Journal of Educational Administration, 58(2), 1-16. doi:10.1108/JEA-03-2019-0039
• Viator, R. E. (2001). The Association of Formal and Informal Public Accounting Mentoring with Role Stress and Related Job Outcomes. Accounting, Organizations and Society, 26(1), 73-93. doi:10.1016/S0361-3682(00)00002-7
• Vijayan, M. (2017). Impact of Job Stress on Employees’ Job Performance in Aavin, Coimbatore. Journal of Organisation & Human Behaviour, 6(3), 21-29.
• Weng, Q., & McElroy, J. C. (2012). Organizational Career Growth, Affective Occupational Commitment and Turnover Intentions. Journal of Vocational Behavior, 80(2), 256-265. doi:10.1016/j.jvb.2012.01.014