HİLE DENETÇİLİĞİ MESLEĞİ ve SERTİFİKALI HİLE DENETÇİLİĞİ MESLEKİ STANDARTLARI VE AHLÂK KURALLARI

Yıl 2009, Sayı: 28, 93 - 108, 01.05.2009

Fikret Çankaya Bilal Gerekan

Öz

Hem işletmeleri hem de çevrelerini olumsuz yönde etkileyen hilelerin tespit edilmesi ve önlenmesi uzmanlık gerektiren bir iştir çünkü sözkonusu hilenin, bir yandan işletme içinde benzer çıkarları hedefleyen, konusunda uzmanlaşmış kişiler tarafından yapılması ve diğer yandan üçüncü kişiler tarafından anlaşılmaması için özel yöntemlerle gizlenmesi gibi nedenlerden dolayı tespit edilmesi zordur. Dolayısıyla iş çevrelerinde gerekli meslekibilgi ve tecrübeye sahip hile denetçilerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemizde hile denetçiliğinin diğer disiplinlerden ayrı bir meslek halini almaması ve bu meslekle ile ilgili herhangi bir düzenleme olmamasının bir eksiklik olduğu iddia edilebilir. Oysa Amerika’da söz konusu mesleğin geliştirilmesi amacıyla birçok çalışma yapılmıştır. Bu konuda Association of Certified Fraud Examiner ACFE–Sertifikalı Hile Denetçileri Kurulu mesleğin gelişimi açısından önemli rol üstlenmiştir. Meslek ahlâk kuralları ve mesleki davranış standartlarının varlığı Amerika’da mesleğin iyi bir seviyeye ulaştığının kanıtıdır. Benzerşekilde ülkemizde de hile denetçiliğinin diğer disiplinlerden ayrı bir meslek haline getirilmesinin güçlü bir tartışma konusu olduğu söylenebilir. Çalışmada, adli muhasebenin bir uzantısı olarak ele alınan hile denetçiliği veya araştırmacı muhasebecilik mesleğinin tanıtılması amaçlanmıştır. Bu maksatla ülkemizde mesleğin geliştirilmesine ışık tutması bakımından merkezi Amerika Birleşik Devletleri’nde ABD bulunan ACFE tarafından meslekle ilgili geliştirilmiş standartlarve meslek ahlâk kuralları ortaya konmuştur. Ayrıca ülkemizde mevcut olan iç denetim standartları ve meslek ahlak kuralları ile ACFE hile denetçiliği standart ve ahlaki kurallarının kıyaslaması yapıldıktan sonra mesleğin gelişimi için önerilerde bulunulmuştur.Ülkemiz açısından mesleğin gelişimi için gerekli eğitim şartları sağlanmalı, bu alanda hizmet veren bir kuruluşun tayin edilmesi ve gerekli hukuksal düzenlemelerin yapılması şeklindeçalışmadaki öneriler özetlenebilir

Anahtar Kelimeler

Hile Denetçiliği, Meslek Ahlâk Kuraları, Mesleki Standartlar

FRAUD AUDITING PROFESSION and PROFESSION STANDARDS of CERTIFIED FRAUD EXAMI- NER and CODE OF ETHICS

Öz

Discovering and preventing the frauds which effect the business organizations negatively require a greater degree of specialism. Detecting a fraud in the organizations is very hard because not only such a fraud is exercised by the people who have deep professional knowledge and aim same personal goals but also they use some peculiar methods to hide their tricky activities. Therefore, it is so obvious that it is a necessity to have the fraud examiners who should have deep professional knowledge and experience. The fraud auditing profession is not a seperate discipline in Türkiye. Besides, there has not been any attemp of challenges towards the establisment of the profession. However, the profession has made so much progress in the USA and Association of Certified Fraud Examiner ACFE has undertaken greate role for the development of the profession. Existing the professional ethics and standards can be taken as evidences in support of such progress in the USA. İn similiar vein, it can be argued that developing the fraud auditing profession as a seperate disciplines from other disciplines is vital for Türkiye. The aim of this paper is to draw a general picture of the fraud auditing profession or investigative accounting within the context of forensic accounting concerning the profession in Türkiye. In so doing, we explain the proffessional standarts and code of ethics which were developed by Association of Certified Fraud Examiner in the USA. Furthermore we compare the internal auditing standarts and code of conducts. Finally, we advance some proposals for the development of the profession in Türkiye such as responsive education program should be conducted, an institution to serve in this area should be established and the necessary legal arrangement should be put in order.

Anahtar Kelimeler

Fraud Examine, Code of Ethics, Professional Standards

Kaynakça

• ABDİOĞLU, Hasan (2007a).”Mortgage Sözleşmelerinde Üçüncü Taraflarca Yapılan Hileler ve Bu Hileleri Ortaya Çıkarmaya Yönelik Kırmızı Bayraklar”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Temmuz 2007, 160-171.
• ABDİOĞLU, Hasan (2007b). “ Hilelerin Önlenmesi ve Ortaya Çıkarılmasına Yönelik Proaktif Yaklaşımlar”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Mayıs 2007, 119 – 137.
• APOSTOLOU Nicholas, CRUMBLEY Larry D. (2008). “Auditors’ Responsibilities with Respect to Fraud: A Possible Shift?”, The CPA Journal, February 2008, 32 – 37.
• ARZOVA, Burak (2003). “İşletmelerde Çalışanlar Tarafından Yapılan Hilelerin Kırmızı Bayraklar Yoluyla İzlenmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Kasım 2003, 120 – 124.
• BIERSTAKER J.L., BRODY, R.G. ve C. PACINI (2006). “Accountants’ perceptions regarding fraud detection and prevention methods”, Managerial Auditing Journal, 21 (5), 520 – 535.
• BOZKURT, Nejat (2000). “Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Yeni Bir Alan: Adli Muhasebecilik”, Yaklaşım Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 94, 56 – 61.
• CARNES, Kay C., GIERLASINSKI, Norman J. (2001). “Forensic Accounting Skills: Will Supply Finaly Catch up to Demand?”, Managerial Auditing Journal, 16 (6): 378 – 382.
• CARTER, Terry (1997). “Accounting Gumshoes”, ABA Journal, 83 (9): 36 – 37.
• CHO, Wendy K., GAINES, Brian J. (2007). “Breaking the (Benford) Law: Statistical Fraud Detection in Campaign Finance”, The American Statistician, 61 (3), 218 – 223.
• CPA Practice Management Forum (2007): 23
• CULLINAN, Charlers P., SUTTON, Steve G. (2002). “Defrauding The Public Interest: A Critical Examination of Reengineered Audit Processes and The Likelihood of Detecting Fraud”, Critical Perspectives on Accounting, 13, 297 – 310.
• EROL, Mikail (2008). “ İşletmelerde Yaşanan Yolsuzluklara(Hata ve Hileler) Karşı Denetimden Beklentiler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 2008, 13 (1), 229-237.
• HABERMAS, J. (1971). Towards a Rational Society, London: Heinemann.
• HARRIS, Cindy K., BROWN, Amy M. (2000). “The Qualities of a Forensic Accounting”, Pennsylvania CPA Journal, 71 (1), 6 – 7.
• IRONS, Alastair (2006). “Computer forensic and records management-compatible disciplines”, Records Management Journal, 2006, 16 (2), 102 – 112.
• KARPARDIS, Krambia Maria (2002), “ A fraud detection model : A must for auditors”, Journal of Financial Regulation and Compliance, Vol.10, No.3, p.266-278.
• KAYA, Uğur (2005). “Muhasebe Mesleğinde Adli Muhasebe Uzmanlığı ve Türkiye Açısından Gerekliliği”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 7 (1), 49 – 64.
• PAZARÇEVIREN, Selim Yüksel (2005). “Adli Muhasebecilik Mesleği”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 1 – 19.
• RENICK, M.Jacob (2007), “ A Phased Engagement Approach to Forensic Accounting”, The CPA Journal, June 2007, p.62-65.
• REZAEE, Zabihollah (2005). “Causes, Consequences, and Deterence of Financial Statement Fraud”, Critical Perspectives on Accounting, 16, 277 – 298.
• REZAEE, Zabihollah, BURTON, E. James (1997), “Forensic accounting education: insights from academicians and certified fraud examiner practitioners”, Managerial Auditing Journal, 12, 9, p.479-489.
• SMITH, Malcolm ; BAHARUDDIN, Ithnahaini (2005), “Auditors’ perception of fraud risk indicators: Malaysian Evidence”, Managerial Auditing Journal, Vol.20, No.1, p.73-85.
• ŞEN, Selim (2003). Hatalı ve Hileli İşlemlerin Tespiti İçin Denetim Teknikleri, Yaklaşım Yayınları, Ankara.
• TİDE (2005). Uluslararası İç Denetim Standartları Mesleki Uygulama Çerçevesi, Türkiye İç Denetim Enstitüsü Yayınları No: 3.
• UZAY, Şaban (1999). İşletmelerde İç Kontrol Sistemini İncelemenin Bağımsız Dış Denetim Karar Sürecindeki Yeri ve Türkiye’deki Denetim Firmalarına Yönelik Bir Araştırma, Sermaye Piyasası Kurulu, Yayın No: 132.
• WELLS, J. T. (1992). “Fraud Assessment Questioning”, Internal Auditor, August 1992, 24 – 29.
• YORKMARK, Ken (2004). “Making the Most of an Intemal Investigation”, The Journal of Investment Compliance, Winter 2004, 64 – 66.
• ZIKMUND, Paul (2008). “4 Steps to a Successful Fraud Risk Assessment”, Internal Auditor, February 2008, 60 – 64.
• http://www.acfe.com/membership/details-of-cfe-exam.asp?copy=exam-content (20.10.2008)
• http://www.acfe.com/about/cfe-rules.asp?copy=ethics (20.10.2008)
• http://www.acfe.com/about/cfe-rules.asp?copy=standards (20.10.2008)
• http://iibf.trakya.edu.tr/Kongreler/icafe/acfeturkey_branch.htm (12.11.2008)
• http://www.nysscpa.org/cpajournal/2004/1104/essentials/p66.htm (20.10.2008)