BAĞIMSIZ DENETÇİNİN MÜŞTERİ FİRMANIN YOLSUZLUK EYLEMİ KARŞISINDAKİ TUTUMU: ŞİRKET YOLSUZLUK VAKALARI VE YASAL DÜZENLEMELER ÇERÇEVESİNDE BİR İNCELEME

Yıl 2006, Sayı: 18, 1 - 18, 01.04.2006

Mehmet Özbirecikli

Öz

Bu çalışma, denetçinin kusur tespit etme ve raporlama sürecine ilişkin üç aşamalı bir modeli incelemeyi amaçlamaktadır: 1 Kusurlu işlem ler in fark edilmesi 2 Kusurlu işlemlerin kasıtlı olma ihtimalinin ‘kastın amacı vesorumlusu’ ile birlikte tespit edilmesi 3 Kusurun yönetim tarafından düzeltilmemesi halinde denetçinin durumauygun bir görüş oluşturması veya görüşünü değiştirmesi. Söz konusu aşamalarla ilgili açıklamalar Sunbeam,Cendant, Waste Management, Enron and Worldcom gibi şirketlerde son zamanlarda yaşanan yolsuzluk vakala rı ile desteklenmektedir. Böylece kusur tespit etme ve raporlama sürecinde denetçinin hatalı davrandığı noktaların tespit edilmesine çalışılmaktadır. Bu süreç ayrıca ABD’de Enron vakası sonrası denetim sürecini iyileştirmekamacıyla kabul edilen Sarbanes Oxley Yasası, ABD ve Avrupa’da yaşanan şirket vakaları sonucu Türkiye’deSermaye Piyasası Kanunu’nda yapılan düzenlemeler ve yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısı açılarından da inceleme konusu edilmektedir. Böylece söz konusu yasal düzenleme reformlarının bağımsız denetim sürecindeki sorunların göstergelerine ne ölçüde çözüm getirebildiği tartışma konusu edilmektedir

Anahtar Kelimeler

denetim süreci, kusur bulma ve raporlama

Behavior of Independent Auditor Against Fraudulence of Client: A Review From Perspectives of Corporate Fraudulent Cases and Legal Regulations

Öz

This study aims to investigate a model of the auditor’s deficiency detection and reporting process consisting ofthree main steps: 1 awareness of the transaction including efficiency 2 recognition of deficiency transactionand it’s probability of being knowingly 3 to give or to modify the audit opinion to disclose the nature of deficiency if management does not correct the deficiency. Explanations related to these three steps are supportedwith some recent fraudulent cases such as Sunbeam, Cendant, Waste Management, Enron and Worldcom. Thus,the failure point regarding auditor in the deficiency detection and reporting process is tried to define. This process is also investigated from perspectives of The Sarbanes-Oxley Act passed largely as a result of the Enron failure, attempts to improve the audit process for public companies in the US and The Turkish Trade Law Draftand The Capital Market Law of Turkey modified as a result of the recent fraudulent cases in Europa and US. Soit is tried to discuss whether these legislative reforms may treat the symptoms of the problems in independentaudit process

Anahtar Kelimeler

Audit process, deficiency detection and reporting

Kaynakça

• Arthur Andersen (2002) Arthur Andersen’in 31/12/2001’de sona eren yıla ilişkin Worldcom için 6 Şubat 2002’de düzenlediği rapor (Report to the Worldcom Audit Committee-Year ended December 31,2001) http://www.sec.gov/news/extra/wcrevex1.pdf (erişim tarihi 01/06/2005).
• American Instıtute of Certified Public Accountants-(AICPA), www.aicpa.org/antifraud/ detection/understanding_new_sas/92.htm (04/07/2005)
• Ataman Ümit, Rüstem Hacırüstemoğlu ve Nejat Bozkurt (2001) Muhasebe Denetimi Uygulamaları Alfa Yayınevi, İstanbul.
• Cullinan Charlie (2004) “Enron as a symptom of audit process breakdown:can the Sarbanes-Oxley Act cure the disease? Critical Perspectives on Auditing Vol:15, Issue:67 August-October.
• Güredin Ersin (1998) Denetim, İstanbul Üniversitesi Muhasebe Enstitüsü Yayın No:57 İstanbul YMM Odası Mali Mevzuat Platformu-Rapor-15 Ocak 2003
• Nakip Mahir ve Diğ. (2001) Açıklamalı İşletme Terimleri Sözlüğü, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• Özbirecikli Mehmet (2003) “ABD 107.Kongresinde Kabul Edilen Yeni muhasebe meslek kanunu-1” Çeviri.Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak Sayısı No:17.
• Securities and Exchange Commission-(SEC) (1998) Maria Mei Wenner Dosyası, http://www.sec.gov/litigation/admin/3440290.txt (erişim tarihi 01/06/2005).
• Securities and Exchange Commission-(SEC) (1998) Richard Valade Dosyası http://www.sec.gov/litigation/admin/3440002.txt (erişim tarihi 01/06/2005).
• Securities and Exchange Commission-(SEC) (2000) Bonnie K.Metz Dosyası http://www.sec.gov/litigation/admin/34-43361.htm (erişim tarihi 03/06/2005).
• Securities and Exchange Commission-(SEC) (2000) Cendant Corporation Dosyası http://www.sec.gov/litigation/admin/34-42933.htm (erişim 03/06/2005).
• Securities Exchange Commission-(SEC) (2001) Arthur Andersen Dosyası http://www.sec.gov/litigation/admin/34-44444.htm (erişim tarihi 03/06/2005).
• Securities and Exchange Commission-(SEC) (2001) Jeffrey Bacsik Dosyası, http://www.sec.gov/litigation/admin/34-45196.htm (erişim 03/06/2005).
• Securities and Exchange Commission-(SEC) (2001) Charles K. Springer Robert ve S.Haugen (Haugen, Springer&Co.,PC) Dosyası, http://www.sec.gov/litigation/admin/34-44858.htm (erişim tarihi 03/06/2005).
• Securities and Exchange Commission-(SEC) (2001) Sunbeam Corporation Dosyası, http://www.sec.gov/litigation/admin/33-7976.htm (erişim 03/06/2005).
• Securities and Exchange Commission-(SEC) (2002) Worldcom Dosyası, Litigation Release No.17866/November 26 2002, http://www.sec.gov/litigation/admin (erişim 04/06/2005).
• Süer Ayça Zeynep (2004) Muhasebe Mesleğinde Enron Vakası ve Getirdikleri, İstanbul SMMMO Odası Yayını, İstanbul.
• Sermaye Piyasası Kanunu, www.spk.gov.tr (erişim 21/05/2005)
• Türk Ticaret Kanunu (taslağı) www. ismmmo.org.tr