YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINA BAĞLI DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELERDE KÜÇÜK VE BÜYÜKBAŞ CANLI VARLIKLARIN MUHASEBE UYGULAMALARININ TMS-41 STANDARDI KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 74, 37 - 66, 16.01.2025

Deniz Alkan

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1454497

Öz

Bu çalışmada, kamu kurumları bünyesinde, genelde kurumun atıl kalan kapasitelerini değerlendirmek amacıyla kurulan Döner sermeli işletmelerden, Yükseköğretim kurumlarına bağlı olarak faaliyet gösteren işletmelerin, tarımsal alandaki muhasebe uygulamalarında (ilk kayıtlama, değerleme ve amortisman işlemleri gibi) Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği (DİBMY) ile Vergi Usul Kanunu (VUK) kapsamında uygulanan maliyet yöntemi yerine, Türkiye Muhasebe Standardı-41(TMS-41)’ınca uygulanan gereğe uygun değer yaklaşımı yöntemince yapılması gereken muhasebe kayıtları ile her iki yöntem arasındaki farklılıklara değinilmeye çalışılmıştır. Çalışmada, ilk olarak Yükseköğretim kurmalarına bağlı Döner sermayeli kuruluşlar hakkında genel bilgilere, sonrasında Türkiye Muhasebe Standardı 41 (TMS-41) hakkında birtakım bilgilere yer verilmiş olup, çalışma ile alakalı örnek muhasebe uygulamalarına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

TMS 41: Tarımsal Faaliyetler Standardı, Küçük ve Büyükbaş Hayvanlar, Gerçeğe Uygun Değer

EVALUATİON OF ACCOUNTİNG PRACTİCES OF SMALL AND LARGE CATTLE LİVESTOCK İN REVOLVİNG FUND ENTERPRİSES AFFİLİATED TO HİGHER EDUCATİON INSTİTUTİONS WİTHİN THE SCOPE OF TAS-41 STANDARD

Öz

In this study, instead of the cost method applied within the scope of the Revolving Fund Enterprises Budget and Accounting Regulation and Tax Procedure Law (VUK), the accounting records that should be made by the appropriate value approach method applied by the Turkish Accounting Standard-41 (TAS-41) instead of the cost method applied within the scope of the Tax Procedure Law (VUK) in the accounting practices (such as initial recording, valuation and depreciation transactions) in the agricultural field of the enterprises operating under higher education institutions, and the differences between both methods are tried to be mentioned. In the study, firstly, general information about the revolving fund organizations affiliated to higher education institutions, then some information about Turkish Accounting Standard 41 (TAS-41) is given and sample accounting practices related to the study are included.

Anahtar Kelimeler

IAS 41-Agricultural Activities Standard, Small and Large Cattle, Fair Value.

Kaynakça

• Abdioğlu, H., Yumuşak, S., ve Uyar, E. (2014). Vergi usul kanunu ve Türkiye muhasebe standartlarına göre amortisman konusunun incelenmesi ve örnek uygulamalar. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(23), 364-398.
• Ağdeniz, Ş. (2022). Döner sermaye işletmelerinde performansa dayalı ek ödeme sistemi içerisinde maliyet yönetimi. Şakrak, M ve Can, E.N (Eds.), Üniversite döner sermaye işletmelerinde muhasebe ve denetim konularına etkinlik odaklı yaklaşım (1. Baskı s.19-41) içinde. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Arslan, S. (2019). Alabalık Üretim İşletmesinde Maliyetlerin Türk vergi mevzuatı ile tarımsal faaliyetler standardı çerçevesinde hesaplanması. Vergi Dünyası Dergisi, 460 (39), 6-23.
• Doğan, Z. (2005). Döner sermayeli işletmeler muhasebe yönetmeliğinin uygulanmasında karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (28), 76-86.
• Döner sermayeli işletmeler bütçe ve muhasebe yönetmeliği. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/.
• Hanoğlu, M. (2016). Üniversite döner sermaye işletmelerinde yaşanan sorunlar için çözüm önerileri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 133-140.
• Kamu Gözetimi Kurumu TMS 16 Maddi Duran Varlık Standardı. Erişim Adresi: https://www.kgk.gov.tr/.
• Kamu Gözetimi Kurumu TMS 41 Tarımsal Faaliyetler Standardı. Erişim Adresi: https://www.kgk.gov.tr/.
• Kartalcı, K. (2018). Döner sermaye işletmelerinin vergisel yükümlülükleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(2), 167-181.
• Küçüker, M. (2023). Üniversite döner sermaye işletmelerinde proje, danışmanlık ve eğitim hizmetleri ek ödemelerinin hesaplanması ve muhasebeleştirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (60), 96-113.
• Mortaş, M., ve Çalışkan, A. (2022). Süt üretimi yapan küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık işletme faaliyetlerinin muhasebeleştirme sürecinin VUK – TMS 41 ve BOBİ FRS bölüm 7 açısından karşılaştırılması. Journal of Academic Social Science Studies, 15(91), 417-438.
• Okutmuş, E., ve Kural, U. (2015). Bir tarım işletmesinde canlı varlıkların muhasebeleştirilmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15(29), 252-281.
• Özulucan, A., ve Deran, A. (2008). 41 nolu Türkiye muhasebe standardı (TMS 41), vergi usul kanunu ve tekdüzen hesap planı açısından küçük ve büyükbaş canlı varlıkların muhasebeleştirilmesi ve değerleme işleminde karşılaşılan güçlükler ve çözüm önerileri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(25), 1-23.
• Öztürk, A., ve Ünkaya, G. (2019). Canlı varlıkların TMS-41 kapsamında tek düzen hesap planında muhasebeleştirilmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 11(1), 39-65.
• Özulucan, A., ve Keleş, D. (2020). 41 nolu Türkiye muhasebe standardına göre küçük ve büyükbaş hayvanlarda dönem içi ve dönem sonu muhasebe uygulamaları (kayıtlama, değerleme, amortisman ve teşvikler). Mali Çözüm Dergisi, 30, 95-126.
• Şişman, G., ve Üstün, Ü. (2018). Yüksek öğretim kurumları döner sermaye işletmelerinde kamu zararı ve sorumluları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(3), 11-43. Doı: 10.15337/suhfd.467409.
• Taştan, H. (2014). Türkiye muhasebe standartları (TMS) ve vergi usul kanununa (VUK) göre büyükbaş canlı varlıklar için amortisman ayrılmasının karşılaştırmalı incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 175-184.
• Tazegül A., ve Kahramani, A. (2018). Tekdüzen muhasebe sistemi ve Tms-41 kapsamında büyükbaş hayvanların muhasebe kayıtlarının karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (9), 17, 2018.
• Tunçez, H. A. (2011). Vergi usul kanunu ve Türkiye muhasebe standardı – 41 çerçevesinde canlı varlıklara ilişkin amortisman işlemleri ve karşılaştırılması, Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergisi, 2.
• Usul, H., ve Top, T. (2010). TMS 41’e göre büyükbaş hayvancılık faaliyetlerinin muhasebeleştirilmesi ve değerlemesi, Muhasebe ve Denetime Bakış, (31), 65-76.
• Ünlü, A. (2016). Büyükbaş hayvancılık işletmelerinde muhasebe işlemlerinin tekdüzen muhasebe sistemi ve 41 nolu türkiye muhasebe standardı (TMS-41) çerçevesinde incelenmesi: 100 İneklik Bir İşletme Örneği. Doktora Tezi, Bozok Üniversitesi Yozgat, Türkiye.
• Yalçın, S. (2022). Muhasebe mevzuatı ve standartlarında tarımsal faaliyetler: muhasebeleştirme ve ölçüm. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (71), 24-43.
• Yükseköğretim kurumları döner sermaye işletmelerinin kurulmasına ilişkin yönetmelik. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/.