OKUL MÜDÜRLERİNİN PATERNALİST LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL YARATICILIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 46 - 64, 30.12.2023

Ruken Üzman

Öz

Bu araştırmanın amacı, “Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışlarının Öğretmenlerin Örgütsel Yaratıcılık Düzeylerine Etkisi” olarak belirlenmiştir. Araştırma ilişkisel tarama modeline göre gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini İstanbul ilinde 2021-2022 Eğitim Öğretim yılında görev yapan; kolayda örnekleme yöntemine göre belirlenen 420 öğretmen oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında “Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları Ölçeği” ile “Örgütsel Yaratıcılık Ölçeği’’ kullanılmıştır. Analizler; tanımlayıcı istatistikler, normal dağılıma uygun olan verilerin ikili karşılaştırmaları için t-Testi, çoklu karşılaştırmalar için ANOVA; Pearson korelasyon testi yapılmıştır. Değişkenlerin etkisini incelemek üzere regresyon testleri yapılmıştır. Araştırma sonucunda; okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel yaratıcılık düzeyi arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu ve okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel yaratıcılık düzeyini ve “bireysel, yönetsel, toplumsal” alt boyutlarını etkilediği sonucu bulunmuştur. Öğretmenlerin bireysel yaratıcılığını paternalist liderliğin aile havası, hayırseverlik ve müdahalecilik alt boyutları pozitif yönde ve anlamlı bir şekilde etkilerken; öğretmenlerin yönetsel ve toplumsal yaratıcılığını sadece paternalist liderliğin hayırseverlik alt boyutu pozitif yönde ve anlamlı bir şekilde etkilediği sonuçları bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Müdür, Paternalist Liderlik, Öğretmen, Örgütsel Yaratıcılık

Kaynakça

• Ağalday, B. (2017). İlkokul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Örgütsel Yaratıcılık ve Örgütsel Muhalefet Düzeyleri Arasındaki İlişki ( Doktora Tezi). Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Akat, İ. ve Budak, G. (2002). İşletme Yönetimi. İzmir: Barış Yayınları.
• Aktaş, T. ( 2019). Okul Müdürlerinin Paternalistik Liderlik Davranışları ile Politik Taktikler Arasındaki İlişkiler (Yüksek lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Arslan, Ö. (2016). Okul yöneticilerinin paternalist liderlik düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Uşak.
• Aycan, Z. ve Fikret-Paşa, S. (2003). Career choices, job selection criteria, and leadership preferences in a transitional nation: The case of Turkey. Journal of Career Development, 30(2), 29-144.
• Aycan, Z. (2006). Paternalism: Towards Conceptual Refinement And Operationalization. K. S. Yang, K. K. Hwang and U. Kim (Ed.), Scientific Advances in İndigenous Psychologies: Empirical, Philosophical and Cultural Contributions.
• Bakan, İ. ve Büyükbeşe, T. (2004). Yaratıcılık ve yaratıcılık yönetimi. İsmail Bakan (ed.), Çağdaş yönetim yaklaşımları ilkeler, kavramlar ve yaklaşımlar içinde (ss. 5-33). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Balay, R. (2010). Öğretim Elemanlarının Örgütsel Yaratıcılık Algıları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43(1): 41-78.
• Başar, Ş. (2022). lise yöneticilerinin paternalist (babacan) liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Bharadwaj, S. ve Menon, A. (2000). Making innovation happen in organizations: Individual creativity mechanism, Journal of Product Innovation Management, 17, 424-434.
• Celep, C. (2004) Dönüşümsel Liderlik. Ankara: Anı Yayınları.
• Cerit, Y., Özdemir, T. ve Akgün, N. (2011). Sınıf Öğretmenlerinin Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları Sergilemelerini İstemeye Yönelik Görüşlerinin Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi. AİBÜ, Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1): 87 – 99.
• Cerit, Y. (2012). Paternalistik Liderlik ile Yöneticiden ve İşin Doğasından Doyum Arasındaki İlişki. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2): 35-56.
• Çalışır, S. (2021). Okul yöneticilerinin açık liderlik özellikleri ile öğretmenlerin örgütsel yaratıcılıkları arasındaki ilişki (Balıkesir İli Örneği) (Yüksek Lisan Tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Çavuşoğlu, D. (2007). Küresel rekabet ortamında örgütlerde yaratıcılık kültürü ve yaratıcılık yönetimine ilişkin tutumların incelenmesi (okullarda araştırma) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çekmecelioğlu, H. G. (2002). Yaratıcı Birey Teorisi ve Örgütsel Yaratıcılığı Etkileyen Genel Özellikler, 1. Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Kocaeli Üniversitesi Yayınları, 553-565.
• Çiftçi, Y. (2002). İlköğretim okulu yöneticilerinin yaratıcılık düzeyleri ile liderlik tarzları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çoban, S. (1999). Yöneticilerin yaratıcılık düzeyleri ile liderlik tarzları arasındaki ilişki (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Delice, A. (2020). Yöneticilerin paternalist liderlik özellikleri ile okulların etkililiği arasındaki ilişki (Kahramanmaraş İli Örneği) (Yüksek Lisan Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Dinçer, K. (2017). İlkokullarda örgütsel yaratıcılık davranışları ile öğretmen liderliği arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Eınsteıne, P. ve Hwang, K. P. (2007). “An Appraisal for Determinants of Organizational Creativity and Impacts on Innovative Behavior”, Proceedings of the 13th Asia Pacific Management Conference, Melbourne, Australia.
• Ekmen, F. (2020). Okul yöneticilerinin paternalist (babacan) liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki (Batman İli Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Erben, G. S. ve Güneşer, A.B. (2008). The relationship between paternalistic leadership and organizational commitment: Investigating the role of climate regarding ethics. Journal of Business Ethics, 82, 955-968.
• Eroğlu, M. (2014). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel yaratıcılık algılarının incelenmesi (Yüksek Lisan Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Farh, J. L. ve Cheng, B. S. (2000). A Cultural Analysis Of Paternalistic Leadership İn Chinese Organizations. J. T. Li, A. S. Tsui, and E. Weldon (Ed.), Management And Organizations in the Chinese Context, 84-127.
• Genç, N. (2005). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• George, D. ve Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.). Boston: Pearson.
• Gerçek, M.(2018). Yöneticilerin Babacan (Paternalist) Liderlik Davranışlarının Psikolojik Sözleşme Bağlamındaki Beklentileri Üzerindeki Etkilerine Yönelik Bir Çalışma. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(2): 101-118.
• Gök, Z. A. (2019). Algılanan örgüt iklimi ile öğretmenlerin örgütsel yaratıcılık ve örgütsel sinizm düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Karacabey, M. F. (2011). Özel ve resmi ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel yaratıcılık algıları (Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Kılıç, E. (2019). Okul yöneticilerinin paternalist liderlik düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel destek algıları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Kılıç, O. (2020). Bilim ve sanat merkezleri öğretmenlerinin öz yeterlik, özerklik ve örgütsel yaratıcılık algıları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Koşar, D. ve Ceylan, Ö. (2016). Öğretmenlerin Örgütsel Yaratıcılığa İlişkin Görüşleri. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2): 25-38.
• Madjar, N., Oldham, G. R., ve Pratt, M. G. (2002), There’s No Place Like Home?: The Contributions Of Work And Nonwork Creativity Support To Employees’ Creative Performance, Academy of Management Journal, 45: 757–767.
• Meriç, Ç. (2018). İlkokullarda örgüt kültürü ve örgütsel yaratıcılık ilişkisinin yönetici ve öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi (Balıkesir İli Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Metin, M. (2014). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Nanto, Z. (2021). Hata yönetimi kültürü, işe cezbolma ve örgütsel yaratıcılık arasındaki ilişkiler (Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Nystrom P.C., Ramamurthy K., Wılson A.L. (2002), “Organizational Context, Climate and Innovativeness: Adoption of Imaging Technology”, Journal of Engineering and Technology Management, 19: 221-247.
• Oran, H. (2019). İlkokul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları ile öğretmenlerin yaratıcılık düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Özlok, K.K. (2019). Paternalist liderlik ve dönüşümcü liderliğin örgütsel sonuçları (Yüksek Lisans Tezi). Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gümüşhane.
• Özmen, A. (2019). Paternalist Liderlik İle Mobbing İlişkisi: Kamu Kurumunda Bir Araştirma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2): 253-262.
• Paşa, S.F., Kabasakal, H. ve Bodur, M. (2001). Society, organizations, and leadership in Turkey. Applied Psychology: An International Review, 50(4), 559-589.
• Pellegrini, E. K. ve Scandura, T. A. (2006). Leader-member exchange (LMX), paternalism and delegation in the Turkish business culture: An empirical investigation. Journal of International Business Studies, 37(2), 264–279.
• Sarı, T. (2021). Okul yöneticilerinin paternalist liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Say, K. (2015). Örgütsel yaratıcılık ve merak duygusu arasındaki ilişkinin ortaokul öğretmenlerinin görüşlerine göre incelenmesi (Ankara İli Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Lisanüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Saylık, A. ( 2017). Okul Müdürlerinin Paternalist (Babacan) Liderlik Davranışları ile Hofstede’nin Kültür Boyutları Arasındaki İlişki (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sternberg, R. J. (2005). A model of educational leadership: Wisdom, intelligence, and creativity synthesized. International Journal of Leadership in Education: Theory and Practice, (8), 347-364.
• Şimşek, H., Yıldırım, A. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Uçar, İ.H. (2015). Kamu ve özel ilköğretim okulları yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel yaratıcılığa ve okullarındaki örgütsel yaratıcılık uygulamalarına ilişkin görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü, Van.
• Uğurlu, C. ve Ceylan, N. (2014). Öğretmenlerin örgütsel yaratıcılık ve etik liderlik algılarının incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2).
• Yukl, G. A. (2010). Leadership in Organizations (7th ed.). New Jersey: Prentice Hall Inc.