Cumhuriyet Döneminin İlk İstanbul Müftüsü Mehmet Fehmi Efendi’nin Medeniyet İslâmiyet’le Olur Adlı Eseri

Year 2022, Issue: 14, 134 - 148, 30.09.2022

Habibe Kazancıoğlu

https://doi.org/10.32579/mecmua.1162463

Abstract

Batılı devletlerin diğer toplumların medeniyet kuramayacaklarına dair ileri sürdükleri tezlere karşılık Osmanlı aydınları medeniyetin ilk defa Şark’ta ortaya çıktığını ve İslam medeniyetinin daima var olduğunu ifade eden tezler öne sürmüşlerdir. 1870’li yılların sonlarına doğru İslam medeniyeti kavramı yaygınlık kazanmaya başlamış, özellikle 20. yüzyılın başlarında İslam medeniyetini Batı medeniyetiyle karşılaştıran, İslam medeniyetinin Batı medeniyetinden daha köklü esaslara dayandığını savunan birçok eser kaleme alınmıştır. Kaleme alınan bu eserlerden biri de Cumhuriyet döneminin İlk İstanbul Müftüsü Mehmet Fehmi Efendi tarafından kaleme alınan Medeniyet İslamiyet’le Olur adlı eserdir. Mehmet Fehmi Efendi eserinde medeniyetin oluşumunu “insan unsuru” açısından ele almaktadır. Eser; Osmanlı döneminde müderrislik ve idarecilik yapan dini eserleri inceleme kurulu azalığında bulunan, Cumhuriyetin ilanından sonra da ilk İstanbul müftülüğü görevine getirilen bir âlimin kaleminden medeniyet tasavvurunu bize sunması bakımından önemlidir.
Bu çalışmada Medeniyet İslamiyet’le Olur eserinden hareketle Mehmet Fehmi Efendi’nin medeniyet tasavvuru ortaya konulmaya çalışılmış, eserin Latin harflerine çevirisi çalışmanın sonuna eklenmiştir.

Keywords

Mehmet Fehmi, Medeniyet İslamiyet’le Olur, İstanbul Müftüsü, medeniyet

References

• Akdoğan, A. (2008). Medeniyetlerin oluşmasında dinin rolü ve İslam medeniyeti, Dini Araştırmalar, 11 (32), 87-106.
• Baş, E. (2017). İslâm medeniyeti tarihine giriş. E. Baş (Ed.), İslam medeniyeti tarihi (15-49) içinde. Grafiker Yayınları
• Çalık, E. (2019). İslam medeniyetinin dini kaynakları. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 8 (24), 459-486.
• Durant, W. (2012). Medeniyetin temelleri. (N.Muallimoğlu, Çev.). Erguvan Yayınları.
• Ebu’l Ala El Mevdûdî. (1969). İslam medeniyetinin yapısı (M.Aydın, Çev.). İslam Medeniyeti, (22), 29-28.
• Görgün, T. (2003). Medeniyet. TDV İslam Ansiklopedisi, (C.28, s.298-301). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Güler, R. (2006). Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e “medeniyet” anlayışının evrimi, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Işık, A.(2015). İlk İstanbul müftüsü Mehmet Fehmi Ülgener. Din ve Hayat, (24), 14-23.
• İbanoğlu, F. (2015). Mehmet Fehmi Ülgener sicil varakası. Din ve Hayat, (24), 17-22).
• Kazıcı, Z. (2016). İslam medeniyeti ve müesseseleri tarihi. M.Ü.İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Kutluer, İ. (2003). Medeniyet. TDV İslam Ansiklopedisi, (C.28, s.296-297). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Küçük, A. (2018). Medeniyet tasavvurunun unsurları ve dinamikleri (Kur’an verileri ışığında bir inceleme). Marife, 18 (2), 591-606.
• Mehmed Fehmi. (1332/1913-1914). Medeniyet İslamiyet’le olur. Ahmed Kâmil Matbaası.
• Özkan, P. (2021). Tetkîk-i mesâhif ve müellefât-I şeriyye meclisinde kelâm be İslâm mezheplerine dair eserler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
• Sayar, A.G. (2012). Mehmet Fehmi Ülgener. TDV İslam Ansiklopedisi, (C.42, s.288-289). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.