Kurgu, Kurum ve Kriz: Akademik Roman ve Aynadaki Yalan

Year 2025, Issue: 20, 16 - 37, 30.09.2025

Yaşar Şimşek

https://doi.org/10.32579/mecmua.1771138

Abstract

Akademik roman, yirminci yüzyılın ikinci yarısında İngiliz ve Amerikan edebiyatında üniversite ortamını ve akademisyenleri merkeze alan alt bir roman türü olarak ortaya çıkmıştır. Başlangıçta kampüs romanı, kolej romanı ve üniversite romanı terimleriyle de karşılanan bu tür, akademisyenlerin yaşamlarına, ilişkilerine ve mesleki çatışmalarına odaklanmasıyla söz konusu türlerden ayrılır. Akademik romanlarda yükseköğretim kurumları, kariyer süreçleri, politik gerilimler ve entelektüel krizler genellikle hicivsel ve mizahi bir üslupla işlenir. Bu makalede, Türk edebiyatında henüz yeterince bilinmeyen akademik roman türü bağlamında Necip Fazıl Kısakürek’in Aynadaki Yalan adlı romanı incelenmiştir. Çalışmada ilk olarak akademik romanın tanımı ve temel özellikleri verilmiş, ardından türün Türk edebiyatındaki görünümü tartışılmıştır. Daha sonra Aynadaki Yalan, akademik romanın tematik ve yapısal özellikleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Roman her ne kadar belirgin bir üniversite mekânı içermese de kurumsal yapıların sorgulanması, entelektüel kimliğin çatışmaları ve ideolojik gerilimler gibi türe özgü meseleleri işler. Felsefe bölümünde çalışan ve doçentlik sürecinde olan başkişinin yaşadığı mesleki, ideolojik ve varoluşsal krizler, akademik romanlarda sıkça işlenen kariyer ve yükselme sorunlarıyla örtüşür. Bu yönüyle Aynadaki Yalan, Türk üniversite sistemine dair kurgusal düzlemde eleştirel bir bakış sunar. Yeni Türk edebiyatı sahasında doğrudan akademik roman üzerine yapılmış ilk bilimsel çalışma olma iddiasındaki bu makale, türün kavramsal sınırlarını genişletmeyi ve Türk edebiyatındaki konumunu tartışmaya açmayı hedeflemektedir.

Keywords

Yeni Türk Edebiyatı , Aynadaki Yalan , akademik roman , akademisyen , kurumsal eleştiri , entelektüel kriz.

Fiction, Institution and Crisis: Academic Novel And The Lie in The Mirror (Aynadaki Yalan)

Abstract

The academic novel emerged in the second half of the twentieth century in English and American literature as a subgenre of the novel that centers on the university environment and academics. Initially referred to as campus novel, college novel, or university novel, it diverges from these related forms by focusing on the lives, relationships, and professional conflicts of academics. In academic novels, higher education institutions, career processes, political tensions, and intellectual crises are often portrayed with a satirical and humorous tone. This article examines Necip Fazıl Kısakürek’s Aynadaki Yalan (The Lie in the Mirror) within the framework of the academic novel, a genre that remains relatively unfamiliar in Turkish literature. The study first outlines the definition and key characteristics of the academic novel and then discusses its general presence in Turkish literature. Subsequently, Aynadaki Yalan is analyzed in terms of the thematic and structural features of the genre. Although the novel does not include a distinct university setting, it engages with issues intrinsic to academic fiction such as the questioning of institutional structures, conflicts of intellectual identity, and ideological tensions. The protagonist, a philosophy scholar in the process of attaining associate professorship, experiences professional, ideological, and existential crises that parallel the career and promotion struggles frequently depicted in academic novels. In this respect, Aynadaki Yalan offers a critical perspective on the Turkish university system within a fictional framework. Claiming to be the first scholarly study directly devoted to the academic novel in the field of Modern Turkish Literature, this article seeks to broaden the conceptual boundaries of the genre and to open its position in Turkish literature to discussion.

Keywords

Aynadaki Yalan (The Lie in the Mirror , academic novel , academician , institutional critique , intellectuel crisis.

References

• Abrams, M. H. ve Harpham, G. G. (2015). A glossary of literary terms. Cengage Learning.
• Akdağ, A. B. (2019). Fikrî bir otobiyografik roman olarak Necip Fazıl’ın ‘aynadaki yalan’ında ‘o ve ben’in yansımaları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (94), 517-539.
• Anténe, P. (2015). Campus novel variations: A comparative study of an angloamerican genre. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Palacký University.
• Aytür, Ü. (2009). Henry James ve roman sanatı. Yapı Kredi Yayınları.
• Bahtin, M. M. (2001). Karnavaldan romana. (C. Soydemir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Baldic, C. (2001). The concise oxford dictionary of literary terms. Oxford University Press.
• Bourdieu, P. (2021). Homo academicus. (N. Ökten, A. N. Kocasu ve E. Gülbey, Çev.). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cuddon, J. A. (2013). A dictionary of literary terms and literary theory. (M. A. Rafey Habib, Hzl.). WileyBlackwell Publishers.
• Çetin, C. (2019). Necip Fazıl Kısakürek’in senaryo romanları üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bartın Üniversitesi.
• Dalton-Brown, S. (2008). Is there life outside of (the genre of) the campus novel? The academic struggles to find a place in today’s world. Journal of Popular Culture. 41 (4), 591-600.
• Demir, M. U. (2023). Türk romanında üniversite (1980-2000). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Dölen, E. (2010). Türkiye üniversite tarihi 2: Cumhuriyet döneminde Osmanlı darülfünunu 1922-1933. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Eagleton, T. (1988). The silences of David Lodge. New Left Review I. 172, 93-102.
• Eliuz, Ü. (2016). Sıkıştırılmış felsefe: Aynadaki yalan. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. 8 (15), 61-81.
• Erbayraktar, S. (2018). Hegemony, class antagonism and capitalist policies in higher education: Post-war campus novels by Kingsley Amis, Malcolm Bradbury and David Lodge yüksek öğretimde hegemonya, sınıf çatışması ve kapitalist politikalar: Kingsley Amis, Malcolm Bradbury ve David Lodge'un ikinci dünya savaşı sonrası kampüs romanları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Çankaya Üniversitesi.
• Foucault, M. (2005). Özne ve iktidar. (I. Ergüden ve O. Akınbay Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015). İktidarın gözü. (I. Ergüden Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Głowala, Z. (2010). University or universal?: revaluating the academic novel. Lublin Studies in Modern Languages and Literature. 34 (1), 20-34.
• Hawthorn, J. (2001). Studying the novel: an ıntroduction. A Hodder Arnold Publication.
• Karabela Şermet, S. (2024). Türk akademisine eleştirel bir yaklaşım: Fakir Baykurt ve yayla romanı. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (43), 179-191.
• Katip, İ. (2021). The quest for the self: existential crisis of the urban intellectual in the contemporary campus novel / Benliği arayış: çağdaş kampüs romanında şehirli entelektüelin varoluşsal bunalımları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Kısakürek, N. F. (1996). Aynadaki yalan. Büyük Doğu Yayınları.
• Lodge, D. (2008). Nabokov and the campus novel. Cycnos, 24 (1), 223-246.
• Lyons, J. O. (1962). The college novel in America. Southern Illinois University Press.
• Moseley, M. (2007). Introductory: definitions and justifications. M. Moseley (Ed.), In the academic novel: New and classic essays (s. 3-19) içinde, Chester Academic Press.
• Noyan, S. (2013). Necip Fazıl Kısakürek’in ‘aynadaki yalan’ romanında dînî ve tasavvufî unsurlar. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. 2 (3), 188-208.
• Okay, M. O. (1987). Necip Fazıl Kısakürek. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ören, A. (2015). Davıd Lodge’un kampüs üçlemesinde üstkurgu: changıng places, small world, nice work. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi
• Özpay, A. (2005). Necip Fazıl’ın romancılığı üzerine. Hece-Necip Fazıl Kısakürek Özel Sayısı-. 97, 446-453.
• Pala Mull, Ç. (2015). Türk edebiyatında akademik roman. Musa Demir ve diğerleri (Ed.), TUDEAS Bildiriler Kitabı (s. 263-268.) içinde. Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.
• Said, E. (2005). Entelektüel: sürgün, marjinal, yabancı. (T. Birkan Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Showalter, E. (2005). Faculty towers: the academic novel and ıts discontents. University of Pennsylvania Press.
• Tekeli, İ. (2010). Tarihsel bağlamı içinde türkiye’de yükseköğretimin ve Yök’ün tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tierney, W. G. (2002). Interpreting academic identities: reality and fiction on campus. The Journal of Higher Education, 73 (1), 161-172.
• Tierney, W. G. (2004). Academic freedom and tenure: between fiction and reality. The Journal of Higher Education, 75(2), 161-177.
• Turan, Y. Z. (2021). Akademik/kampüs romana karşılaştırmalı bir yaklaşım: eating people is wrong & bir bilim adamının romanı”. BŞEÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 245-251.
• Watt, I. (2007). Romanın yükselişi. (F. B. Aydar, Çev.). Metis Eleştiri.
• Williams, J. J. (2012). The rise of the academic novel. American Literary History, 24(3), 561-589.
• Womack, K. (2002). Postwar academic fiction: satire, ethics, community. Palgrave Macmillan Publication.
• Yılmaz, D. (1983). Roman geleneği ve ‘aynadaki yalan. O. S. Kocahanoğlu (Ed.), Türk Edebiyatında Necip Fazıl Kısakürek, Hayatı Sanatı Çilesi Hakkındaki Tüm Yazılar 1 (s. 422-425) içinde. Ağrı Yayınları.
• Zidan, A. İ. M. (2015). Campus fiction. Port Said Journal of Educational Research. 2 (1), 1-47.