TAHİR HARÎMÎ BALCIOĞLU: HAYATI VE ESERLERİ (1893-1951)

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 28 - 61, 28.12.2021

Eren Yavuz

Öz

Tahir Harîmî Balcıoğlu, 1893-1951 yılları arasında yaşamış, çok sayıda eser kaleme almış bir fikir adamıdır. Tahir Harîmî’nin eğitim hayatı Edremit’te başlar, İstanbul’da Elmalılı Hamdi Yazır’dan aldığı derslerle devam eder. Ezher Üniversitesindeki eğitiminden sonra, Birinci Dünya Savaşı’nda Filistin Cephesi’nde ihtiyat zabiti namzeti olarak görev yapmış, İngilizlere esir düşmüştür. Yaklaşık bir yıl süren esaretten kurtulduktan sonra başladığı Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesindeki vaizlik memuriyetini, ölümüne kadar devam ettirmiştir. Tahir Harîmî Balcıoğlu, hayatının büyük bir kısmını Edremit ve çevresinde geçirmiş, maddî yetersizlik nedeniyle eserlerini bastıramamıştır. Çağdaşı ilim, fikir ve edebiyat çevreleriyle ilişkilere sahip olmuş; Mehmed Âkif, Ruhi Naci Sağdıç, M. Rahmi Balaban, Hilmi Ziya Ülken, Mükrimin Halil Yinanç, Musa Carullah ve Eşref Edip gibi isimlerden oluşan bir kültür çevresi edinmiştir. İlimler tarihi, mitoloji, felsefe, tasavvuf, tarih, hatırat, roman ve şiir gibi farklı alanlarda eserler vermiş, Türkiye’de kütüphane tarihi ile ilgili ilk çalışmalardan birini kaleme almış, farklı dergilerde çok sayıda yazısı yayımlanmıştır. Bu çalışmada ilk olarak, Tahir Harîmî Balcıoğlu’nun Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi’nde bulunan özlük dosyası, hatıratı ve kendisi hakkında yazdığı otobiyografik metinler esas alınarak, hayatı hakkında bilgi verilecektir. İkinci bölümde ise müellife ait eserlerin nüshaları ve içerikleri hakkında bilgi verilecektir. Bu eserler; Tahir Harîmî’nin terekesindeki yazma metinleri, yazdıktan sonra Millet Kütüphanesi’ne vakfettiği çalışmaları ve basılmış kitaplarıdır. Çalışmanın sonunda ise çeşitli gazete ve dergilerde yayımlanan yazılarının bibliyografyası yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tahir Harîmî Balcıoğlu, biyografi, Edremit, Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Birinci Dünya Savaşı.

Kaynakça

• Askerlik Safahat Cetveli, 1941, Dosya no: 23311, Gömlek no: 432, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi (DİBA).
• Askerlik Safahatının Tasdikli Örneği, 1940, 23311, 3292, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Askerlik Terhis Belgesi], 1940, 23311, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• Aslı Arapça Yazılı İcazetnamenin Mütercem Sureti, 1938, 23311, 8112.1261, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Diyanet İşleri Başkanlığının Tahir Harimi Balcıoğlu Hakkındaki Tahkikatın Sonucunu Bildiren Yazısı], 1951, 23311, 1844, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Diyanet İşleri Başkanlığının Tahkikat İsteğini Bildiren Yazı], 1951, 23311, 12020, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA
• [Diyanet İşleri Başkanlığının Tercüme Talebini Bildiren Yazı], 1948, 23311, 123.578, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Doktor Hilmi Adsan’ın Verdiği Rapor], 1945, 23311, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Edremit Belediye Hastanesinden Verilen Rapor], 1951, 23311, 3637, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• Hizmet Cetveli, 23311, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Mehmet Samıra Tedü’nün Şikayet Dilekçesi], 1951, 23311, 20938, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Memleket Hastanesinden Verilen Rapor], 1951, 23311, 270, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• Memurlara Mahsus Tercüme-i Hal Varakası, 1938, 23311, 1707.193, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Müftü Vahdi Erdoğan’ın Şikayet Dilekçesi], 1945 , 23311, 825, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Müftülüğün Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Vefatını Bildiren Yazısı], 1951, 23311, 21480, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Nisan Ayı Vaaz Hulasaları], 1945, 23311, 1075, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• Nüfus Hüviyet Cüzdanı Sureti, 1938, 23311, 8111.1260, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Ödemiş Halkının Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Vaazlarıyla İlgili Dilekçesi], 1951, 23311, 11397, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• Sicil Karnesi, 23311, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Şubat, Mart ve Vaaz Hulasaları], 1945, 23311, 37328, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu Hakkındaki Fezleke ve İfade Tutanakları], 1951, 23311, 17461, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Askerlik Vazifesine Davet Edilmesine Dair Müftülük Yazısı], 1940, 23311, 2516.283 Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Evlatlık Sahibi Olduğunu Bildiren Müftülük Yazısı], 1951, 23311, 24641, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Gezici Vaizliğe Görevine Başladığını Bildiren Yazı], 1948, 23311, 740.754, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Gezici Vaizliğe Tayinini Bildiren Yazı], 1948, 23311, 123.4314, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Kütüphanesinin Bağışlanması ile İlgili Diyanet İşleri Başkanlığı Yazısı], 1951, 23311, 21569, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Müftü Vekilliğine Başladığını Bildiren Kaymakamlık Yazısı], 1941, 23311, 4640, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Müftü Vekilliğine Tayinini Bildiren Yazı], 1943, 23311, 2681, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Ödemiş Vaazlarıyla İlgili Ödemiş Müftülüğünün Yazısı], 1950, 23311, 11666, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Vaizliğe Tayinini Bildiren Yazı], 1941, 23311, 740.754, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Vaizlik Görevi Talebine Dair Dilekçesi], 1938, 23311-1494.168, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• [Tahir Harîmî’nin Kitaplarıyla İlgili Diyanet İşleri Başkanlığına Gönderdiği Dilekçe], 1940, 23311, 5430, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• Tasdikli Nüfus Kağıdı Sureti, 1941, 23311, 2794, Tahir Harimi Balcıoğlu Özlük Dosyası, DİBA.
• Aksel, Malik. Sanat ve Folklor. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1971.
• Balaban, M. Rahmi. “Bir Âlim Daha Kaybettik”. Müslüman Sesi. C. 3. S. 50 (1951): 2.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. “Fatih Külliyesi İlmî Teşkilâtının Esası Olan İlimler ve Okutulan Eserler”. Türk Tarih Kurumu Kırkambar 2013. C. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013: 3-64.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. Tarihte Edremit Şehri. Balıkesir: Vilayet Matbaası, 1939.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. “Fatih Devrinin İlmî Önemi Hakkında”, Fatih Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı, Toplayan Süheyl Ünver. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi, 1946: XII-XVII.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. Karnak Mabedinde Bir Gece. Balıkesir: Vilayet Matbaası 1938.
• Balcıoğlu, Tahir Harîmî. Medeniyet Tarihinde Kütüphaneler. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2018.
• Balcıoğlu, Tahir Harîmî. Melametiyye, Sufiyye, Fütüvvetçiler. Edremit: 1948.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. Şark Milletleri Mitoloji Tarihi. Edremit: 1950.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. Tarihte Edremit Şehri. Balıkesir: Vilayet Matbaası, 1939.
• Balcıoğlu, Tahir Harîmî. Türk Tarihinde Mezhep Cereyanları. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2019.
• Balcıoğlu, Tahir Harîmî. Tarihte Türkler Arasında Şiîlik Cereyanları. Ali Emirî, AE Tarih 1243: 1-101. Millet Ktp.
• Balcızade Tahir Harîmî. Mezâmir-i Felsefeden İnsaniyete Veche Veren Büyük Ruhlar. Ali Emirî, 34 AE Tedris 60: 1-103. Millet Ktp.
• Balcızade Tahir Harîmî. Mezâmir-i Felsefeden İnsaniyete Veche Veren Büyük Ruhlar. Ali Emirî, 34 AE Tedris 61: 1-102. Millet Ktp.
• Balcızade Tahir Harîmî. Naklî İlimler Tarihi. Ali Emirî, AE Tarih 701-1: 1-354. Millet Ktp.
• Balcızade Tahir Harîmî. “Seyran”. Mihrab. C. 1. S. 10 (1340): 311.
• Balcızade Tahir Harîmî. Naklî İlimler Tarihi, Ali Emirî, AE Tarih 701: 1-406. Millet Ktp.
• Balta, Yunis. “Tahir Harimî Balcıoğlu’nun Hayatı, Eserleri ve Düşünce Dünyası”. (Yüksek lisans tezi). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2019.
• Çantay, Hasan Basri. Âkifname. İstanbul: Ahmed Sait Matbaası, 1966.
• Eşref Edib. Mehmed Âkif: Hayatı, Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları. Haz. Fahrettin Gün. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.
• Hafız Mehmed Tahir. “Taşrada Hutbeler ve Hatibler”. Sırât-ı Müstakîm. C. 3. S. 73 (1325): 331.
• İnal, Nâsır. “Edremit’te Sükûn İçinde Çalışan Değerli Âlim: Tahir Harimî Balcıoğlu’nu Kütüphanesinde Ziyaret”. Kitap ve Kitapçılık. S. 13 (1936): 5-7.
• Kara, Mustafa. “Ebü’l-Alâ el-Afîfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 285-286. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Karpuz, Ceren. Tahir Harimi Balcıoğlu’nun Hayatı, Eserleri ve Faaliyetleri. (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, 2021.
• Midilli, Nurettin. Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi: Tarihçe, İşleyiş ve Organizasyon. (Yüksek lisans tezi). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2020.
• Onbay, Mustafa. “Edremit Meşhurlar: Tahir Harîmî Balcıoğlu”. Edremit. 8 Ağustos 1961.
• Onbay, Mustafa. “Edremit Meşhurlar: Tahir Harîmî Balcıoğlu”. Edremit. 9 Ağustos 1961.
• Özdemir, Zekeriya. Adramyttion’dan Efeler Toprağı Edremit’e. Ankara: Edremit Belediyesi, 2000.
• Sağdıç, Ozan. Birinci Savaştan İkincisine. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 2005.
• Salim, Mehmet. “Unutulmuş Bir Araştırmacı: Tahir Harimi Kocabalcıoğlu”. Politika. 23 Kasım 1999.
• Sevük, İsmail Habib. “Kaz Dağı’nda Sarı Kız”. Cumhuriyet. 4 Mart 1944.
• Şeyh Tahirü’l-Harîmî. ‘Gâye-i Hayat’. Ceride-i Sufiye. C. 5. S. 141 (1334): 399-401.
• Balcıoğlu, Tahir Harîmî. Edebiyatta Mitoloji. Edremit: 1944.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. Şark Milletleri Mitoloji Tarihi. Edremit: 1950.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. Türk Tarihinde Mezhep Cereyanları. Ankara: Kanaat Kitabevi, 1940.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. XVII. Asra Kadar İslam Felsefesi ve Kelâm Tarihi. 1942.
• Tahir Harîmî, “Melâmîlik, Sufîlik, Fütüvvetçilik”. Sebilü’r-Reşad. C. 1. S. 19 (1948): 302-303.
• Tahir Harimî. “Büyük İslâm Âlimi Musa Carullah’ı Nasıl Tanıdım [?]”. Sebîlü’r-Reşâd. C. 3. S. 65 (1949): 237-238.
• Tahir Harîmü’l-Mevlevî. “Filistin Hezimetleri”. Sünûhât-ı Esaret. 1135.
• Tayşi, Mehmet Serhan, Ülker, Mustafa Birol. “Millet Kütüphanesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 70-71. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Tahir Harimi: Tarih-i Medeniyette Kütüphaneler”. Felsefe Yıllığı: 1931-1932. İstanbul: Türkiye Matbaası, 1932: 347-348.