The Iconic Approach of the Media in the Construction Process of Social Memory

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 161 - 199, 27.06.2025

Seyran Başak Öcal

Abstract

As a result of mass society and consumer culture, the dominance of visual culture in the media is increasing. Visual symbols and photographs accompanying the news are more prominent than the source and context of the news and they replace reality as indicators that build the social memory of the events. The fact that photographs served regarding events that are highly impressive in the society become icons by overtaking the events and receive high interaction through social media, and that the events are transferred to the social memory with their emotional meanings on micro indicators by being detached from the context of the cause-effect relationship, has been evaluated as a problem and a semiotic analysis of this transfer has been made through sample cases in the study. In the study, sample photographs that have become iconic through the media regarding war, migration, refugee problem, earthquake and on the other hand, sports branches that bring medals in the Olympics were examined and it was aimed to reveal which indicators were used through the media in photographs that became symbols of highly influential social events and which aspect of these photographs emphasized. Thus, it was aimed to create a perspective on which indicators the media uses to build the social memory under the dominance of visual culture and to realize a meaning regarding media literacy. It is aimed to make an evaluation of media studies in the sense of evaluating the events together with the context of the broad background that constitutes them.

Keywords

Media , Social Memory , İcon , Visual Culture

Toplumsal Hafızanın İnşa Sürecinde Medyanın İkonik Yaklaşımı

Abstract

Kitle toplumunun ve tüketim kültürünün bir sonucu olarak medyada görsel kültürün egemenliği giderek artmaktadır. Haberin kaynağı ve bağlamından çok habere eşlik eden görsel semboller ve fotoğraflar öne çıkmakta ve olaylara ilişkin toplumsal hafızayı inşa eden göstergeler olarak gerçekliğin yerini almaktadırlar. Toplumda etkileyiciliği yüksek olan olaylara ilişkin servis edilen fotoğrafların, olayların önüne geçerek ikonlaşması ve sosyal medya aracılığıyla yüksek etkileşim alması, olayların neden-sonuç ilişkisi içindeki bağlamından koparılarak mikro göstergeler üzerindeki duygusal anlamları ile toplumsal hafızaya aktarılması, bir sorunsal olarak değerlendirilmiş ve çalışmada örnek olaylar üzerinden bu aktarımın göstergebilimsel analizi yapılmıştır. Çalışmada, savaş, göç, mülteci sorunu, deprem ve öte yandan olimpiyatlarda madalya getiren spor dalına ilişkin medya aracılığıyla ikonik hale getirilmiş örnek fotoğraflar incelenerek etki gücü yüksek toplumsal olaylara ilişkin sembol haline gelen fotoğraflarda, medya aracılığıyla hangi göstergelerin kullanıldığını ve bu fotoğrafların toplumsal olayların hangi yönünü vurguladığını açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Böylece görsel kültürün egemenliğinde olarak medyanın hangi göstergeler üzerinden toplumsal hafızayı inşa etmekte olduğuna ilişkin bir bakış açısının oluşturulması ve medya okur-yazarlığına dair bir anlamlandırmanın gerçekleşmesi amaçlanmıştır. Olayların kendisini oluşturan geniş ard alandaki bağlamıyla birlikte değerlendirilmesi anlamında medya çalışmalarına ilişkin bir değerlendirme yapılması amaçlanmaktadır.

Keywords

medya , görsel kültür , toplumsal hafıza , ikonikleşme

References

• Alptürk, O. (2015). Geçmişten günümüze ikonik fotoğraf. Kontrast Dergi, Sayı: 49. (https://kontrastdergi.com/gecmisten-gunumuze-ikonik-fotograf-orhan-alpturk/)
• Arendt, H. (1994). İnsanlık durumu, (Şener, B. S. Çev.), İletişim Yay.
• Arendt, H. (1997a). Şiddet üzerine, (Peker, B. Çev.), İletişim Yay.
• Arendt, H. (1997b). Diktatörlük dönemlerinde kişisel sorumluluk”, Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Arendt, H. vd, (Coşar,Y. Çev.), Ayrıntı Yay.
• Barthes, R., (2003). Çağdaş söylenler, (Yücel, T. Çev.) Metis Yay.
• Barthes, R., (1993). Göstergebilimsel serüven, (Rifat, M & Rifat, S. Çev.) YKY.
• Baudrillard, J. (2010). Tüketim toplumu söylenceleri, (Deliceçaylı, H. & Keskin, F. Çev.), Ayrıntı Yay.
• Bauman, Z., (2011). Bireyselleşmiş toplum, (Yavuz, A. Çev.), Ayrıntı Yay.
• Bauman, Z., (2010). Küreselleşme, (Yılmaz, A. Çev.), Ayrıntı Yay.
• Berger, J. (2008). Görme biçimleri, (Salman, Y. Çev.), Metis Yay.
• Bilgin, N., (1994). Kimlik sorunu, Ege Yay.
• Bilgin, N., (2005). Siyaset ve insan, Bağlam Yay.
• Bleiker, R. (2018). Mapping visual global politics; (Bleiker, R. Ed.), Visual Global Politics içinde (1-29). NewYork: Routledge. https://www.researchgate.net/publication/328381146_Visual_Global_Politics
• Burton, G. (1995). Görünenden fazlası medya analizine giriş, (Dinç, N. Çev.), Alan Yay.
• Çakır, S. (2007). Medya ve şiddet, Doğu-Batı, Yıl:10, Sayı:43.
• Çalışır, G. (2012. Küreselleşme sürecinde haber kavramında gerçekleşen bir dönüşüm: küresel haber kavramı, e-Gif-Der, Cilt: 1, Sayı:4.
• Debord, G. (2010). Gösteri toplumu, (Ekmekçi, A&Taşkent, O. Çev.), Ayrıntı Yay.
• Dijk, T., V. (1987). News as discourse, Lawrence Erlbaum Associates.
• Dijk, T., V. (1982). Episodes as units of discourse analysis”, Analysing discourse:text and talk içinde, Tannen, D. Ed.), Georgetown University Press.
• Eagleton, T. (1996). İdeoloji, (Özcan, M. Çev.), Ayrıntı Yay.
• Freeden, M. (2011). İdeoloji, (Gür, H. Çev.), Dost Kitabevi.
• George, L. (1998). Tarih ve sınıf bilinci, (Öner, Y. Çev.), Belge Yay.
• Giddens, A. (2010). Modernite ve bireysel kimlik, (Tatlıcan, Ü. Çev.) Say Yay.,
• Giddens, A. (2006). Sociology, Polity Press.
• Gottdiener, M. (2005). Postmodern göstergeler maddi kültür ve postmodern yaşam biçimleri, (Cengiz, E. vd. Çev.), İmge Kitabevi.
• Grabe, M., E. ve Bucy, E., P. (2009). Image bite politics, Oxford University Press.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif hafıza, (Barış, B. Çev.), Heretik Yay.
• Hall,S. (1999). Kültür, medya ve ideolojik etki”, Medya iktidar ideoloji içinde, Küçük, M. Der.), Ark Yay.
• Holt, D. B. (2006). İkon markalar (Kaçamak, S. Çev.). MediaCat Yay.
• Horkheimer, M. (2010). Akıl tutulması, (Koçak, O. Çev.), Metis Yay.
• Işıkoğlu, B.,O., (2020). Gösterge-mimarlık ilişkisi bağlamında “ikonik” ve “kitsch” kavramlarını yeniden düşünmek, Online Journal of Art and Design volume 8, issue 4.
• İnal, A. (2003). Roland Barthes: bir avant-garde yazarı”, İletişim Araştırmaları Dergisi, 1 (1): s.14, doi: 10.1501/Iltaras_0000000021.
• Kırca, S. (2001). Medya ürünlerinin küresel yayılımı yerelleştirilmesi ulusaşırı kimliklerin yaratılması, Doğu-Batı, Yıl:4, Sayı:15.
• Kömeçoğlu, U. (1999). Görüntü ve gerçeksizliğin hakimiyeti zannın zaferi, Birikim, Sayı:119.
• Lefebvre, H. (2012). Gündelik hayatın eleştirisi I, (Ergüden, I. Çev.), Sel Yay.
• Lefebvre, H. (2007). Modern dünyada gündelik hayat, (Işın, G. Çev.), Metis Yay.
• McLuhan, M. & Povers, R. (2012). Global köy, (Düzgören, Ö. B. Çev.),Scala Yay.
• Maigret, E. (2012). Medya ve iletişim sosyolojisi, (Yücel, H. Çev.). İletişim Yay.
• Morley, D. & Robins, K. (2011). Kimlik mekânları, (Zeybekoğlu, E. Çev.), Ayrıntı Yay.
• Mortensen, M, vd. (2017). The ıconic ımage in a digital age. Editorial mediations over the Alan Kurdi photographs in nordicom review Special Issue 2, pp. 71-86. doi:10.1515/nor-2017-0415. https://www.researchgate.net/publication/321417269_The_Iconic_Image_in_a_Digital_Age
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları (M. Emin Özcan, Çev.), Dost Kitabevi.
• Oktay, A. (1993). Türkiye’de popüler kültür, Yapı Kredi Yay.
• Pecheux, M. (1995). Automatic discourse analysis, (Hak, Tvd. Ed.) (https://monoskop.org/images/8/87/Hak_Tony_Helsloot_Niels_eds_Michel_Pecheux_Automatic_Discourse_Analysis.pdf).
• Roudometof, V. (2002). Collective memory, national identity and ethnic conflict: Greece, Bulgaria and the Macedonian question. Westport: Praeger. https://www.academia.edu/37251282/Collective_Memory_National_Identity_and_E thnic_Conflict_Greece_Bulgaria_and_the_Macedonian_Question.
• Sancar, M. (2008). Geçmişle hesaplaşma unutma kültüründen hatırlama kültürüne, İletişim Yay.
• Sanders, B. (2010). Öküzün a’sı, Tahir, Ş. Çev.), Ayrıntı Yay., 2010
• Schudson, M.(1997). Dynamics of distortion in collective memory, memory distortion, how minds, brains and societies reconstruct the Past, (Schacter, D. Ed.), s. 346- 364., Harvard University Press. https://historiclandlosscoi.bm/wp- content/uploads/2022/02/AL28-Shudson-1995-346.pdf
• Sunal, A. (2024). Yusuf Dikeç'in küresel belirsizliğe anlam veren pozu, 8 Ağustos 2024 İndependent Türkçe. (https://www.indyturk.com/node/743000/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/yusuf-dike%C3%A7in-k%C3%BCresel-belirsizli%C4%9Fe-anlam-veren-pozu).
• Şahin, Ö. & Balta, E. (2001). Gündelik yaşamı dönüştürmek ve marksist düşünce”, Praksis 4.
• Şıvgın, Z. M. (2023). Dijital çağda ikonik fotoğraf ve toplumsal hafıza ilişkisi üzerine bir değerlendirme, Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Sayı: 38. DOI:10.16878/gsuilet.1255403
• Tuchman, G. (1980). Making news a study in the construction of reality, The Free Press.
• Yüksel, H., N.& Özturan, S. (2020). Diğer açıdan bakmak. sound of Sılence, Sanat-Tasarım Dergisi Sayı: 11 ISSN: 2529-007X ss.21-30 DOI: 10.35333/Sanat.2020.258