Social Factors Determining the Smoking Behavior of Sports Management Department Students: Iğdır University Example

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 119 - 146, 18.07.2025

Musa Yılmaz , Ahmet Dinç

Öz

The aim of this study is to show the social dynamics that determine the smoking behavior of sport management students. The study is based on data obtained through a qualitative interview technique. The theory of the study is phenomenology. As part of the sampling technique, 10 individuals who have experience with smoking behavior were selected as participants for the study. The results show that smoking behavior is shaped by social factors rather than individual factors. In particular, the circle of friends, the school environment, the social environment and the family structure play a decisive role in smoking initiation. In addition, smoking can have a negative impact on a person's social relationships. The most important factors that trigger the desire to smoke are emotional states such as stress, anger and sadness, but it has been shown that happy and pleasant moments can also motivate this behavior. It has been shown that these seemingly individual factors actually have a social background. It is assumed that there is no collective awareness in society of the need to prevent smoking. However, it has been shown that effective measures against smoking can be taken if there is social solidarity and resistance.

Anahtar Kelimeler

Smoking habits , Sociology , Sports management , Phenomenology , Iğdır university students

SPOR YÖNETİCİLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN SİGARA İÇME DAVRANIŞINI BELİRLEYEN TOPLUMSAL FAKTÖRLER: IĞDIR ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, spor yöneticiliği bölümü öğrencilerinin sigara içme davranışını belirleyen toplumsal dinamikleri ortaya çıkarmaktır. Çalışma, nitel yönteme dayalı görüşme tekniği ile elde edilen verilere dayanmaktadır. Çalışmanın kuramı fenomenolojidir. Amaçlı örneklem tekniği kapsamında, sigara içme davranışı konusunda deneyim sahibi olan 10 kişi araştırmaya katılımcı olarak seçilmiştir. Elde edilen bulgular, sigara içme davranışının bireysel faktörlerden ziyade toplumsal etkenlerle şekillendiğini ortaya koymaktadır. Özellikle sigaraya başlama sürecinde, arkadaş grupları, eğitim ortamı, sosyal çevre ve aile yapısı belirleyici rol oynamaktadır. Bunun yanında sigara kullanımı, bireylerin toplumsal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Sigara içme isteğini tetikleyen faktörlerin başında stres, öfke, üzüntü gibi duygusal durumlar gelirken, mutlu ve keyifli anların da bu davranışı motive edebileceği belirlenmiştir. Bu bireysel gibi görünen faktörlerin, aslında toplumsal bir arka plana sahip olduğu ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca toplum genelinde sigara kullanımını engellemeye yönelik kolektif bir bilinç oluşmadığı da bulgular arasındadır. Ancak, toplumsal dayanışma ve direnç sağlandığında, sigara kullanımına yönelik etkili önlemler alınabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sigara alışkanlığı , Sosyoloji , Spor yöneticiliği , Fenomenoloji , Iğdır üniversitesi öğrencileri

Kaynakça

• Akfert, K. S., Çakıcı, E., & Çakıcı, M. (2009). Üniversite öğrencilerinde sigara-alkol kullanımı ve aile sorunları ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(1), 40-47.
• Akın, M. H. (2022). Toplumsallaşma sözlüğü. İstanbul: Matbu Kitap.
• Alexander, C., Piazza, M., Mekos, D., & Valente, T. (2001). Peers, schools, and adolescent cigarette smoking. Journal of adolescent health, 29(1), 22-30.
• Anadolu Ajansı. (2022). “Sağlık”, https://www.aa.com.tr/tr/saglik/dunyada-tutun-kaynakli-olumlerin-gelecek-8-yilda-iki-katina-cikmasi-ongoruluyor/2496680 (Erişim Tarihi: 9.06.2024).
• Bacanlı, H. (2011). Eğitim psikolojisi. Pegem Akademi.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs.
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American psychologist, 44(9), 1175.
• Başkurt, İ. (2003). Gençlik, madde bağımlılığı ve korunma yolları (psiko-sosyal bir yaklaşım). Journal of Istanbul University Faculty of Theology, (8).
• Baykan, Z., & Naçar, M. (2014). Tıp fakültesi öğrencilerinin sigara kullanımı ve tütün kanununa ilişkin görüşleri. Dicle Tıp Dergisi, 41(3), 483-490.
• Bilici, M. F., & Genç, A. (2020). The effects of smoking addiction and physical activity on some respiratory functions in female university students. Pedagogy of Physical Culture and Sports, 24(2), 54-58.
• Bilici, M. F., & Turker, A. (2019). Investigation of the effects of smoking addiction and physical activity on some respiratory functions in young adult males. Journal of Education and Training Studies, 7(12), 41-46.
• Bilici, B. P., Özer, Z. Y., & Bozdemir, N. (2023). Çukurova üniversitesi öğrencilerinin sigara içme durumu ve tütün kontrol yasasına bakışları. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 17(1), 157-167.
• Connelly, L. M. (2016). Trustworthiness in qualitative research. Medsurg nursing, 25(6), 435.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage publications.
• Cutler, D. M., & Glaeser, E. L. (2010). Social interactions and smoking. In Research findings in the economics of aging (pp. 123-141). University of Chicago Press.
• Çakır, M. A. (2018). Sosyal bilişsel öğrenme kuramı. Pegem Atıf İndeksi, 337-358.
• Çelebi, N. (2007). Sosyoloji notları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çetin, İ. (2020). Gelişmekte olan ülkelerde sosyal harcamaların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 351-364.
• Çimen, L. K. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin rol model tercihleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 88-110.
• Dabak, Ş., & Ayla, T. (2004). Sigara ve sağlık. Sigaranın bilimsel yüzü. İstanbul: Logos Yayıncılık. Demirdağ, M. F. (2023). Tüketim sosyolojisi açısından sigara kullanımı: Nitel araştırma. SSD Journal, 8(36), 247-252.
• Doğan, İ. (2012). Sosyoloji kavramlar ve sorunlar. Ankara: Pegem Akademi.
• Duran, S. (2018). Hemşirelik öğrencilerinin sigara içme davranışının aile ilişkileri ve bağlanma stilleri ile ilişkisi. Genel Tıp Dergisi, 28(1), 6-13.
• Durkheim, E. (2004). Sosyolojik yöntemin kuralları. (Çev. C. Saraçoğlu). İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar. Ergun, M. (1994). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Ersanlı, E. (2007). Çocuğun davranışlarının biçimlenmesinde rol model davranışların etkisi. Okullarda şiddet ve çocuk suçluluğu (ss. 321-327). Ankara: Hegem Yayınları.
• Fadıloğlu, Ç. (1993). Sigara ve eğitim. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 9(2), 115-128.
• Fergusson, D. M., Lynskey, M. T., ve Horwood, L. J. (1995). The role of peer affiliations, social, family and individual factors in continuities in cigarette smoking between childhood and adolescence. Addiction, 90(5), 647-659.
• Fichter, H. J. (2016). Sosyoloji nedir. (Cev. N. Celebi). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fromm, E. (2004). Psikanaliz ve din (Çev: A. Arıtan). Arıtan Yay., İstanbul.
• Gallagher, S. (2022). What is phenomenology? In Phenomenology (pp. 1-10). Cham: Springer International Publishing.
• Gillum, R. F. (2005). Frequency of attendance at religious services and cigarette smoking in American women and men: The Third National Health and Nutrition Examination Survey. Preventive medicine, 41(2), 607-613.
• Gilman, S. L., & Zhou, X. (2004). Smoke: A global history of smoking. Reaktion Books.
• Glendinning, A., Shucksmith, J., & Hendry, L. (1997). Family life and smoking in adolescence. Social Science & Medicine, 44(1), 93-101.
• Holloway, I. & Wheeler, S. (1996). Qualitative research for nurses. Oxford: Blackwell Science Ltd.
• İkinci, S., & Akdur, R. (2013). Sosyokültürel faktörler ve sigara. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı.[Elektronik Dergi].
• Karakuş, S. (2005). Beden eğitimi ve spor yüksek okulunda okuyan öğrencilerin fiziksel sağlıkları ile serbest zaman ve sigara kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-13.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karaoğlu, N. (2012). Tıp eğitiminde rol modellik ve aile hekimliği için önemi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 6(2).
• Kartal, A., Ergin, E., & Kanmış, H. D. (2020). COVID-19 pandemik salgın döneminde yaşam kalitesini arttırmaya yönelik sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite önerileri. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(COVID-19), 149-155.
• Kılavuz, M. A. (2005). Anne baba örnek davranışlarının çocukların ve ergenlerin dinî kişiliğinin oluşumuna etkileri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(2), 41-58.
• Kim, H. H. S., & Chun, J. (2018). Analyzing multilevel factors underlying adolescent smoking behaviors: the roles of friendship network, family relations, and school environment. Journal of School Health, 88(6), 434-443.
• Kitzinger, J. (1995). Qualitative research: introducing focus groups. Bmj, 311(7000), 299-302.
• Koenig, H. G., George, L. K., Cohen, H. J., Hays, J. C., Larson, D. B., & Blazer, D. G. (1998). The relationship between religious activities and cigarette smoking in older adults. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences, 53(6), M426-M434.
• Koenig, H. G. (2001). Religion and medicine II: Religion, mental health, and related behaviors. The International Journal of Psychiatry in Medicine, 31(1), 97-109.
• Krefting, L. (1991). Rigor in qualitative research: The assessment of trustworthiness. The American Journal of Occupational Therapy, 45 (3), 214-222.
• Kvale, S. (1996). InterViews: an introduction to qualitive research interviewing. Sage.
• Littlecott, H. J., Moore, G. F., Evans, R. E., Melendez-Torres, G. J., McCann, M., Reed, H., & Hawkins, J. (2023). Perceptions of friendship, peers and influence on adolescent smoking according to tobacco control context: a systematic review and meta-ethnography of qualitative research. BMC Public Health, 23(1), 424.
• Mills, C.W. (2007). Toplumbilimsel düşün. (Çev. Ü. Oskay). İsatnbul: Der Yayınları.
• Nakajima, H. (1996). Message from the Director General of World Health Organisation for world no tobacco day. WHO Tobacco Alert. Internet Edition-Advisory Kit, 4, 50-1.
• Ozankaya, O. (1991). Toplumbilim. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Özcan, S., Yunus Taş, H., & Çetin, Y. (2013). Sigara ile mücadelede toplumsal bilinç. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 2(4), 152-175.
• Pekşen, Y., Canbaz, S., Sünter, A. T., & Tunçel, E. K. (2005). Ondokuz Mayıs üniversitesi Yaşar Doğu beden eğitimi ve spor yüksek okulu öğrencilerinde sigara içme sıklığı ve etkileyen faktörler. Journal of Dependence, 6, 111-116.
• Run, E. C., Butt, M., & Nee, C. Y. (2010). The influence of role models on young adults purchase. Jurnal Kemanusiaan, 8(1).
• Sezgin, L., & Pirinçci, E. (2020). Muş ili ve ilçelerindeki hastanelerde görev yapan hemşirelerin sigara içme durumlarının değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 15(3), 14-21. Simmel, G. (2019). Modern kültürde çatışma. (Çev. Tanıl Bora). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Slattery, M. (2014). Sosyolojide temel fikirler. (Çev. Ü. Tatlıcan ve G. Demiriz). İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Stanton, H. J., Martin, J., & Henningfield, J. E. (2005). The impact of smoking on the family. Current Paediatrics, 15(7), 590-598.
• Thomeer, M. B., Hernandez, E., Umberson, D., & Thomas, P. A. (2019). Influence of social connections on smoking behavior across the life course. Advances in life course research, 42, 100294.
• TKSBEP. (2018). “2018-2023 Tütün kontrolü strateji belgesi ve eylem planını”, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://havanikoru.saglik.gov.tr/depo/Dokumanlar/ulusal-tutun-kontrol-programi-eylem-plani.pdf. (Erişim Tarihi: 9.06.2024).
• Turhan, E., İnandı, T., Özer, C., & Akoğlu, S. (2011). Üniversite öğrencilerinde madde kullanımı, şiddet ve bazı psikolojik özellikler. Turkish Journal of Public Health, 9(1), 33-44.
• TÜİK, (2023). “Türkiye Sağlık Araştırması, 2022”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2022-49747. (Erişim Tarihi: 9.06.2024).
• Wallace, R & Wolf, A. (2012). Çağdaş sosyoloji kuramları-klasik geleneğin genişletilmesi (Çev. M. R. Ayas ve L. Elburuz). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• WHO. (2023). “Tütün” World Health Organization. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco (Erişim Tarihi: 9.06.2024).
• Whooley, M. A., Boyd, A. L., Gardin, J. M., & Williams, D. R. (2002). Religious involvement and cigarette smoking in young adults: The CARDIA study. Archives of internal medicine, 162(14), 1604-1610.
• Van Manen, M. (2017). But is it phenomenology? Qualitative health research, 27(6), 775-779.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zencirkıran, M. (2015). Sosyoloji. Bursa: Dora Yayınevi.