Eleştirel Okumaya Göre Düzenlenmiş Sosyal Bilgiler Dersinin Eleştirel Düşünme Becerisine Etkisi

Yıl 2011, Cilt: 7 Sayı: 2, 13 - 25, 08.05.2012

Ahmet Özensoy

Öz

Eleştirel okuma, bireyin okuduklarını yargılaması, sorgulaması, değerlendirmesi, güvenilir kaynaklardan yararlanarak ve kendi aklını kullanarak bir sonuca varmasıdır. Bu araştırmanın amacı; eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin öğrencilerin eleştirel düşünme becerisine etkisini araştırmaktır. Araştırmada, deneysel modelin “ön test-son test kontrol gruplu deseni” tercih edilmiştir. Katılımcılar 2009-2010 Öğretim Yılında Mamak ilçesi, Atlıoğlu İÖO, 7. sınıflardan seçilmiştir. Araştırmada deney ve kontrol gruplarına ön test ve son test olarak Cornell Eleştirel Düşünme Testi, Düzey X uygulanmıştır. Deney grubuna 7. sınıf “Ülkeler Arası Köprüler” ünitesiyle ilgili eleştirel okumaya göre araştırmacı tarafından hazırlanmış örnek ünite ve örnek öğretmen kılavuzuyla, kontrol grubuna MEB tarafından hazırlanmış öğretmen kılavuz kitabına dayalı öğretim yapılmıştır. Alt amaçla ilgili araştırma verileri, tekrarlı ölçümler için iki faktörlü ANOVA ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda eleştirel okumaya göre hazırlanmış ders kitabına dayalı öğrenme yaklaşımının, MEB tarafından hazırlanan öğretmen kılavuz kitabı etkinliklerine dayalı öğretime göre, öğrencilerin eleştirel düşünme becerisi puanlarını anlamlı bir şekilde arttırdığı bulunmuştur.

 

Anahtar Kelimeler

ilköğretim, sosyal bilgiler, eleştirel düşünce, eleştirel okuma, ders kitabı

Kaynakça

• Adalı, O. (2010). Etkileşimli ve eleştirel okuma teknikleri. İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Akbıyık, C. (2002). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akınoğlu, O. (2001). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen bilgisi öğretiminin öğrenme ürünlerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme yolları. Dü Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergis, 10, 1-11.
• Avcı, E. (2009). Üstbiliş ve sosyal bilgiler öğretimindeki yeri. R. Turan, A. M. Sünbül, H. Akdağ (Editörler). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar - 1. Pegem akademi. Ankara, 279-297.
• Avery, P. G. & Graves, M. F. (1997). Scaffolding young learners' reading of social studies texts. Social Studies And The Young Learner, 9(4), 10-14.
• Aybek, B. (2006). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Bağdat, S. (2009). Eleştirel düşünmenin okuma becerileri üzerindeki etkisi: Yapılandırıcı bir yaklaşım.Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Beck, I. L. (1989). Reading and reasoning. The Reading Teacher, 42 (9), May, 676-682.
• Brown, R. D. (1992). Developing reading competence in universty esl classes. Paper presented at annual international conference of the institute of language in education. Hong Kong. Web: www.eric.ed.gov/PDFS/ED368169. pdf adresinden 12 Mart 2010’da alınmıştır.
• Büyüköztürk, S. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Cantürk-Günhan, B. ve Başer, N. (2009). Probleme dayalı öğrenmenin öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 451-482.
• Carr, K. S. (1988). How can we teach critical thinking? Childhood education. winter, 69-73. Web: www.ericdigests.org/pre-9218/critical.htm adresinden 12 Nisan 2010’da alınmıştır.
• Çam, B. (2006). İlköğretim öğrencilerinin görsel okuma düzeyleri ile okuduğunu anlama, eleştirel okuma ve Türkçe dersi akademik başarıları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• David, F. D. (2009). Critical reading an evaluation of a teaching approach. Proceedings of the 39th ieee international conference on frontiers in education conference’de bildiri olarak sunuldu. Web: http://portal.acm.org/citation.cfm?id=1733818 adresinden 15 Mart 2010’da alınmıştır.
• DeVoogd, G. (2008). Critical comprehension of social studies texts. RHI: promoting active citizenship. New York: Random House Inc, v.2 (2), 21-25.
• Doğanay, A. (2007). Üst düzey düşünme becerilerinin öğretimi. A. Doğanay. (Ed.). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: PegemA Yayıncılık, 279-331.
• Ediger, M (2000). Teaching reading in the social studies. College student journal. Web: www.findarticles.com/p/ articles/mi_m0FCR/is_1_34/ai_62839401 adresinden 18 Mart 2010’da alınmıştır.
• Ennis, R, H. (2010). An outline of goals for a critical thinking curriculum and its assessment. Web: http://www. criticalthinking.net/longdefinition.html adresinden 15 Nisan 2010’da alınmıştır.
• Fleming, D. B. and Weber, L. J. (1980). Recognizing point of view: a critical reading skill in the social studies. Social education, 44(2), 153-156.
• Flemming, L. E. (2005). Reading for thinking. (fifth edition). Boston: Houghton Mifflin Company.
• Giroux, H. A. (1998). Okuma-yazma ve siyasal güçlenme eğitbilimi. Okuryazarlık, sözcükleri ve dünyayı okuma. (Çev. S. Ayhan). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 33-71. (Eserin orijinali 1987’de yayımlandı.)
• Hoffman, J. V. (1992). Critical reading/thinking across the curriculum:usuing i-charts to support learning. Language Arts, 69, 121-127.
• İşeri, K. (1998). Okuma ediminin eğitimsel işlevi. Dil dergisi. Ankara:TÖMER Yayınları. 70, 5-18.
• Johnson, K. (2010). Reading strategies. Student writing guide. Minnesota: Regents of the University of Minnesota. 11-13. Web: http://writing.umn.edu/docs/sws/ 2010SWG.pdf adresinden 21 Nisan 2010’da alınmıştır.
• Keller, C.A. (2009). Critical reading strategies. Applying critical thinking to reading. Web: http://www.alamo.edu/ sac/history/keller/accditg/ssct.htm adresinden 21 Şubat 2010’da alınmıştır.
• Kurland, D. J. (2000). What is the critical reading. How the language really works:the fundamentals of critical reading and effective writing. Web: http://www. criticalreading.com/critical_reading.htm adresinden 21 Mart 2010’da alınmıştır.
• Kurnaz, A. (2007). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde beceri ve içerik temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri, erişi ve tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Maker, J, Lenier, M. (1996). Academic reading with active critical thinking. Belmont: Wadsworth Publishing Company.
• Massey, D. D. and Heafner, T. L. (2004). Promoting reading comprehension in social studies. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 48(1), 26-40.
• Orhan, Ö. (2007). İlköğretim vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinde eleştirel okuma tekniğinin kullanımının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özcan, G. (2007). Problem çözme yönteminin eleştirel düşünme ve erişiye etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Özdemir, E. (2007). Eleştirel okuma. (7. basım). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2005). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. (Üçüncü Baskı). Ankara: PegemA Yayınevi.
• Paul, R. ve Elder, L. (2006). The international critical thinking reading&writing test. (2. edition). CA: The Foundation of Critical Thinking.
• (2009). Minik eleştirel düşünme kılavuzu. (Ç. M. B. Fidan). CA: The Foundation of Critical Thinking. 23.11.2009’da alınmıştır. adresinden
• Pirozzi, R. (2003). Critical reading, critical thinking. New York: Addison-Wesley Educational Publishers Inc.
• Resnick, L. B. (1987). Edeucation and learning to think . Washington DC: National Acedemy Press
• Rice, G. (2004). Critical reading, thinking and writing. Manchester: Manchester Metropolitan Universty Learning Support. Web: http://www.mmu.ac.uk/tips/downloads/Criticalreading.pdf adresinden 23 Kasım 2009’da alınmıştır.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Sunal, C. S. and Haas, M. E. (2005). Social studies for the elementary and middle grades: a constructivist approach (2nd ed.). NJ: Pearson Education.
• Şengül, M. ve Yalçın, S. K. (2004). Okuma ve anlama becerilerinin geliştirilmesine yönelik olarak hazırlanan bir model önerisi. Milli Eğitim Dergisi. 164.
• Tanrıöğen, G. (1998). Tarih metinlerini anlayarak okuma stratejileri: “karşılıklı öğretim” uygulaması. S. Özbaran, (Hazırlayan). Tarih öğretimi ve ders kitapları. Dokuz Eylül Yayınları. İzmir, 349-356.
• Thomas, E. L.&Robinson, H. A. (1972). Improving reading in every class. Boston: Allyn&Bacon.
• Ünal, E. (2006). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile okuduğunu anlama ve okumaya ilişkin tutumları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Wheeler, L. K. (2007). Critical reading of an essay's argument. Web: http://web.cn.edu/kwheeler/reading_basic.html adresinden 23 Şubat 2010’da alınmıştır.
• Yazıcı, K. (2006). Sosyal bilgiler derslerinde okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesinde B-B-Ö (bildiklerim-bilmek istediklerim-öğrendiklerim) stratejisinin kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve derse karşı olan tutumlarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldız, C. (2008). Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.