Gülme Düzleminde Komedi Dükkânı ile Ortaoyunu Arasındaki Bağ ve Dilsel Komik (Söz Komiği) Açısından Bir Karşılaştırma

Year 2011, Volume: 8 Issue: 2, - 5, 25.12.2012

Aygül Uçar Cezmi Koca

Abstract

The Relationship between Komedi Dükkânı ‘Comedy Shop’ and Ortaoyunu in the Level of Laughter and a Comparison in the Sense of Linguistic Humor (Verbal Humor)

Gülmece günlük konuşmaların temel görünümlerinden birini temsil eder. Dolayısıyla gülmenin nedenleri ve neyin gülmeceyi oluşturduğu gibi konular Platon ve Aristoteles’ten beri merak edilmiş ve gülmece sürekli gelişen bir çalışma alanı olmuştur. İnsanların gülme yoluyla aldıkları haz gülünçlüğün teatral bir form olarak ortaya çıkmasının nedenlerinden biridir. Komedya Türk tiyatro tarihinde de, gerek Cumhuriyet öncesi gerekse Cumhuriyet döneminde çok sevilen bir tür olarak yerini almıştır. Ortaoyunu, komedi unsurlarını ve yerel özellikleri de içeren bir tür olarak geleneksel Türk tiyatrosunun başlıca türlerinden biridir ancak günümüzde artık yok olmuştur. Buna karşın Ortaoyunu’nun kimi özellikleri, daha sonra biçimlenen komedi çalışmalarında kendini göstermektedir. Bunun en belirgin örneklerinden birini “Komedi Dükkânı” adlı televizyon programı oluşturmaktadır. Ortaoyunu ile Komedi Dükkânı arasında kişiler, doğaçlama yapıları, dekor-kostüm anlayışları, harekete dayalı gülmece unsurları, durum

komiği yaratmaları ve dilsel gülmece özellikleri açılarından ilişkiler ve benzerlikler bulunmaktadır. Bu çalışmada, gülme olgusuna yönelik başlıca kuramlara değinilecek ve Ortaoyunu ve Komedi Dükkânı’nın karakteristiğine genel hatlarıyla bakılarak benzerlikleri ele alınacaktır. Ayrıca, Ortaoyunu ile Komedi Dükkânı’nda dile dayalı gülmece unsurları (söz komiği), sözcük oyunları, belirsizlikler ve kabalık stratejileri çerçevesinde karşılaştırılacaktır. Genel olarak, Ortaoyunu ile Komedi Dükkânı arasında görülen tüm bu ilişkiler ve benzerliklere dayanarak, Komedi Dükkânı’nın Ortaoyunu’nun çağdaş bir formu olup olmadığı sorusuna yanıt aranacaktır.

Anahtar Sözcükler: Gülme, ortaoyunu, söz komiği (dilsel komik), sözcük oyunları, kabalık stratejileri

 

Keywords

Gülme, ortaoyunu, söz komiği (dilsel komik), sözcük oyunları, kabalık stratejileri

References

• And, M. (1983). Türk tiyatrosunun evreleri. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Antony, L. (2011). Antconc (version 3.2.3w). Tokyo, Japan: Waseda University.
• Aristotales. (2010). Poetika. çev. S. Rifat. İstanbul: Can Yayıncılık.
• Attardo, S. & Chabanne, J. C. (1992). Jokes as a text type. Humor 5 (1/2), 165-176.
• Attardo, S. & Raskin, V. (1991). Script theory revis(it)ed: Joke similarity and joke representation model. Humor 4 (3/4), 293-347.
• Attardo, S. (1994). Linguistic theories of humor. Berlin: Mouton de Gruyter.
• Attardo, S. (2001). Humorous texts: A semantic and pragmatic analysis. Berlin: Mouton de Gruyter.
• Bergson, H. (1911). Laughter: An essay on the meaning of the comic. New York: The Macmillan Comp.
• Brockett, O. (1995). Tiyatro Tarihi: çev. S. Sokullu ve diğ. Ankara: Dost Yayınları.
• Brown, P. ve Levinson, S. (1987). Politeness: Some universals in language use. Cambridge: Cambridge University Press.
• Eco, U. (2010). Gülün adı. çev. Ş. Karadeniz. İstanbul: Can Yayıncılık.
• Chiaro, D. (1992). The language of jokes: Analyzing verbal play. London: Routledge.
• Culpeper, J. (1996). Towards an anatomy of impoliteness. Journal of Pragmatics 25, 349-367.
• Culpeper, J. (2005). Impoliteness and entertainment in the television quiz show: The weakes link. Journal of Politeness Research 1, 35-72.
• Freud, S. (1960). Jokes and their relation to the unconscious, çev. James Strachey. New York: Norton.
• Freud, S. (1961). Beyond the pleasure principle, çev. James Strachey. New York: Norton.
• Fry, W. F. (1963). Sweet madness: A study of humor. Palo Alto, CA: Pacific Books.
• Gruner, C. R. (1978). Understanding laughter. Chicago: Nelson-Hall.
• Gruner, C. R. (1997). The game of humor: A comprehensive theory of why we laugh. New Brunswick: Transaction Publishers.
• Kudret, C. (1994). Ortayunu I-II. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• McGhee, P. (1977). A model of the origins and early development of incongruity-based humour. A. J. Chapman & H. C. Foot (Haz.), It's a funny thing, humour, (27-36). Oxford: Pergamon Press.
• Meyer, J. C. (2000). Humor as a double-edged sword: Four functions of humor in communication. Communication Theory 10 (3), 310-331.
• Nilsen, D. L. F. & Nilsen, A. P. (1978). Language play: An introduction to linguistics. Rowley, MA: Newbury House.
• Norrick, N. R. (1989). Intertextuality in humor. Humor 2 (2), 117-139.
• Norrick, N. R. (1993a). Conversational joking. Bloomington: Indiana University Press.
• Norrick, N. R. (1993b). Repetition in canned jokes and spontaneous conversational joking. Humor 6 (4), 385-402.
• Norrick, N.R. (2001). On the conversational performance of narrative jokes: Toward an account of timing. Humor 14 (3), 255-274.
• Norrick, N. R. (2003). Issues in conversational joking. Journal of Pragmatics 35, 1333-1359.
• Norrick, N. R. (2004). Non-verbal humor and joke performance. Humor 17 (4), 401-409.
• Oring, E. (2003). Engaging humor. Illinois: Board of Trustees.
• Raskin, V. (1985). Semantic mechanisms of humor. Dordrecht: Reidel.
• Sokullu, S. (1978). Türk tiyatrosunda komedyanın evrimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Suls, J. M. (1972). A two-stage model for the appreciation of jokes and cartoons: An information-processing analysis. J. H. Goldstein & P. E. McGhee (Haz.) içinde, The psychology of humor, (81-100). New York: Academic Press.
• Urgan, M. (1984). Shakespeare ve Hamlet. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Veale, T. (2004). Incongruity in humor: Root cause or epiphenomenon. International Humor: Journal of Humor Research 17 (4), 419-428.
• Watts, R. J. (2003). Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.