Yetişkinlerde Fiziksel Aktivite Düzeyi ve Uyku Kalitesi İle İlişkili Faktörlerin Araştırılması

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 2, 60 - 70, 22.02.2016

Hakkı Aktaş , Caferi Tayyar Şaşmaz , Aysel Kılınçer Elif Mert Selin Gülbol Dila Külekçioğlu Seçil Kılar Rıdvan Yüce Yunus İbik Erkan Uğuz Ali Demirtaş

Öz

Amaç: Çalışmada yetişkinlerde fiziksel aktivite düzeyi ve uyku kalitesi ile ilişkili faktörlerin araştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Kesitsel tipteki bu araştırma Mersin Mezitli'de 15 Mart - 15 Nisan 2015 tarihleri arasında yapıldı. Çalışmaya 20-65 yaş arası 400 kişi alındı. Fiziksel aktivite düzeyi "Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi Kısa Formu" , uyku kalitesi ise "Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi" ile değerlendirildi. Verilerin özetlenmesinde tanımlayıcı istatistikler kullanıldı. Fiziksel aktivite ve uyku kalitesini etkileyen risk faktörleri Binary Logistic Regression modelinde değerlendirildi. Bulgular: Çalışmaya 194’ü (%48.5) erkek, toplamda 400 kişi katıldı. Katılanların 59’unun (%14.8) fiziksel aktivite düzeyinin yeterli olduğu saptandı. Erkek ve kadınlarda bu oran sırasıyla %22.2, %7.8 olup, fark istatistiksel olarak da anlamlı idi (p≤0.05). Yetersiz fiziksel aktivite düzeyini; eşi ölmüş, boşanmış ayrı olmanın (OR=12.27), kadın olmanın (OR=2.27), lise ve üniversite düzeyinde eğitim almanın (OR=3.77), işsiz (OR=3.28) ve emekli olmanın (OR=5.83) arttırdığı saptanmıştır. Katılanların 187’sinin (%46.8) uyku kalitesinin iyi olduğu belirlendi. Kötü uyku kalitesini; vücut kitle indeksi artışının (OR=1.07) ve kronik hastalık varlığının (OR=1.71) arttırdığı saptanmıştır. Yeterli fiziksel aktivite düzeyi ile uyku kalitesi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir. Sonuç: Yetersiz fiziksel aktivite düzeyi açısından kadınların, eğitim durumu lise ve üzeri olanların, meslek grubu olarak işsiz ve emeklilerin; kötü uyku kalitesi yönünden ise beden kitle indeksi artışının ve kronik hastalık varlığının dikkatle değerlendirilmesi önerilir.

Anahtar kelimeler: Erişkin, fiziksel egzersiz, uyku

Anahtar Kelimeler

Erişkin, fiziksel egzersiz, uyku

Kaynakça

• Irak M. Farklı bir bilinç durumu: uyku. Pivolka 2011;20:16-19.
• Çakırcalı E. Hasta bakımı ve tedavisinde temel ilke ve uygulamalar. 3. Baskı, İzmir: E.Ü Basımevi,2000:25-36.
• Aysan E, Karaköse S, Zaybak A, İsmailoğlu EG. Üniversite öğrencilerinde uyku kalitesi ve etkileyen faktörler.DEUHYO ED 2014;7(3):193-8.
• Üstün Y., Yücel SC. Hemşirelerin uyku kalitesinin incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanat Dergisi 2011;1(4):29-38.
• Çoban A, Yanıkkerem U E. Gebelerde uyku kalitesi ve yorgunluk düzeyi. Ege Journal of Medicine / Ege Tıp Dergisi 2010;49(2):8794.
• Fiziksel aktivite nedir? Erişim: http://fizikselaktivite.gov.tr/tr/fizikselaktivite-ile-ilgili-bilgiler/fiziksel-aktivitenedir/. Erişim tarihi: 12.03.2015
• Bulut S. Sağlıkta sosyal bir belirleyici; fiziksel aktivite. Turk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 2013;70(4):205-214.
• Avrupa'da fiziksel aktivite ve aktif yaşam. Erişim: http://www.skb.org.tr/wp-content /uploads/2010/07/avrupafizikselaktivite.p df. Erişim tarihi:12.03.2015
• Physical activity. Erişim: http://www.who.int/mediacentre/factsheet s/fs385/en/. Erişim tarihi: 16.03.2015
• Türkiye toplumu fiziksel aktivite düzeyi araştırması. Erişim: http://www.aktifyasam .org.tr/projeler/turkiye-toplumununfiziksel-aktivite-duzeyi-arastirmasi. Erişim tarihi:17.03.2015.
• Vuori I, Urponen H, Hasan J, Partinen M. Epidemiology of exercise effects on sleep. Acta Physiol Scand 1988;574:3-7.
• Youngstedt SD, O'Connor PJ, Dishman RK. The effects of acute exercise on sleep: A quantitative synthesis. Sleep 1997;20:20314.
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü. Erişim: http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/cgm.po rtal?page=asgari. Erişim tarihi: 17.03.2015.
• Tütün kontrolü kapsamında terimler/tanımlar. HASUDER Tütün İle Mücadele Çalışma Grubu Ocak 2013. http://hasuder.org.tr/anasayfa/jupgrade/i mages/stories/TUTUN_KONTROLU_TERIML ER_ISBN_EKLI_22_OCAK_2013.pdf. Erişim tarihi:11.03.2015.
• World Health Organizations BMI Classifications. Erişim: http://apps.who. int/bmi/index.jsp?introPage=intro_3.html. Erişim tarihi: 17.03.2015
• Craig CL, Mashall AL, Sjöström M, Bauman AE, Booth ML, Ainsworth BE at all. International physical activity questionnaire: 12-country reliability and validity. Med Sci Sports Exerc 2003;35:13811395.
• Öztürk M. Üniversitede eğitim-öğretim gören öğrencilerde Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketinin geçerliliği ve güvenirliği ve fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Programı;2005
• Buysse DJ, Reynolds CF, Monk TH. The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Res 1989;28:193-213.
• Ağargün MY, Kara H, Anlar O. Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi’nin geçerliği ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi 1996;7:107-11.
• Bauman ve ark. The ınternational prevalance study on physical activity: results from 20 countries. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2009;6:21. Erişim: http://www. ijbnpa.org/content/pdf/1479-5868-621.pdf.
• Savcı S, Öztürk M, Arıkan H, İnce D İ, Tokgözoğlu L. Üniversite öğrencilerinde fiziksel aktivite düzeyleri. Arch Turk Soc Cardiol 2006;34(3):166-172.
• Vatansever Ş, Ölçücü B, Özcan G, Çelik A. Orta yaşlılarda fiziksel aktivite düzeyi ve yaşam kalitesi ilişkisi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi 2015;2(2):63-73. Erişim: http://inesjournal.com/Makaleler/2748918 69_6-id-14-burcin%20olcucu.pdf.
• Kahan D. Adult physical inactivity prevalance in the Muslim World: Analysis of 38 countries. Preventive Medicine Reports 2 (2015) 71–75. Erişim: http://dx. doi.org/10.1016/j.pmedr.2014.12.007.
• Genç A, Şener Ü, Karabacak H, Üçok K. Kadın ve erkek genç erişkinler arasında fiziksel aktivite ve yaşam kalitesi farklılıklarının incelenmesi. Kocatepe Tıp Dergisi 2011;12: 145-150.
• Farrell L, Hollingsworth B, Propper C, Shields MA. The socioeconomics gradient in physical inactivity: Evidence from one million adults in England. Social Science and Medicine 2014;123;55-63.
• Hamer M, Kivimaki M, Steptoe A. Longitudinal patterns in physical activityand sedentary behaviour from midlife to early old age: a substudy of the Whitehall II cohort. J. Epidemiol. Community Health 2012;66;1110-5.
• Schoenborn AC. Marial status and health: United States, 1992-2002. Erişim: http://www.cdc.gov/nchs/data/ad/ad351. pdf.
• Özüdoğru E. Üniversite personelinin fiziksel aktivite düzeyi ile yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Öğretimi Ana Bilim Dalı; 2013
• Van Domelen DR, Koster A, Caserotti P, Brychta RJ, Chen KY, McClain JJ at all. Employment and physical activity in the U.S. Am J Prev Med 2011;41(2):136 –145.
• Tirgari B, Forouzi MA, Iranmanesh S, Shahraki SK. Predictors of sleep quality and sleepiness in Iranian Adult: A Population Based Study. Journal of Community Health Research 2013; 1(3):144-152. Erişim: http://jhr.ssu.ac.ir/files/site1/user_files_f7 03af/admin-A-10-1-29-3b4c32c.pdf. Fiziksel aktivite ve uyku kalitesi Mersin Univ Saglık Bilim Derg 2015;8(2) 70
• James B O, Omoaregba OJ, Igberase OO. Prevalance and correlates of poor sleep quality among medical students at a Nigerian University. Ann Nigerian Med 2011;5:1-5. Erişim: http://www.anmjournal .com/temp/AnnNigerianMed511-6927127 _191431.pdf.
• Lemma S, Patel SV, Tarekegn YA, Tadesse MG, Berhane Y, Gelaye B, Williams MA. The epidemiology of sleep quality, sleep patterns, consumption of caffeinated beverages, and khat use among ethiopian college students. Sleep Disorders 2012:583510. Erişim: http://dash.harvard. edu/bitstream/handle/1/11375878/35810 89.pdf?sequence=1.
• Mayda AS, Kasap H, Yıldırım C, Yılmaz M, Derdiyok Ç, Ertan D ve ark. 4-5-6. Sınıf tıp fakültesi öğrencilerinde uyku bozukluğu sıklığı. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2012;2(2):8-11. Erişim: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ duzcesbed/article/viewFile/1039000073/1 039000042.
• Wu X, Tao S, Zhang Y, Zhang S, Tao F. Low physical activity and high screen time can ıncrease the risks of mental health problems and poor sleep quality among Chinese college students. PLoS ONE 2015;10(3): e0119607. doi:10.1371/ journal.pone.0119607.
• Yang P, Ho K, Chen H, Chien M. Exercise training improves sleep quality in middleaged and older adults with sleep problems: a systematic review. Journal of Physiotherapy 2012;58;157-163.
• Veqar Z, EjazHussain M. Sleep quality improvement and exercise: A review. International Journal of Scientific and Research Publications 2012;(2);8;1-8.