Ebu’l-Muîn en-Nesefî’de Hikmet Kavramı ve Kötülük Problemi

Year 2019, Volume: 10 Issue: 1, 35 - 55, 30.06.2019

Ebubekir Yalçın , Hulusi Arslan

Abstract

İçinde yaşadığımız dünyada iyilik ve güzellikler kadar kötülük ve çirkinliklerin de mevcut olduğu genel olarak kabul edilen bir husustur. Her şeyi bilen, her şeye güç yetiren ve aynı zamanda mer-hamet sahibi bir yaratıcı ile evrendeki kötülüklerin nasıl bağdaşabileceği meselesi özellikle dini dü-şüncenin bir sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. İslam Kelâmcıları bu sorunu değişik boyutlarda incelemiş ve bazı çözüm önerileri getirmişlerdir. Kelâm ekollerinden bazıları tanrıdan kaynaklanan bir kötülüğün bulunmadığını savunurken, diğer bazıları, problemi evrene hâkim olan mutlak irade ve kudretle çözmeye çalışmışlardır. Buna göre kötülük, emir yasakların ihlal edilmesiyle ortaya çı-kar. Tanrının mutlak otoritesi, ona yönelecek herhangi bir emir ve yasağı ihtimal dışı bırakır. O se-beple tanrı için iyi ve kötü diye bir şey söz konusu olamaz. Mâturîdîlik ekolü ise bu sorunu büyük oranda hikmet kavramıyla çözümlemeye çalışmıştır. Mâturîdî ekolünün güçlü temsilcilerinden biri-si olan Ebu’l-Muîn en-Nesefî, âlemde iyiliğin yanı sıra kötülüğün de var olduğunu ve her ikisinin de Allah tarafından yaratıldığını savunmuştur. Ona göre her şey Allah tarafından yaratıldığına göre her şeyde bir hikmet vardır. Evrende kötülüğün varlığı iyiliğin bilinmesi ve gerçekleşmesi amacına ma-tuftur. Bu hikmetlerin bir kısmını anlayabiliriz, ancak aklımızın gücü sınırlı olduğu için bazı hikmet-leri anlayamayabiliriz. Fakat hiçbir durum için Allah’ın hikmetsiz davrandığı iddia edilemez. Bu dü-şünce, akıl ve vahiy açısından yanlıştır.

Keywords

Kelâm, Hikmet, Kötülük, Teklif, Yaratma, Mâturîdî, Nesefi

References

• Abdulcebbâr, Ebü’l-Hasen b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Ebü’l-Hasen Kādı’l-kudât Ab-dülcebbâr b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî. el-Muğnî. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1962.
• Âmidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. Ğâyetü’l-merâm fi ilmi’l-kelâm. Kahire: Meclisu’l-a’lâ li şuûni’l-İslâmî, ts.
• Arslan, Hulusi. Mu’tezile’ye Göre İyilik ve Kötülük (Husn ve Kubh) Problemi. Kayseri: Erci-yes Üniversitesi Sosyal Bilimer Enstitüsü, 2000.
• Arslan, Hulusi. “Yaratma ve Gâyelilik Bağlamında Mutezilenin Fayda Teorisi” 14/2 (2016): 343-360.
• Arslan, Hulusi - Bozkurt, Mustafa. Sistematik Kelâm. 3. Bs. Malatya: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık Tic. İşletmesi, 2018.
• Aydınlı, Abdullah. “Ehl-i Hadîs”. 10: 507-508. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Mu’cemu’t-tarifât. Kahire: Dâru’l-Fazile, 2004.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l-mevâkıf. Trc. Ömer Türker. 1., 1-3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazama Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Cüveynî, İmâmu’l-Harameyn Ebi’l-Meâlî Abdilmelik. Kitâbu’l-irşâd. Beyrut: Müessese-tü’l-Kütibi’s-Sekâfiyye, 1992.
• Çelebi , İlyas. “Klasik Bir Kelam Problemi: Hüsün ve Kubuh”. Marmara Üniversitesi İlahi-yat Fakültesi Dergisi. 16-17 (17 Ocak 2014).
• Çetinkaya, Bayram Ali. İslam Felsefesi Tarihi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Eş’arî, Ebu’l-Hüseyin Ali b.İsmail. El-İbâne an usûli’d-diyâne. 1. Beyrut: Daru İbn Zeydun, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl. Lisânu’l-arab. 1. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İsfehânî, Râgıb, Ebu’l-Kasım el-Hüseyin İbn Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-kur’ân. Beyrut, 2002.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlm-i Kelâm. Ankara: Umran Yayınları, 1981.
• Jeffrey, Burton Russell. Şeytan: Antikiteden İlkel Hıristiyanlığa Kötülük. Trc. Nuri Plümer. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1999.
• Kadı Abdulcebbâr, İbn Ahmed el-Esedâbadî. Dinin Temel İlkeleri, (el-Muhtasar Fi Usuli’d-Din). Trc. Hulusi Arslan. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2017.
• Kadı Abdulcebbâr, İbn Ahmed el-Esedâbadî. el-Muğnî. Kahire: el-Müessesetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmme, 1962.
• Kadı Abdulcebbâr, İbn Ahmed el-Esedâbadî. el-Muğnî. Kahire: el-Müessesetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmme, 1965.
• Karagöz, İsmail. “Hikmet”. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kazanç, Fethi Kerim. “Ebü’l-Mu’în en-Nesefî’nin Kötülük Problemi Üzerine Düşüncele-rinin Kelâmî Açıdan Bir Tahlili”. program adı: IV. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu -Hanefîlik-Mâturîdîlik-, 05-07 Mayıs 2017, Kastamonu, 2017.
• Koçi nkağ, Mansur. “Erken Dönem Fıkıh Düşüncesinde Ehl-i Re’y ve Ehl-i Hadîs Ayrı-mı”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10 (t.y.): 53-78.
• Mâturîdî, Ebu Mansûr Muhammed b. Muhamed b. Mahmud. Kitâbu’t-Tevhîd Tercümesi. Trc. Bekir Topaloğlu. 6. Bs. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
• Mûsâ b. Meymûn. Delâletü’l-hâirin. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Ya-yınları, 1974.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymun b.Muhammed. Kitâbu’t-temhîd li kavâidi’t-tevhîd. Kahire: Dâru’t-Tıbâeti’l-Muhammediyye, 1986.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymun b.Muhammed. Mâturîdî Akaidi (Bahrul Kelâm Tercümesi). Trc. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2010.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymun b.Muhammed. Tabsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. 2. Bs, 1-2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Râzî, Fahreddîn. el-Muhassal (Kelam’a Giriş). Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakül-tesi Yayınları, ts.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdulkerim. Nihâyetü’l-ikdâm fî ilmi’l-kelâm. 1. Bs, I-II Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 2009.
• Şemseddin Sami. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İdeal Yayınları, 2012.
• Taftazânî, Sâduddîn. Şerhu’l-akâid, (Kelâm İlmi ve İslam Akâidi). 2. Bs. İstanbul: Dergah Yayınları, 1982.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Şer”. 38: 539-542. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.