Sinemada Göç Bağlamında Sınıf, Kimlik ve Mekân: Ömer Lütfi Akad ve 'Göç Üçlemesi'

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 128 - 141, 31.12.2020

Mücella Ateş

Öz

Köyden kente ‘göç’le birlikte toplumsal dengeler değişmeye başlamış, yeni ‘sınıf’ ve ‘kimlik’ tanımları ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu yeni sınıf ve kimliklerin kendi imkân ve ihtiyaçları doğrultusunda kentsel mekanlar oluşturmaya başlaması yeni bir durum olarak karşımıza çıkmıştır. Fakat yapılan araştırmalarda, göç olgusunun toplumsal ve tarihsel durumların kesitlerini sinema bağlamında sunarak, sınıf, kimlik ve kent mekânına etkilerinin ele alındığı çalışmaların eksikliği tespit edilmiştir. Bu çalışmada ‘göç’ ekseninde ‘sınıf ve kimlik’ olguları irdelenmiş, bu kavramların somutlaştığı mekân unsuruna dayalı olarak değerlendirilmiştir. Böyle bir çerçeve eşliğinde, çalışmanın yöntemi Ömer Lütfi Akad sinemasında sınıf ve kimlik kavramlarının, ‘Göç Üçlemesi’ olarak da anılan ‘Gelin, Düğün, Diyet’ filmlerinin üzerinden okunması şeklindedir. Burada, sözü geçen kavramlarının bir yönetmenin gözüyle beyaz perdeye nasıl yansıtıldığı konusunda bir analizler yapılmıştır. Söz konusu filmler ‘Sinematografik Çözümleme’ kapsamında, ‘sosyolojik film çözümlemesi’ tekniğine göre analiz edilmiş, böylece çalışmanın ana ekseni olan toplumsal hareketler ve değişim, sınıf ve kimlik unsurları ile üretim ve tüketim biçimleri sosyolojik perspektiften ele alınmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde araştırmanın konusu, amacı, kapsamı ve yöntemi açıklanmaktadır. İkinci bölümde çalışmanın kavramsal çerçevesine ilişkin tanımlamalar yapılmakta, üçüncü bölümde bu kavramsal temel bağlamında Ömer Lütfi Akad’ın ‘Göç Üçlemesi’ filmlerine ilişkin yapılan analizler aktarılmaktadır. Çalışma bulguları, sınıf ve kimlik kavramlarının göç ekseninde şekillenme süreçlerini ortaya koyarak; kırsaldan getirilen değerler üzerine inşa edilen yeni kimliklerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde, eski yaşamın kodlarını barındıran mekânların oluşturulma ve kullanılma süreçlerini ifade etmektedir. Göç kavramına yönelik sosyolojik değerlendirmelerin ötesinde, mekânsal boyutun beyaz perde aracılığıyla ilişkisel bir yaklaşımla ele alındığı çalışma, bu yönüyle farklılaşmaktadır. Sonuç olarak; geniş çaplı toplumsal ve mekânsal dönüşüme öncülük eden kente göç süreci, sinema aracılığı ile farklı bir açıdan ele alınmış, beyaz perdenin bu sürece ışık tutma biçimi ortaya konulmuştur. Bu bağlamda, sınıf ve kimliklerin göç ile ilişkisinin yapılı çevre oluşturma potansiyeli kapsamında yapılacak çalışmalar için bir temel oluşturulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal sınıf, mekan, kimlik

Kaynakça

• Akad, Ö. L. (2004). Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akbulut, H., Film Çözümlemeleri [PDF belgesi]. Online Ders Notu : 10 Haziran 2020 tarihinde http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/radyotelevizyonsinema_ue/filmcozumlemeleri.pdf adresinden erişildi.
• Akça, G. (2005). Modernden Postmoderne Kültür Ve Kimlik. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 1-24
• Arslan, A. (2004). Sınıf Teorisinin Açmazları ve İktidar Analizinde bir Alternatif Olarak Elit Teorisi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 126-143.
• Bahar, H.İ. (2009). Sosyoloji. Ankara: Usak Yayınları.
• Çam, A. (2016). Sinemasal Mekânlar ve Sinemasal Mekânların Çözümlenmesi. Sinecine, 7(2), 7-37.
• Edgell, S. (1993). Sınıf. Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Griscbach, M. M. (1995). Edebiyat Biliminin Yöntemleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayım.
• Guibernau, M. (1997). Images of Catalonia. Nations and Nationalism, 3 (l), 89-111.
• Kayalı, K. (1994). Yönetmeneler Çerçevesinde Türk Sineması. Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• Koçak, Y., Terzi, E. (2012). Türkiye’de Göç Olgusu, Göç Edenlerin Kentlere Olan Etkileri Ve Çözüm Önerileri. Kaü-İibf Dergisi, 3(3), 163-184.
• Öngen, T. (1996). Prometheus'un Sönmeyen Ateşi: Günümüzde İşçi Sınıfı. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Özden, Z. (2004). Film Eleştirisi, Film Eleştirisinde Temel Yaklaşımlar ve Tür Filmi Eleştirisi. İstanbul: İmge Yayınevi.
• Özer, D. (2008). Göç Olgusu ve Kentsel Yaşama Uyumda Yerel Yönetimlerin Rolü, Yerel Siyaset Dergisi, (33), 8-14.
• Sağlam, S. (2006). Türkiye'de İç Göç Olgusu Ve Kentleşme. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Sözen, E. (2011). Sosyal Kimlik Kavramının Sosyolojik ve Sosyal Psikolojik Bir İncelemesi. Istanbul Journal of Sociological Studies, (23), 93-108.
• Şen, F. (2012). Kültürel Kimlikler Karşısında Sınıf Kimliği Ve İşçi Sınıfı Kimliğinin Medyada Temsili (Tekel İşçi Eylemi Örneği). İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (33), 87-112.
• Şimşek, A. (2013). 1980’li Yıllar Türk Sinemasının Kentleşme Olgusuna Yaklaşımı. Sosyal Ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 42-52.
• Tutal, N. (2005). Küreselleşme, İletişim, Kültürlerarasılık. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Weeks, J. (1998). Kimlik: Topluluk, Kültür, Farklılık. İstanbul: Sarmal Yayınevi.