Din Görevlilerine Göre Din Hizmetlerinde Etkili Problem Çözme Becerilerine Sahip Olmak İçin Gereken Özellikler

Year 2025, Issue: 14, 57 - 98, 15.09.2025

Osman Yılmaz , Yusuf Batar

https://doi.org/10.56720/mevzu.1662706

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Erzurum ili ve ilçelerinde Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı cami, Kur’an kursu, aile ve dini rehberlik büroları ile gençlik merkezlerinde vaiz, Kur’an kursu öğreticisi ve imam-hatip olarak görev yapan din görevlilerinin görüşlerine dayalı olarak, din hizmetlerinde etkili problem çözme becerilerine sahip olması gereken din görevlilerinin özelliklerini tespit etmektir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olan fenomenolojik desen ile yürütülmüştür. Çalışma grubunun belirlenmesinde din görevlilerinin bakış açısını detaylı şekilde anlamak amacıyla ölçüt ve maksimum çeşitlilik örnekleme tekniği uygulanmıştır. Bu doğrultuda araştırmaya farklı kurumlarda görev yapan 20 din görevlisi katılmıştır. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Verilerin analizinde, MAXQDA 24 programı kullanılarak içerik analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda, etkili problem çözme becerilerine sahip olması gereken din görevlilerinin en önemli özellikleri; disiplinler arası bilgiye sahip olmak, etkili iletişim kurmak, empati yapmak, yaşam boyu öğrenmeye açık olmak, güncel konuları ve sorunları takip etmek, eşit ve tarafsız bir yaklaşım sergilemek şeklinde sıralanmıştır. Araştırmanın, günümüzde yaşanan manevi sorunlara Kur’an ve Hadis rehberliğinde çözüm üretebilme sorumluluğu taşıyan din görevlilerinin sahip olması gereken problem çözme becerilerini ortaya koyarak, din hizmetleri ve yaygın din eğitimi alanına önemli katkılar sunacağı öngörülmektedir.

Keywords

Din Eğitimi , Din Görevlileri , Din Hizmetleri , Yaygın Din Eğitimi , Problem Çözme Becerileri

Ethical Statement

Bu çalışma Prof. Dr. Yusuf BATAR danışmanlığında İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Din Eğitimi Anabilim Dalında, 26.03.2025 tarihinde tamamladığımız "Din Görevlilerinin Din Hizmetlerinde Karşılaştıkları Sorunlara Yönelik Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi’’ başlıklı doktora tezimiz esas alınarak hazırlanmıştır (Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya, Türkiye). Araştırma, İnönü Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 14.09.2023 tarihli, 4 numaralı toplantısında verilen etik kurul onayıyla gerçekleştirilmiştir. Etik kurul izninin ardından, 12.10.2023 tarihli ve 405.99-4317225 sayılı izinle Diyanet İşleri Başkanlığı Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nden araştırmanın yürütülmesi için onay alınmıştır. Son olarak, 13.10.2023 tarihli ve 405.99-4319982 sayılı onay ile Erzurum İl Müftülüğü’nden çalışmanın uygunluğuna dair izin alınmıştır

According to Religious Officials, Characteristics Required to Have Effective Problem-Solving Skills in Religious Services

Abstract

The aim of this study is to determine the characteristics of religious officials who should have effective problem solving skills in religious services based on the opinions of religious officials working as preachers, Qur'an course instructors and imam-hatip in mosques, Qur'an courses, family and religious guidance offices and youth centers affiliated to the Presidency of Religious Affairs in Erzurum province and its districts. The research was conducted with phenomenological design, which is one of the qualitative research methods. In determining the study group, criterion and maximum diversity sampling technique was applied in order to understand the perspective of religious officials in detail. Accordingly, 20 religious officials working in different institutions participated in the study. The data of the study were collected with a semi-structured interview form. In the analysis of the data, content analysis was performed using MAXQDA 24 software. As a result of the research, the most important characteristics of religious officials who should have effective problem solving skills were listed as having interdisciplinary knowledge, communicating effectively, empathising, being open to lifelong learning, following current issues and problems, and having an equal and impartial approach. It is predicted that the research will make important contributions to the field of religious services and non-formal religious education by revealing the problem solving skills that religious officials who have the responsibility to produce solutions to the spiritual problems experienced today under the guidance of the Qur'an and Hadith.

Keywords

Religious Education , Problem Solving Skills , Religious Officers , Religious Services , Non-Formal Religious Education

References

• Abdullah, Somaya. “Islam and Counseling: Models of Practice in Muslim Communal Life”. Journal of Pastoral Counseling 42 (2007), 42-55.
• Akbayır, Mehmet. Sağlık Çalışanlarının Problem Çözme Becerileri Ve Performansı Arasındaki İlişki. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Akyürek, Süleyman. “Kur’an Kursu Öğreticisinin Mesleki Yeterlikleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/18 (01 Haziran 2005), 19-36. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23751/253054
• Altaş, Nurullah. Din Eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 1. Basım., 2022.
• Altaş, Nurullah. “Dini Danışmanlığın Teorik Temelleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41/1 (2000), 327-350.
• Altıntaş, Muhammed Esat. “Bir Hatip Olarak Din Görevlilerinde Bulunması Gereken Temel Yeterlikler”. Dergiabant 6/12 (30 Aralık 2018), 416-429. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dergiabant/issue/41947/451886
• Arpacı, Suat. Öz Yeterliliğin Problem Çözme Becerisine Etkisinde İletişim Becerisinin Aracı Rolü: Turist Rehberlerine Yönelik Bir Araştırma. Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Aşlamacı, İbrahim. 21. Yüzyıl Becerileri ve Din Eğitimi-Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: Dem Yayınları, 1., 2023.
• Aydın, Nurten. İHL Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri (Samsun Anadolu İmam Hatip Lisesi Örneği). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Baba, Coşkun. “Dini İletişimi Olumsuz Yönde Etkileyen Unsurlardan Biri: Hatibin Güvenilir Olmaması”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (30 Haziran 2020), 286-301. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauifd/issue/54762/725787
• Baltacı, Ali. “Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?” Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/2 (24 Aralık 2019), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Bayraktar, Ahmet Bayraktar. İlahiyat Eğitiminin Öğrencilerin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Öz Yeterlik İnanç Düzeyleri ve Problem Çözme Becerilerine Katkısı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Bilici, Sedef Canbazoğlu. ““Örnekleme Yöntemleri’’”. Eğitimde Araştırma Yöntemleri. 55-78. Ankara: Pegem Akademi, 1. baskı., 2019.
• Bircan, Mehmet Akif - Öner, İbrahim Enes. “Ortaokul Öğrencilerinin Dijital Oyun Bağımlılığı Düzeyleri İle Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 23/2 (31 Ağustos 2022), 1934-1959. https://doi.org/10.29299/kefad.982019
• Bora, Nurullah - Altaş, Nurullah. “Din Eğitimcileri Açısından Sosyal Medya Vaizleri Ve İrşad”. Farklı Yönleriyle İslam Ve Tebliğ. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2022.
• Borg, Walter Raleigh - Gall, Meredith Damien. Educational Research: An Introduction. New York: David McKay Company, 1963.
• Cebeci, Suat. “Bir Din Öğretimi Yaklaşımı Olarak Dini Danışma ve Rehberlik”. Değerler Eğitimi Dergisi 8/19 (01 Haziran 2010), 53-69. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29181/312477
• Cevherli, Kübra - Şentepe, Ayşe. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları, Gençliğin Gelişimi Ve Problemleri Karşısında Din Görevlileri.” 7. Uluslararası Din Görevlileri Sempozyumu Bildirileri. 123-143. Sakarya: Ensar Neşriyat, 2016.
• Çakmak, Ömer Faruk vd. “Okul Yöneticilerinde Problem Çözme Becerileri Düzeylerinin Araştırılması”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi 10/2 (2024), 53-58.
• Çakmak, Ömer Faruk vd. “Okul Yöneticilerinde Problem Çözme Becerileri Düzeylerinin Araştırılması”. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences 10/2 (2024), 53-58.
• Çanakcı, Ahmet Ali. Balıkesir ve Merkez Köylerinde İmam-Hatiplerin Mesleki Yeterliliği ve Yaygın Din Eğitimindeki Rolü. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Çıtırık, Amine Nuriye - Zengin, Zeki Salih. “Küresel Salgın Zamanında Din Görevlileri Gözüyle Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Yaygın Din Hizmeti ve Eğitimi”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Salgın Hastalıklar Özel Sayısı (15 Temmuz 2020), 599-624. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyusbed/issue/56115/772151
• Demir, Muhammed Hüseyin. Yetişkin Din Eğitiminde İletişim. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Deniz, Murat. Spor Yapan Ve Yapmayan Okul Yöneticilerinin Karar Verme Stilleri ve Problem Çözme Beceri Düzeylerinin İncelenmesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. 2024-2028 Yılı Stratejik Plan (2024). https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2024-2028_YILI_STRATEJ%C4%B0K_PLAN_Ver.4.pdf
• Duran, Hüseyin Emre - Yılmaz, Macid. “Cami Cemaatine Göre Din Görevlilerinin Rol Modelliği”. İdrak Dini Araştırmalar Dergisi 4/1 (15 Haziran 2024), 127-168. https://doi.org/10.62297/idrak.1436586
• Ekici, Kübra Kamer. Kur’an Kursları Öğretim Programının Yetişkin Din Eğitimi Kapsamında Değerlendirilmesi: Osmaniye İli Örneği. Osmaniye: Çukurova Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
• Elzerey, Adil. Din Görevlilerinin Mesleki Doyum Düzeylerinin Motivasyon Düzeylerine Etkisi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Gedik, İsmail. Antrenörlerin İletişim Becerileri İle Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ordu: Ordu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Güdük, Esra. Sosyal Hizmet Bölümü Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri İle Sosyal Öz-Yeterlikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Gül, Ali. “Diyanet Gençlik Merkezlerinde Yürütülen Değerler Eğitimi Çalışmalarının Öğretmen, Öğrenci, Veli Ve Diyanet İşleri Başkanlığı Personeli Görüşleri Çerçevesinde İncelenmesi”. Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi 10 (2023), 543-583. https://doi.org/10.56720/mevzu.1309295
• Hakkı Şahin, İsmail. Din Görevlilerinde Mesleki Doyum (Kırşehir İli Örneği). Çorum: Hitit Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Kaya, Mevlüt - Nazıroğlu, Bayramali. “Din Görevlilerinin Mesleki Tutum ve Motivasyon Düzeylerini Etkileyen Bazı Faktörler”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/26-27 (01 Eylül 2008), 25-53. https://doi.org/10.17120/omuifd.01742
• Keskin, Memiş - Yıldırım, Mehmet. “Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin İletişim ve Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Online Journal of Recreation & Sports 13/2 (2024), 151-162. https://doi.org/10.22282/tojras.1390206
• Köylü, Mustafa. “Din Görevlilerinde Bulunması Gereken Nitelikler”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/4 (01 Mayıs 1990), 135-154. https://doi.org/10.17120/omuifd.44547
• Köylü, Mustafa. “Etkili Din Görevlisi”. Din Eğitimi. 99-110. İstanbul: Tidef Yayınları, 4., 2017.
• Kurt, İbrahim. Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yüksek İhtisas Eğitiminin Müftü-Vaiz Yeterlikleri Açısından Değerlendirilmesi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Küçük, Nurettin. Din Görevlilerinin Meslek Etiğine İlişkin Algı Düzeyleri (Samsun İli Örneği). Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Mutlu, Şefika. Öğreticilerine Göre Kur’an Kursu Öğreticiliğinin Mesleki Etik İlkeleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Özcan, Suna. “Öğretmenlerin İletişim Becerileri ile Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişki”. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi 12/1 (2023), 146-158. https://doi.org/10.30703/cije.1178983
• Özel, Yasemin. Yaratıcı Düşünme Tekniklerine Dayalı Geliştirilen Müdahale Programının Hemşirelik Öğrencilerinin Problem Çözme ve İletişim Becerilerine Etkisi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Sertbaş, Merve - Akyürek, Süleyman. “Diyanet İşleri Başkanlığı Bünyesinde Genç Kızlara Yönelik Faaliyetler Düzenleyen Din Görevlilerinin Özellikleri”. Eskiyeni 53 (30 Haziran 2024), 605-633. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1412619
• Söylev, Ömer Faruk. Türkiye’de Dinî Danışma Ve Rehberlik: Alanları, İmkanları Ve Yöntemleri (Diyanet İşleri Başkanlığı Örneği). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Tanyıldız, Aysel. Avukatların Problem Çözme Becerilerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Ve İş Yaşam Dengeleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: Isparta İli Örneği. Yalova: Yalova Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Tekeli, Ezgi Kırıcı. Mükemmeliyetçiliğin Problem Çözme Becerisine Etkisinde Duygusal Zekanın Aracı Rolü: Turist Rehberlerine Yönelik Bir Uygulama. Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Temel, Veysel. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Problem Çözme Becerileri, Karar Verme Stilleri ve Öfke Tarzları. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Thévenaz, Pierre. What is Phenomenology? Chicago: Quadrangle Books, 1962.
• Topuz, İlhan. “Danışmanlık Görevi Yürüten Din Görevlilerinin Meslekî Algılarına Yönelik Nitel Bir Araştırma”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (01 Haziran 2015), 75-93. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduifd/issue/48319/611712
• Tur, Selda. Okul Yöneticilerinin Problem Çözme Becerileri. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tezsiz Yüksek Lisans Projesi, 2022.
• Uzun, Muhammed Enes. Din Görevlilerinin Sosyal Medya Kullanımlarına Yönelik Bir Araştırma: İzmir İli Örneği. İzmir: Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Yavuzer, Hasan. “Toplumsal Huzurun Sağlanmasında Din Ve Din Görevlileri”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 0/43 (19 Nisan 2023), 535-563. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1256783
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (12. basım). Seçkin Yayıncılık, 2021. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 12., 2021.
• Yıldırım, Arzu vd. “Lise Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri Ve Etkileyen Faktörler”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/1 (2011), 905-921.
• Yılmaz, Osman - Tarhan, Hümeyra. Din Görevlilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin İncelenmesi. 1/253- 273. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2023.
• Yiğit, Yasin. “Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları Ve Problem Çözme Becerisi Kazandırması Açısından Analizi”. İslami İlimler Araştırmaları Dergisi 6 (2019), 109-143.
• Yiğit, Yasin. Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları ve Problem Çözme Becerisi Kazandırması Açısından Fonksiyonelliği (Sivas İli Örneği). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Yiğit, Yasin. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Öğrencilere Problem Çözme Becerisi Kazandırma Yeterliği Üzerine Bir Alan Araştırması (Türkiye Örneği)”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53 (2021), 133-163. https://doi.org/10.21054/deuifd.878017.
• Yiğit, Yasin. “Din Öğretimi’nde Problem Çözme Becerisi Kazanma Amacına Erişim Düzeyi Ölçeği: Geçerlik Güvenilirlik Çalışması”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2018), 347-371. https://doi.org/10.21054/deuifd.450962.
• Zincir, Mesut vd. “Okul Yöneticilerinin Problem Çözme Yöntemleri Üzerine Nitel Bir Çalışma”. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal 9/73 (2023), 4045-4058.