Liman Operasyonel Verimliliğinin Karlılık İle İlişkisi: TCDD Limanları Üzerine Bir Araştırma

Year 2022, Issue: 118, 239 - 256, 21.10.2022

Serdar Alnıpak

https://doi.org/10.33203/mfy.1150928

Abstract

Dış ticaret hacminin büyük kısmının gerçekleştirildiği denizyolu taşımacılığı gerek makro gerek ise mikro ekonomik açılardan büyük önem taşımaktadır. Bunun yanı sıra deniz taşımacılığı ve tedarik zincirlerinin yönetiminde limanlar en hayati halkalardan birisidir. İlgili tesislerin etkinliği, verimliliği ve karlılığı ülkelerin rekabet gücüne önemli katkılarda bulunmaktadır. Bu bağlamda limanların verimliliği; üretilen çıktının maksimizasyonu veya belirli bir çıktının sınırlı kaynaklarla üretilmesi gibi operasyonel performansa yönelik çok boyutlu bir kavramdır ve karlılık ile ilişkisi önemli bir araştırma konusudur. Bu çalışmada TCDD limanlarının 2004-2020 yılları arasındaki süreçte oluşan operasyonel verimlilikleri hesaplanmış ve elde edilen değerlerin, her bir karar biriminin kar miktarları ile ilişkisi incelenmiştir. İlgili limanların operasyonel verimliliklerinin hesaplanmasında; girdi değişkenleri olarak ‘’toplam çalışan sayısı’’, ‘’liman sahası’’ ve ‘’toplam gemi kabul kapasitesi’’; çıktı değişkenleri olarak ‘’toplam elleçlenen yük miktarı’’ ve ‘’toplam gelen gemi sayısı’’ kullanılmıştır. Girdi ve çıktı kriterlerinin ağırlıklandırılması CRITIC Yöntemi, karar birimlerinin verimlilikleri ise EATWOS Yöntemi ile yapılmıştır. Verimlilik değerlerinin karlılık ile ilişkisinin araştırılmasında korelasyon analizinden faydalanılmıştır. Bulgular, TCDD limanlarının ilgili dönemde ortalama %76 operasyonel verimlilik ile çalıştıklarını ve verimlilik skorları ile karlılıkları arasında pozitif orta şiddetli ilişki olduğunu göstermiştir.

Keywords

Liman, Operasyonel Verimlilik, Karlılık, Lojistik Yönetimi

References

• Al-Eraqi, A.S., Mustaffa, A., Khader, A.T. & Barros, C.P. (2008). Efficiency of middle Eastern and East African seaports: application of DEA using Window analysis, European Journal of Scientific Research, 23 (4), 597–612.
• Ayçin, E. (2020). Çok Kriterli Karar Verme: Bilgisayar Uygulamalı Çözümler, Nobel Akademik Yayıncılık, 1.bs., X+408 s., 978-605-7846-17-4.
• Baysal, M.E., Uygur, M. & Toklu, B. (2004). Veri Zarflama Analizi ile TCDD Limanlarında Bir Etkinlik Ölçümü Çalışması, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(4), 437-442.
• Bichou, K. (2013). An empirical study of the impacts of operating and market conditions on container-port efficiency and benchmarking, Research in Transportation Economics, 42 (1), 28-37.
• Bichou, K. (2006). Review Of Port Performance Approaches And A Supply Chain Framework To Port Performance Benchmarking, Research in Transportation Economics, 17, 567-598.
• Cullinane, K., Song, D.W. & Gray, R. (2002). A stochastic frontier model of the efficiency of major container terminals in Asia: Assessing the influence of administrative and ownership Structures, Transportation Research Part A: Policy and Practice, 36 (8), 743–762.
• Çağlar, V. (2012). Türk Özel Lı̇manlarının Etkı̇nlı̇k ve Verı̇mlı̇lı̇k Analı̇zı̇, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1.bs. İzmir.
• Demir, G., Özyalçın, A.T. & Bircan, H. (2021). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve ÇKKV Yazılımı ile Problem Çözümü, Nobel Akademik Yayıncılık, 1.bs., X+382 s., 978-625-439-390-7.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G. & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The CRITIC method, Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
• Ding, Z-Y., Jo, J., Wang, Y. & Yeo, G-T. (2015). The Relative Efficiency of Container Terminals in Small and Medium Sized Ports in China, The Asian Journal of Shipping and Logistics, 31 (2), 231–251.
• DTO (2021). Deniz Sektörü Raporu – 2020, https://www.denizticaretodasi.org.tr/tr/yayinlarimiz/sektorraporu.
• Görçün, Ö.F. (2019). Kentsel Lojistikte Kullanılan Hafif Raylı Sistem Hatlarının Entegre Entropi ve EATWOS Yöntemleri Kullanılarak Analizi, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(1), 254-267.
• Güner, S., Coşkun, E. & Taşkın K. (2014). Liman özelleştirmelerinin operasyonel etkinlik üzerindeki etkisi: Türk limanları üzerinde dönemsel bir çalışma, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43 (2), 218-236.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayınları, 5.bs., Ankara.
• Hung, W-D., Lu, W-M. & Wang, T-P. (2010). Benchmarking the operating efficiency of Asia container ports, European Journal of Operational Research, 203, 706–713.
• Kundakçı, N. (2019) A Comparative Analyze Based On EATWOS and OCRA Methods For Supplier Evaluation, Alphanumeric Journal, 7(1), s.103-112.
• Liu, Z. (1995). The comparative performance of public and private enterprises: the case of British ports, Journal of Transport Economics and Policy, 29 (3), 263–274.
• López-Bermúdez, B., Freire-Seoane, M.J. & González-Laxe, F. (2019). Efficiency and productivity of container terminals in Brazilian ports (2008–2017), Utilities Policy, 56, 82-91.
• Nguyen, T.L.H., Park, H-S. & Yeo, G-T. (2021). An efficiency analysis of container terminals in Southern Vietnam using DEA dynamic efficiency evaluation, The Asian Journal of Shipping and Logistics, 37 (4), 329-336.
• Notteboom, T., Pallis, A. & Rodrigue, J-P. (2022). Port Economics, Management and Policy, Routledge, 1st.ed., 690 pg., 9780367331559.
• Özbek, A. (2018). Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleriyle Hayırsever Kuruluşlarında Verimlilik Analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), s. 99 – 114.
• Peters, M.L. & Zelewski, S. (2006). Efficiency Analysis under Consideration of Satisficing Levels for Output Quantities, 17th Annual Conference of the Production and Operations Management Society – Operations Management in the New World Uncertainties, April 28-May 1, Boston, USA.
• Quintano, C., Mazzocchi, P. & Rocca, A. (2020). Examining eco-efficiency in the port sector via non-radial data envelopment analysis and the response based procedure for detecting unit segments, Journal of Cleaner Production, 259, 120979.
• Rios, L. & Maçada, A.C.G. (2006). Analysing the Relative Efficiency of Container Terminals of Mercosur using DEA, Maritime Economics & Logistics, 8, 331-346.
• Talley, W.K. & Ng, W-M. (2013). Maritime transport chain choice by carriers, ports and shippers, International Journal of Production Economics, 142 (2), 311-316.
• TCDD (2021). 2004-2020 Yılları Arasındaki İstatistik Yıllıkları, https://www.tcdd.gov.tr/kurumsal/istatistikler.
• Tongzon, J. (1989). The impact of wharfage costs on Victoria’s export-oriented industries, Economic Papers,8, 58–64.
• TÜRKLİM (2021). Türkiye Limancılık Sektörü 2021 Raporu, Türkiye Liman İşletmecileri Derneği Sektör Raporu, https://www.turklim.org/turklim-sektor-raporu-2021/.
• Wang, C-N., Nguyen, N-T., Fu, H-P., Hsu, H-P. & Dang, T-T. (2021). Efficiency Assessment of Seaport Terminal Operators Using DEA Malmquist and Epsilon-Based Measure Models, Axioms, 10 (2), 48, 1-19.
• Yüksekyıldız, E. (2021). Entropi ve EATWOS Yöntemleri ile Türkiye Konteyner Limanlarının Verimlilik Analizi, Verimlilik Dergisi, 2, 3-24.