Research Article
BibTex RIS Cite

Katılım Bankaları ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi

Year 2025, Issue: 124, 259 - 290, 01.10.2025

Abstract

Katılım bankacılığı sektörünün Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) nezdinde depo (mevduat veya plasman) alımına ilişkin mevcut imkânlarının kısıtlı olması nedeniyle, katılım bankaları fazla likiditelerini konvansiyonel bankalar kadar etkin ve kârlı bir şekilde değerlendirememektedir. Bu sorunun aşılmasına yönelik olarak, bazı merkez bankalarının vedia, rehin, emtia murabahası/teverruk ve yatırım vekâleti gibi farklı yöntemler kullandığı gözlemlenmektedir. Özellikle yatırım vekâleti yöntemi, söz konusu merkez bankalarının depo alım işlemlerinde tercih ettiği faizsiz finans prensipleriyle uyumlu bir model olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, üç farklı merkez bankasının yatırım vekâleti uygulamalarının benzerlikleri ve farklılıkları incelenmiş ve TCMB için faizsiz finans ilkelerine uygun bir depo alım modeli önerilmiştir. Yatırım vekâleti yönteminin tercih edilme nedeni, diğer yöntemlerin faizsiz finans ilkeleri açısından bazı sorunlar barındırmasıdır. Araştırmanın amacı, önerilen yatırım vekâleti temelli model aracılığıyla katılım bankalarının TCMB nezdinde Türk lirası ve döviz cinsinden faizsiz depo yatırımı yapabilme imkânına ulaşmasını sağlamaktır.

References

  • AAOIFI. (2024). Faizsiz Finans Standartları (Yayın No: 22). TKBB Yayınları.
  • Acca, S. S. D. (2016). Developing an Islamic Central Bank Deposit Facility for Liquidity Management. Journal of Islamic Banking and Finance, 4(2), 1–5. https://doi.org/10.15640/jibf.v4n2a1
  • Ahmed, U. (2023). An Assessment of The Effectiveness of Islamic Inter-Bank Money Market Instruments in Oman. AZKA International Journal of Zakat & Social Finance, 1–12. https://doi.org/10.51377/azjaf.vol4no1.110
  • Alam, N., & Rizvi, S. A. R. (2016). Islamic Capital Markets: Volatility, Performance and Stability. Palgrave Macmillan.
  • Bank of England. (2024). Bank of England Alternative Liquidity Facility (ALF). In Market Operations Guide: Our Tools. Bank Of England.
  • Ayub, M. (2007). Understanding Islamic finance. Wiley Finance.
  • Basel Committee on Banking Supervision. (2013). Basel III: The Liquidity Coverage Ratio and Liquidity Risk Monitoring Tools. Bank for International Settlements. https://www.bis.org/publ/bcbs238.htm
  • Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu. (2025). Aylık Bankacılık Sektörü Verileri. https://www. bddk.org.tr/BultenAylik
  • Bayındır, S. (2005). Banka Mevduat Hesaplarının İslâm Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İFAV Yayınları.
  • Bayındır, S. (2015). İslami Finans: Teori, Uygulama ve Kurumlar II. Süleymaniye Vakfı Yayınları.
  • Bank of England. (2016). Establishing Shariah Compliant Central Bank Liquidity Facilities. https://www.bankofengland.co.uk/paper/2016/establishing-shariah-compliant-central-bank-liquidity-facilities-consultation-paper
  • Bank of England. (2017). Islamic Banks and Central Banking. https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/files/quarterly-bulletin/2017/islamic-banks-and-central-banking.pdf
  • Bank of England. (2020). Why Islamic Finance Has an Important Role to Play in Supporting The Recovery From Covid – and How The Bank Of England’s New Alternative Liquidity Facility Can Help. https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/files/speech/2020/why-islamic-finance-has-an-important-role-to-play-in-supporting-the-recovery-from-covid.pdf
  • Bank of England. (2024). Data Viewer. Bank of England.
  • Can, U., & Bocuoglu, M. E. (2022). Evolution of Islamic Liquidity Management in Turkey. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 15(4), 788–810. https://doi.org/10.1108/IMEFM-10-2020-0506
  • Central Bank of Bahrain. (2024). Wakalah Facility.
  • Central Bank of Oman. (2022). Master İnvestment Wakala Agreement for “Money Market İnstrument. https://cbo.gov.om/sites/assets/Documents/Islamic%20Banking/
  • Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Sage.
  • El-Gamal, M. A. (2006). Islamic Finance: Law, Economics, and Practice. Cambridge University Press.
  • Fitch Ratings. (2023). Oman’s Islamic Banking Share to Rise Amidst Improving Demand, Structure. https://www.fitchratings.com/research/islamic-finance/omans-islamic-banking-share-to-rise-amidst-improving-demand-structure-06-03-2023
  • International Islamic Financial Market (IIFM). (2013/2024). Seçili Standart Dokümanlar (Standart No: 5, Yayın No: 25). TKBB Yayınları.
  • International Islamic Liquidity Management Corporation (IILM). (2023). Global Islamic Liquidity Management Report. https://iilm.com/v2/wp-content/uploads/2024/09/Global-Islamic-Liquidity-Management-Report-2023.pdf
  • Iqbal, Z., & Mirakhor, A. (2011). An Introduction to Islamic Finance: Theory and Practice (2nd ed.). Wiley Finance.
  • Islam, A., & Amir, S. (2016). Liquidity Problems in Islamic Banks; Reasons, Impacts and Solutions. COMSATS Journal of Islamic Finance, 1(1). https://doi.org/10.26652/cjif.120161
  • Islamic Financial Services Board. (2008). Technical Note On Issues in Strengthening Liquidity Management of Institutions Offering Islamic Financial Services: The Development of Islamic Money Markets.
  • Kamali, M. H. (2008). Shari’ah Law: An Introduction. Oneworld Publications.
  • Kazancı, F. (2019). Merkez Bankalarının Faizsiz Bankalar Üzerindeki İşlev ve Etkileri: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Örneği (Doktora tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
  • Majid, A. R. A. (2003). Development of Liquidity Management Instruments: Challenges and Opportunities. https://www.sbp.org.pk/departments/ibd/Lecture_6_LIQUIDITY_MANAGEMENT .pdf
  • Merriam, S. B. (2009). Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation. John Wiley & Sons.
  • Oman News Agency. (2022). CBO Introduces Wakala Money Market Liquidity Instruments. https://omannews.gov.om/topics/en/80/show/111311
  • Orhan, Z. H. (2021). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası için Faizsiz Likidite Yönetimi ve Para Politikası Aracı Önerileri (Politika Notu: 2021/24). İLKE İlim Kültür Eğitim Vakfı. https://doi.org/10.26414/pn024
  • Orhan, Z. H., Zaheer, S., & Kazancı, F. (2023). Evaluating The Current Interest-Free Monetary Policy Tools and Suggesting A New One: Case Of Turkey Via Examples of Malaysia, Pakistan, and Bahrain. Qualitative Research in Financial Markets, 16(1), 108–134. https://doi.org/10.1108/QRFM-11-2021-0195
  • Rafiullah, S., & Khan, D. A. (2018). Liquidity Management Mechanisms of Islamic and Conventional Finance: A Shariah Appraisal. Policy Perspectives: The Journal of the Institute of Policy Studies, 15(2), 1–24. https://doi.org/10.13169/polipers.15.2.0001
  • Resmî Gazete. (2025). 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu. Resmî Gazete, (25865).
  • Bangladesh Bank. (2019). Liquidity Management Instruments For The Islamic Banks in Bangladesh (Special Research Work, SRW-1904). https://www.bb.org.bd/pub/research/sp_research_work /srw1904. pdf#page=1.00&gsr=0
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB). (2024). Türk Lirası İşlemleri Uygulama Talimatı.
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB). (2025). Açık Piyasa İşlemleri. https://www.tcmb. gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Piyasalar/Acik+Piyasa+Islemleri/
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (TCMB EVDS). (2025). TCMB İşlemleri: 1 Haftalık Depo İhalesi. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/searchEvdsValue/ImRlcG8rYWzEsW0i
  • Türkiye Diyanet Vakfı (TDV). (2013). Vekâlet. TDV İslam Ansiklopedisi, 43, 1–6. https:// islamansiklopedisi.org.tr/vekalet
  • Usmani, M. T. (2002). An Introduction to Islamic Finance. Idaratul Ma’arif.
  • Wach, E. (2013). Learning about Qualitative Document Analysis. IDS Practice Paper in Brief, Issue 13. Institute of Development Studies. https://www.ids.ac.uk/publications/learning-about-qualitative-document-analysis/
  • Zangeneh, H., & Salam, A. (1993). Central Banking in an Interest-Free Banking System. Journal of King Abdulaziz University: Islamic Economics, 5. https://doi.org/10.4197/islec.5-1.2

Liquidity Management Between Participations Banks With the CBRT: A Deposit Purchase Model Proposal

Year 2025, Issue: 124, 259 - 290, 01.10.2025

Abstract

Due to the limited availability of deposit (placement) facilities for participation banks at the Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT), these banks are unable to manage their excess liquidity as efficiently and profitably as conventional banks. To address this issue, some central banks have adopted various methods such as vadiah, rahn, commodity murabaha/teverruk, and investment wakalah. Among these, the investment agency method stands out as a model compatible with interest-free finance principles and is preferred by certain central banks in their deposit purchase operations. This study examines the similarities and differences in the implementation of the investment wakalah method by three different central banks and proposes a deposit purchase model for the CBRT that aligns with interest-free finance principles. The choice of the investment agency method is due to certain jurisprudential issues associated with alternative methods. The aim of this research is to enable participation banks to make interest-free deposits in both Turkish Lira and foreign currency at the CBRT through the proposed investment agency-based model.

References

  • AAOIFI. (2024). Faizsiz Finans Standartları (Yayın No: 22). TKBB Yayınları.
  • Acca, S. S. D. (2016). Developing an Islamic Central Bank Deposit Facility for Liquidity Management. Journal of Islamic Banking and Finance, 4(2), 1–5. https://doi.org/10.15640/jibf.v4n2a1
  • Ahmed, U. (2023). An Assessment of The Effectiveness of Islamic Inter-Bank Money Market Instruments in Oman. AZKA International Journal of Zakat & Social Finance, 1–12. https://doi.org/10.51377/azjaf.vol4no1.110
  • Alam, N., & Rizvi, S. A. R. (2016). Islamic Capital Markets: Volatility, Performance and Stability. Palgrave Macmillan.
  • Bank of England. (2024). Bank of England Alternative Liquidity Facility (ALF). In Market Operations Guide: Our Tools. Bank Of England.
  • Ayub, M. (2007). Understanding Islamic finance. Wiley Finance.
  • Basel Committee on Banking Supervision. (2013). Basel III: The Liquidity Coverage Ratio and Liquidity Risk Monitoring Tools. Bank for International Settlements. https://www.bis.org/publ/bcbs238.htm
  • Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu. (2025). Aylık Bankacılık Sektörü Verileri. https://www. bddk.org.tr/BultenAylik
  • Bayındır, S. (2005). Banka Mevduat Hesaplarının İslâm Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İFAV Yayınları.
  • Bayındır, S. (2015). İslami Finans: Teori, Uygulama ve Kurumlar II. Süleymaniye Vakfı Yayınları.
  • Bank of England. (2016). Establishing Shariah Compliant Central Bank Liquidity Facilities. https://www.bankofengland.co.uk/paper/2016/establishing-shariah-compliant-central-bank-liquidity-facilities-consultation-paper
  • Bank of England. (2017). Islamic Banks and Central Banking. https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/files/quarterly-bulletin/2017/islamic-banks-and-central-banking.pdf
  • Bank of England. (2020). Why Islamic Finance Has an Important Role to Play in Supporting The Recovery From Covid – and How The Bank Of England’s New Alternative Liquidity Facility Can Help. https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/files/speech/2020/why-islamic-finance-has-an-important-role-to-play-in-supporting-the-recovery-from-covid.pdf
  • Bank of England. (2024). Data Viewer. Bank of England.
  • Can, U., & Bocuoglu, M. E. (2022). Evolution of Islamic Liquidity Management in Turkey. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 15(4), 788–810. https://doi.org/10.1108/IMEFM-10-2020-0506
  • Central Bank of Bahrain. (2024). Wakalah Facility.
  • Central Bank of Oman. (2022). Master İnvestment Wakala Agreement for “Money Market İnstrument. https://cbo.gov.om/sites/assets/Documents/Islamic%20Banking/
  • Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Sage.
  • El-Gamal, M. A. (2006). Islamic Finance: Law, Economics, and Practice. Cambridge University Press.
  • Fitch Ratings. (2023). Oman’s Islamic Banking Share to Rise Amidst Improving Demand, Structure. https://www.fitchratings.com/research/islamic-finance/omans-islamic-banking-share-to-rise-amidst-improving-demand-structure-06-03-2023
  • International Islamic Financial Market (IIFM). (2013/2024). Seçili Standart Dokümanlar (Standart No: 5, Yayın No: 25). TKBB Yayınları.
  • International Islamic Liquidity Management Corporation (IILM). (2023). Global Islamic Liquidity Management Report. https://iilm.com/v2/wp-content/uploads/2024/09/Global-Islamic-Liquidity-Management-Report-2023.pdf
  • Iqbal, Z., & Mirakhor, A. (2011). An Introduction to Islamic Finance: Theory and Practice (2nd ed.). Wiley Finance.
  • Islam, A., & Amir, S. (2016). Liquidity Problems in Islamic Banks; Reasons, Impacts and Solutions. COMSATS Journal of Islamic Finance, 1(1). https://doi.org/10.26652/cjif.120161
  • Islamic Financial Services Board. (2008). Technical Note On Issues in Strengthening Liquidity Management of Institutions Offering Islamic Financial Services: The Development of Islamic Money Markets.
  • Kamali, M. H. (2008). Shari’ah Law: An Introduction. Oneworld Publications.
  • Kazancı, F. (2019). Merkez Bankalarının Faizsiz Bankalar Üzerindeki İşlev ve Etkileri: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Örneği (Doktora tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
  • Majid, A. R. A. (2003). Development of Liquidity Management Instruments: Challenges and Opportunities. https://www.sbp.org.pk/departments/ibd/Lecture_6_LIQUIDITY_MANAGEMENT .pdf
  • Merriam, S. B. (2009). Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation. John Wiley & Sons.
  • Oman News Agency. (2022). CBO Introduces Wakala Money Market Liquidity Instruments. https://omannews.gov.om/topics/en/80/show/111311
  • Orhan, Z. H. (2021). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası için Faizsiz Likidite Yönetimi ve Para Politikası Aracı Önerileri (Politika Notu: 2021/24). İLKE İlim Kültür Eğitim Vakfı. https://doi.org/10.26414/pn024
  • Orhan, Z. H., Zaheer, S., & Kazancı, F. (2023). Evaluating The Current Interest-Free Monetary Policy Tools and Suggesting A New One: Case Of Turkey Via Examples of Malaysia, Pakistan, and Bahrain. Qualitative Research in Financial Markets, 16(1), 108–134. https://doi.org/10.1108/QRFM-11-2021-0195
  • Rafiullah, S., & Khan, D. A. (2018). Liquidity Management Mechanisms of Islamic and Conventional Finance: A Shariah Appraisal. Policy Perspectives: The Journal of the Institute of Policy Studies, 15(2), 1–24. https://doi.org/10.13169/polipers.15.2.0001
  • Resmî Gazete. (2025). 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu. Resmî Gazete, (25865).
  • Bangladesh Bank. (2019). Liquidity Management Instruments For The Islamic Banks in Bangladesh (Special Research Work, SRW-1904). https://www.bb.org.bd/pub/research/sp_research_work /srw1904. pdf#page=1.00&gsr=0
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB). (2024). Türk Lirası İşlemleri Uygulama Talimatı.
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB). (2025). Açık Piyasa İşlemleri. https://www.tcmb. gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Piyasalar/Acik+Piyasa+Islemleri/
  • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (TCMB EVDS). (2025). TCMB İşlemleri: 1 Haftalık Depo İhalesi. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/searchEvdsValue/ImRlcG8rYWzEsW0i
  • Türkiye Diyanet Vakfı (TDV). (2013). Vekâlet. TDV İslam Ansiklopedisi, 43, 1–6. https:// islamansiklopedisi.org.tr/vekalet
  • Usmani, M. T. (2002). An Introduction to Islamic Finance. Idaratul Ma’arif.
  • Wach, E. (2013). Learning about Qualitative Document Analysis. IDS Practice Paper in Brief, Issue 13. Institute of Development Studies. https://www.ids.ac.uk/publications/learning-about-qualitative-document-analysis/
  • Zangeneh, H., & Salam, A. (1993). Central Banking in an Interest-Free Banking System. Journal of King Abdulaziz University: Islamic Economics, 5. https://doi.org/10.4197/islec.5-1.2
There are 42 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Risk management in Banking, Islamic Finance
Journal Section Articles
Authors

Fatih Kazancı 0000-0002-7865-4229

Early Pub Date September 29, 2025
Publication Date October 1, 2025
Submission Date March 6, 2025
Acceptance Date July 22, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 124

Cite

APA Kazancı, F. (2025). Katılım Bankaları ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi. Maliye Ve Finans Yazıları(124), 259-290. https://doi.org/10.33203/mfy.1652817
AMA Kazancı F. Katılım Bankaları ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi. Maliye ve Finans Yazıları. October 2025;(124):259-290. doi:10.33203/mfy.1652817
Chicago Kazancı, Fatih. “Katılım Bankaları Ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi”. Maliye Ve Finans Yazıları, no. 124 (October 2025): 259-90. https://doi.org/10.33203/mfy.1652817.
EndNote Kazancı F (October 1, 2025) Katılım Bankaları ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi. Maliye ve Finans Yazıları 124 259–290.
IEEE F. Kazancı, “Katılım Bankaları ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi”, Maliye ve Finans Yazıları, no. 124, pp. 259–290, October2025, doi: 10.33203/mfy.1652817.
ISNAD Kazancı, Fatih. “Katılım Bankaları Ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi”. Maliye ve Finans Yazıları 124 (October2025), 259-290. https://doi.org/10.33203/mfy.1652817.
JAMA Kazancı F. Katılım Bankaları ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi. Maliye ve Finans Yazıları. 2025;:259–290.
MLA Kazancı, Fatih. “Katılım Bankaları Ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi”. Maliye Ve Finans Yazıları, no. 124, 2025, pp. 259-90, doi:10.33203/mfy.1652817.
Vancouver Kazancı F. Katılım Bankaları ve TCMB Arasında Likidite Yönetimi: Bir Depo Alım Modeli Önerisi. Maliye ve Finans Yazıları. 2025(124):259-90.

The scope of the Journal of Finance Letters consists of studies in the fields of economics, public finance, finance, and banking.