BATI UYGARLIĞININ MODERN KAHRAMAN KÜLTÜ DANDY GÖRÜNGÜSÜNÜN 1839-1923 DÖNEMİ TÜRK TİYATROSUNDAKİ İZLERİ
Öz
Bu makale çalışmasının amacı, Batı
uygarlığının modern kahraman kültü olarak okunan dandy görüngüsünün Türk tiyatrosundaki yansımalarını ele almaktır.
Bu bağlamda çalışmanın ilk bölümünde dandy
görüngüsünün 18-20. yüzyıllar arasında İngiltere ve Fransa’daki tipolojik
modelleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde ise, modernleşme
sürecinde Batı tarzı tiyatronun yerleşik hale getirilmeye çalışıldığı
Tanzimat’tan 1923’e kadarki sürede yazılan oyun metinlerinden seçilmiş
örneklerle, Türk tiyatrosunda dandy
görüngüsünün nasıl yorumlandığına ve söz konusu tarihler arasında tiyatromuzun
kendine özgü bir dandy modeli oluşturup
oluşturamadığına bakılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Kitap: AHMET Midhat Efendi (2011). Bütün Oyunları, İstanbul: Dergah Yayınları, 2011. AHMET Vefik Paşa (2007), Meraki. Günümüz Türkçesine Hazırlayan: T. Yılmaz Öğüt, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 2007. AND, Metin (1970). 100 Soruda Türk tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi. AND, Metin (2010). Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları. BAUDELAIRE, Charles (2011). Modern Hayatın Ressamı, Çeviren: Ali Berktay, İstanbul: İletişim Yayınları. BENJAMİN, Walter (2012). Pasajlar, Çeviren: Ahmet Cemal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. CAMUS, Albert (1956). The Rebel, New York: Rochester. KAPLAN, Mehmet (1948). Namık Kemal: Hayatı ve Eserleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. KOÇAK, Dilek Özhan (2011). 19. Yüzyıl İstanbul’unda Kültürel Dönüşümün Sahnesi Osmanlı Tiyatrosu. İstanbul: Parşömen Yayıncılık. LONGMAN Dictionary of Contemporary English (2005), Edinburg: Pearson Education Limited. MARDİN, Şerif (1995). Türk Modernleşmesi, Derleyen: Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları. MOERS, Ellen (1960). The Dandy: Brummell to Beerbohm, London: Secker and Warburg. NUTKU, Özdemir (1985). Dünya Tiyatrosu Tarihi Cilt 2. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları. NUTKU, Özdemir (2000). Dünya Tiyatrosu Tarihi Cilt 1. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. ÖZDEMİR, Emin (1999). Türk ve Dünya Edebiyatında Dönemler-Yönelimler (Ankara: Bilgi Yayınevi. PARLATIR, İsmail (1983). Recaî-zade Mahmut Ekrem Hayatı-Eserleri-Sanatı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. RECAİZÂDE Mahmut Ekrem (2005), Çok Bilen Çok Yanılır, Çeviren: Kemal Bek, İstanbul: Bordo Siyah. SARTRE, Jean Paul (1964). Baudelaire, Çeviren: Bertan Onaran, İstanbul: De Yayınları. SOKULLU, Sevinç (1997). Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. ŞENER, Sevda (1972). Çağdaş Türk tiyatrosunda İnsan (1923-1972). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. ŞİNASİ (2006). Şair Evlenmesi, İstanbul: Remzi Kitabevi. TARHAN, Abdülhak Hâmid (1998). Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları I, Hazırlayan: İnci Enginün, İstanbul: Dergâh Yayınları. URGAN, Mina (2012). İngiliz Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012. ÜLKEN, Hilmi Ziya (1994). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları. WILDE, Oscar (2008). Sanatçı: Eleştirmen, Yalancı, Katil, Çevirenler: Esin Soğancılar-Kaya Genç-Fatih Özgüven-Türker Armaner, İstanbul: İletişim Yayınları. YILDIZ, Saadettin (2006). Tanzimat Dönemi Edebiyatı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. YILMAZ, Ayfer-ÇANDIR, Kazım (2005). Tahsin Nâhid’in Piyesleri, Ankara: Ürün Yayınları. Makale: ARTUN, Ali (2011). “Baudelaire’de Sanatın Özerkleşmesi ve Modernizm”, Modern Hayatın Ressamı, içinde, Çeviren: Ali Berktay, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 7-87. ÇABUKLU, Yaşar (2008). “Dandiden Metroseksüele”, Toplumsal Performanslar, Ankara: Ayraç Kitap+Evi, s.55-64. ENGİNÜN, İnci (1998). “Hâmid’in Tiyatroları”, Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları I, İstanbul: Dergâh Yayınları. GLICK, Elisa (2001). “The Dialectics of Dandyism”, Cultural Critique, No. 48, Spring, s.129-163. HAZLITT, William (1934). “The Dandy School”, The Complete Works of William Hazlitt, London: Dent, s.9-143. HOLLANDER, Elizabeth (2008). “Benlik Estetizmi”, Oscar Wilde, Sanatçı: Eleştirmen, Yalancı, Katil içinde, Çev.: Esin Soğancılar-Kaya Genç-Fatih Özgüven-Türker Armaner, İstanbul: İletişim Yayınları, s.10-15. PRYCE-JONES, David (2000). “Poet, Dandy and Visionary”, The Spectator, 10 June 2000. YAVUZ, Hilmi (2011). “Bihruz ve Dandyler”, Zaman, 26 Ekim 2011. YAVUZ, Hilmi (2011). “Tanzimat’ı Alafranga Züppeler Üzerinden Okumanın Sosyolojik Yanlışlığı”, Zaman, 6 Ekim 2011.
- Elektronik Kaynak:
- ANONİM (2017). “Beau Brummell”. Blackwood’s Edinburgh Magazine, http://www.Dandyism.net/beau-brummell/. [Erişim Tarihi: 05.09.2017]
- VAN DOOREN, Tanja (2012). From Brummell to Byron: The Sotry of Early Nineteenth British Dandyism, http://www.scriptiebank.be/.../81165dd4c8339159c1d47961d38d7ff6.pdf [Erişim Tarihi: 23.03.2012].
- Tez: ÇUBUK, Züleyha (2012). Batı Uygarlığının Modern Kahraman Kültü Olarak Dandy ve 1839-1923 Dönemi Türk Tiyatrosu’nda Dandynin İzleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: AnkaraÜniversitesi.
Öz
Kaynakça
- Kitap: AHMET Midhat Efendi (2011). Bütün Oyunları, İstanbul: Dergah Yayınları, 2011. AHMET Vefik Paşa (2007), Meraki. Günümüz Türkçesine Hazırlayan: T. Yılmaz Öğüt, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 2007. AND, Metin (1970). 100 Soruda Türk tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi. AND, Metin (2010). Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları. BAUDELAIRE, Charles (2011). Modern Hayatın Ressamı, Çeviren: Ali Berktay, İstanbul: İletişim Yayınları. BENJAMİN, Walter (2012). Pasajlar, Çeviren: Ahmet Cemal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. CAMUS, Albert (1956). The Rebel, New York: Rochester. KAPLAN, Mehmet (1948). Namık Kemal: Hayatı ve Eserleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. KOÇAK, Dilek Özhan (2011). 19. Yüzyıl İstanbul’unda Kültürel Dönüşümün Sahnesi Osmanlı Tiyatrosu. İstanbul: Parşömen Yayıncılık. LONGMAN Dictionary of Contemporary English (2005), Edinburg: Pearson Education Limited. MARDİN, Şerif (1995). Türk Modernleşmesi, Derleyen: Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları. MOERS, Ellen (1960). The Dandy: Brummell to Beerbohm, London: Secker and Warburg. NUTKU, Özdemir (1985). Dünya Tiyatrosu Tarihi Cilt 2. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları. NUTKU, Özdemir (2000). Dünya Tiyatrosu Tarihi Cilt 1. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. ÖZDEMİR, Emin (1999). Türk ve Dünya Edebiyatında Dönemler-Yönelimler (Ankara: Bilgi Yayınevi. PARLATIR, İsmail (1983). Recaî-zade Mahmut Ekrem Hayatı-Eserleri-Sanatı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. RECAİZÂDE Mahmut Ekrem (2005), Çok Bilen Çok Yanılır, Çeviren: Kemal Bek, İstanbul: Bordo Siyah. SARTRE, Jean Paul (1964). Baudelaire, Çeviren: Bertan Onaran, İstanbul: De Yayınları. SOKULLU, Sevinç (1997). Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. ŞENER, Sevda (1972). Çağdaş Türk tiyatrosunda İnsan (1923-1972). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. ŞİNASİ (2006). Şair Evlenmesi, İstanbul: Remzi Kitabevi. TARHAN, Abdülhak Hâmid (1998). Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları I, Hazırlayan: İnci Enginün, İstanbul: Dergâh Yayınları. URGAN, Mina (2012). İngiliz Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012. ÜLKEN, Hilmi Ziya (1994). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları. WILDE, Oscar (2008). Sanatçı: Eleştirmen, Yalancı, Katil, Çevirenler: Esin Soğancılar-Kaya Genç-Fatih Özgüven-Türker Armaner, İstanbul: İletişim Yayınları. YILDIZ, Saadettin (2006). Tanzimat Dönemi Edebiyatı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. YILMAZ, Ayfer-ÇANDIR, Kazım (2005). Tahsin Nâhid’in Piyesleri, Ankara: Ürün Yayınları. Makale: ARTUN, Ali (2011). “Baudelaire’de Sanatın Özerkleşmesi ve Modernizm”, Modern Hayatın Ressamı, içinde, Çeviren: Ali Berktay, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 7-87. ÇABUKLU, Yaşar (2008). “Dandiden Metroseksüele”, Toplumsal Performanslar, Ankara: Ayraç Kitap+Evi, s.55-64. ENGİNÜN, İnci (1998). “Hâmid’in Tiyatroları”, Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları I, İstanbul: Dergâh Yayınları. GLICK, Elisa (2001). “The Dialectics of Dandyism”, Cultural Critique, No. 48, Spring, s.129-163. HAZLITT, William (1934). “The Dandy School”, The Complete Works of William Hazlitt, London: Dent, s.9-143. HOLLANDER, Elizabeth (2008). “Benlik Estetizmi”, Oscar Wilde, Sanatçı: Eleştirmen, Yalancı, Katil içinde, Çev.: Esin Soğancılar-Kaya Genç-Fatih Özgüven-Türker Armaner, İstanbul: İletişim Yayınları, s.10-15. PRYCE-JONES, David (2000). “Poet, Dandy and Visionary”, The Spectator, 10 June 2000. YAVUZ, Hilmi (2011). “Bihruz ve Dandyler”, Zaman, 26 Ekim 2011. YAVUZ, Hilmi (2011). “Tanzimat’ı Alafranga Züppeler Üzerinden Okumanın Sosyolojik Yanlışlığı”, Zaman, 6 Ekim 2011.
- Elektronik Kaynak:
- ANONİM (2017). “Beau Brummell”. Blackwood’s Edinburgh Magazine, http://www.Dandyism.net/beau-brummell/. [Erişim Tarihi: 05.09.2017]
- VAN DOOREN, Tanja (2012). From Brummell to Byron: The Sotry of Early Nineteenth British Dandyism, http://www.scriptiebank.be/.../81165dd4c8339159c1d47961d38d7ff6.pdf [Erişim Tarihi: 23.03.2012].
- Tez: ÇUBUK, Züleyha (2012). Batı Uygarlığının Modern Kahraman Kültü Olarak Dandy ve 1839-1923 Dönemi Türk Tiyatrosu’nda Dandynin İzleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: AnkaraÜniversitesi.
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Aralık 2017 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Ekim 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 1 Sayı: 2 |
MİLLİ KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI DERGİSİ OLARAK TÜRK BİRLİĞİ KONGRELERİNE DESTEĞİMİZ SÜRMEKTEDİR.
22-24 Aralık tarihlerinde Akdeniz'in İncisi Alanya'da gerçekleşen "V. Uluslararası Akdeniz Bilimsel Araştırmalar Kongresi" dergimiz MİKAD ve Alanya Belediyesi'nin işbirliği ile gerçekleşmiştir. MİKAD olarak Türk bilim dünyasına katkı sunmaya devam etmekten onur duymaktayız.
DERGİMİZİN TÜRK DÜNYASINA AKADEMİK BAKIŞI
Milli Kültür Araştırmaları Dergisi akademik yayın hayatı, "Turan Kurultayı" sonuçları ile paralel yöndedir ve bu hedefler doğrultusunda yayın yapmaktadır.
Sonuç bildirgesi ana teması: Köklere inemezseniz göklere yükselemezsiniz..
Hedefi: 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır…
Macaristan’ın Başkenti Budapeşte yakınlarında Bugac’ta düzenlenen TURAN KURULTAYI’nda Türk soyundan gelen Macar, Azeri, Avar, Başkurt, Bulgar, Balkar, Buryat, Çuvaş, Gagavuz, Kabardino, Karaçay, Karakalpak, Kazak, Kırgız,Kumuk, Moğol, Nogay, Oğuz, Özbek, Tatar, Tuva, Türkmen, Uygur ve Yakut boyları bir araya gelerek aşağıdaki kararları almıştır…
1) Ümitlerimizi yeşerten Türk Devletler Teşkilatı’nın kurulması memnuniyetle karşılanmıştır.
2) Bütün dünyaya adından bahsettiren Türk Devletler Teşkilatı daha aktif hâle getirilmelidir.
3) Bu bağlamda Türk Devletler Teşkilatının ikinci ve üçüncü halkaları mutlaka kurulmalıdır.
4) Teşkilatın kurulacak ikinci ve üçüncü halkalarında, “Türk Devletler Teşkilatında biz neden yokuz” diyen pek çok devlet gibi, Balkanlar’dan Moğolistan’a, Uyguristan’dan-Kore’ye kadar bütün akraba toplulukları yer almalıdır.
5) Bunun dışında; Özellikle Balkan Türkleri olmak üzere, Kamboçya’dan-Sri Lanka Türklerine, Pakistan ve Himalaya’daki Türklerden, Girit Türklerine, Libya’da ki Türklerden-Irak’taki Türkmenelindeki Türklere, Romanya Türklerinden-Kırım’a, Nijer’de yaşayan Tuaregler’den-Doğu Afrika’da ve Ortadoğu’da yaşayan Osmanlı Türkü’nün torunlarına, Sibirya’dan Kafkaslara, Tacikistan’a kadar hiçbir oba ve aşiretleri dışarıda bırakmadan temsilci alınması zarûrî olmuştur.
6) İşte öyle bir yapıya büründürülecek Türk Devletler Teşkilatı’nın önemli çalışması hâline gelen TURAN KURULTAYI için teklifimiz; bundan böyle dönüşümlü olarak her iki yılda bir diğer Türk Cumhuriyetlerinin birinde, olimpiyat oyunlarıyla, ekonomik ve kültürel oturumlarıyla kısaca her yönüyle icrâ edilmelidir.
7) Bugün Türk Devletler Teşkilâtının kurulması gibi; Turan Birliğini kurma mücâdelesi için, tam 100 yıl önce şehit düştüğü 4 Ağustos 1922’ye kadar, işgaldeki Türk Devletlerini kurtararak TURAN bayrağı altında biraraya getirmek isteyen Enver Paşa unutulmamalıdır. Anıtı dikilmeli, hayatı ve mücadelesi film yapılarak gelecek nesillere aktarılmalıdır.
8)Türk Devletler Teşkilatının bünyesinde ortak ordu, ortak pazar ve ortak parlamento kurulmalı ve üçer aylık dönemlerde Macaristan Parlamentosunda toplanarak yapılan çalışmalar gözden geçirmelidir.
10) Yine TDT bünyesinde Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Merkezi ve Türk Dünyası Araştırmalar Enstitüsü,Türk Dünyası Akademisyenler Birliği, Türk Dünyası Tarım Birliği (hayvancılık dahil), Tür Dünyası Sağlık Teşkilatı ve Türk Dünyası Arama Kurtarma (TÜDAK) kurulmalıdır.
11) Türk Dünyası Ekomomik Formu iki yılda bir Türk Dünyasının kalbi konumundaki Aşkabat’ta yapılmalıdır.
12) Türk Dünyası Bilim Olimpiyatları iki yılda bir Özbekistan’da icra edilmelidir.
13) Türk Dünyası Uzay Araştımaları Enstitüsü kurularak Kazakistan’da her yıl toplanmalıdır.
14) Türk Teknofest Festivali her yıl Türkiye’de yapılmalıdır.
15)Türk Dünyası Yüksek Öğrenim Kurumu kurulmalı, Türk Dünyasındaki üniversitelerin denkliği için üniversitelerde ıslah çalışmaları yapılmalıdır.
16) Türk Dünyası Hekimler Birliği Kurularak her yıl Azerbaycan’da biraraya gelmelidir.
17) Türk Dünyası Bilim Ödülleri düzenlenmeli ve iki yılda bir yapılan Turan Kurultayında sahiplerine takdim edilmelidir.
18) Türk Dünyası Film Festivali ve Türk Dünyası Erovizyon Müzik yarışmaları dönüşümlü olarak Kırgızistan’da birer yıl arayla yapılarak dereceye girenlere ödülleri verilmelidir.
19) Merkezi İstanbul’da olan Türk Dünyası Belediyeler Birliği “iş birliği-güç birliği” kapsamında genişletilerek, en küçük belediyelere kadar bütün Türk Dünyasını kapsayacak şekilde dizayn edilmelidir.
20) Türk Dünyası Kültür, sanat, edebiyat çalıştayları yapılarak Türk Dünyasının ortak değerleri, özellikle Dede Korkut, Nasrettin Hoca, Atilla, Timur, Uluğ Bey, Ali Kuşçu gibi önemli şahsiyetler anlatılmalıdır.
21) “Tarihini bilmeyen milletlerin coğrafyasını başkaları çizer” düsturuyla, Türk Dünyası ortak tarihi yeniden yazılmalıdır. Bunun İçin “Millî Tatihçiler Şurâsı” âcilen kurulmalıdır.
22) Başta Doğu Türkistan olmak üzere Musul-Kerkük, Kıbrıs, Kırım, Batı Trakya gibi Türk Bölgelerinin statüleri uluslararası platformlarda sürekli dile getirilerek, layık oldukları konuma gelene kadar dünya gündeminde kalmaları sağlanmalıdır.
Bütün dünya bilmelidir ki, 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır.
Turan Kurultayı Bilim Kurulu
TURAN KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ..
Budapeşte, 13.08.2022