Mardin’de Hamza-i Kebir Türbesi Üzerine Yeni Değerlendirmeler

Year 2014, Volume: 11 Issue: 2, 163 - 182, 12.04.2016

Evindar Yeşilbaş

https://doi.org/10.17131/milelnihal.06747

Cited By: 3

Abstract

Anadolu’da 14. yüzyıl sonu ile 15. yüzyıl arası maddi kültür bağlamında birçok eser bırakan Akkoyunlular, coğrafik olarak Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde hâkimiyet kurmuş bir devlettir. Mardin’de Akkoyunlu hükümdarlarının çok sayıda eser inşa ettirdikleri bilinenmektedir. Çalışmamıza konu olan türbenin, banisi Sultan Hamza’nın ölümünden önce, kendisi tarafından Mardin Valisi olarak görev aldığı 1432-1435 yıllarından sonra, Akkoyunlu Beyliği’nin idaresini ele geçirdiği dönemde (1438-1444) inşa ettirdiği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Hamza-i Kebir Türbesi’nin detaylı mimari analizi yapılarak türbenin Akkoyunlu mimarisi ve Anadolu Türbe Mimarisi içindeki önemi vurgulanacaktır.

Keywords

Mardin, Akkoyunlu, Türbe, Hamza-i Kebir

References

• Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.142-143. Altun, Ara, Mardin’de Türk Devri Mimarisi, İstanbul 1971 (2. Baskı İstanbul ).
• Artuk, İbrahim, "Mardin'de Akkoyunlu Hamza'nın Mezarı", Selçuklu Araştır- maları Dergisi, S. l, Ankara 1970, s. 157-159.
• Artuk, İbrahim, Artuk İlinin Tarihi Belgesi, İstanbul (tarihsiz). Aslanapa, Oktay, Türk Sanatı, Ankara 1990.
• Bilgicioğlu, Banu, “ Mardin”( Mimari), İ.A., C. 28, Ankara 2003, s.48-51.
• Ebu Bekr-i Tihrani, Kitab-ı Diyarbekriyye, ( Çev. Mürsel Öztürk), Ankara Eken, Galip, “19. Yüzyıl Mardin Vakıfları Üzerine”, Selçuk Üniversitesi Tür- kiyat Araştırmaları Dergisi, S.20, s. 233-253. Eken, Galip, “19. Yüzyıl Mardin Vakıfları”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sem- pozyumu (26-28 Mayıs 2006), Bildirileri, İstanbul 2006, s.469-474.
• Erdem, İlhan, “Akkoyunlu Devletini Meydana Getiren Aşiretler”, Ege Üni- versitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, S.VI, İzmir 1991, s. 243-265.
• Erdem, İlhan, “Mardin’de Akkoyunlu Mirası”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu ( 26-28 Mayıs 2006, Mardin), Bildirileri, İstanbul 2006, s.399-407.
• Erşahin, Seyfettin, Akkoyunlular, Siyasal, Kültürel, Ekonomik ve Sosyal Tarih, Ankara 2002.
• Gabriel, Albert, VoyagesArchéologiques dans la TurquieOriantale, Paris 1940.
• Göyünç, Nejat, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Ankara 1991.
• Hinz, Walther, Şeyh Cüneyd ve Uzun Hasan, ( Çev. T. Bıyıkoğlu), Ankara Keleş, Hamza, “Anadolu’da Akkoyunlu Kültür Mirası; Tarihi Eserler”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 38, 2006, s.63-81.
• Kılıç, Remzi, “Fatih Devri (1451-1481) Osmanlı-Akkoyunlu İlişkileri”, Erci- yes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı : 14/1, 2003, s. 118.
• Paydaş, Kazım, “ Ak-koyunlular Döneminde Ticaret”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 23, S.36, s.213-223. Paydaş, Kazım,“Ak- Koyunlular Döneminde Mardin”, Makalelerle Mardin, ( edi. İbrahim Özçoşar), C.I, İstanbul 2007, s.307-324.
• Soyukaya, Nevin vd., Mardin Kültür Envanteri, İstanbul 2013.
• Sözen, Metin, Anadolu’da Akkoyunlu Mimarisi, İstanbul 1975.
• Sözen, Metin, "Anadolu'da Akkoyunlu Mimarisinin Özellikleri", I. Milletlera- rası Türkoloji Kongresine Sunulan Bildiriler, İstanbul 1973, s. 92-93.
• Sümer, Faruk, “ Ak-koyunlular”,Türk Dünyası Araştırmaları, S. 40, İstanbul , s.1-38. Sümer, Faruk, “Akkoyunlular”,İslam Ansiklopedisi, C.II, İstanbul 1989, s.270
• Tansel, Selâhattin, Fatih Sultan Mehmed'in Siyası ve Askeri Faaliyeti, Ankara Tuncer, Orhan Cezmi, Anadolu Kümbetleri, Ankara 1991.
• Turan, Şerafettin, “Fatih Mehmed-Uzun Hasan Mücadelesi ve Venedik”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. III, S. 4-5, Ankara 1965, s. 63-118.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara 1984.
• Woods, John E. TheAqqoyunlu, Clan, Confederation, Empire, A StudyIn 15th/ 9 th Century Turko- IranianPolitics, Minneapolis, ( Çev. S. Özbudun), Chicago 1976.
• Yetkin, Suut Kemal, İslam Mimarisi, Ankara 1965.
• Yinanç, M. Halil, "Akkoyunlular", İslam Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul 1988, s. 270.
• Çizimler ve Fotoğraflar Çizim 1 Hamza-i Kebir Camii Planı (Diyarbakır Kültür Varlıkları Koruma Kurulu Arşivinden) Çizim 2 Hamza-i Kebir Camii Kuzey Cephe Görünüşü (Diyarbakır Kültür Varlıkları Koruma Kurulu Arşivinden) Çizim 3 Hamza-i Kebir Camii A-A’ Kesiti (Diyarbakır Kültür Varlıkları Koruma Kurulu Arşivinden) Foto. 1 Hamza-i Kebir Camii Genel Görünüşü (M. V. Oppenheim-1899)
• Foto. 2 Hamza-i Kebir Camii Genel Görünüşü (G. Bell-1911)
• Foto. 3 Hamza-i Kebir Camii Doğu Cephe Görünüşü (G. Bell-1911)
• Foto. 4 Hamza-i Kebir Camii ve Çevresi (1914-18)
• Foto. 5 Hamza-i Kebir Camii Genel Görünüşü Foto. 6 Hamza-i Kebir Camii Kitabesi Foto. 7 Başucu Mezartaşı Foto. 8 Ayakucu Mezartaşı Foto. 9 Hamza-i Kebir Camii Girişi Üzerindeki Süsleme Panosu Foto. 10 Hamza-i Kebir Camii Güneydoğu köşeden görünüşü Foto. 11 Hamza-i Kebir Camii iç mekan Foto. 12 Hamza-i Kebir Camii tromp detayı MİLEL VE NİHAL inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi Cilt/Volume: 11 Sayı/Number: 2 Temmuz – Aralık / July – December 2014 ISSN: 1304-5482
• Mat. Sit. 3 NB 15 Topkapı İstanbul / İsmail Tüz 0212 501 24 18
• Yönetim Yeri / Administration Place Milel ve Nihal Eğitim, Kültür ve Düşünce Platformu Derneği Fevzipaşa Cad. Şehit Mehmet Sarper Alus Sok. No: 5, K.: 3, Tel: [phone] Fatih/İstanbul www.milelvenihal.org e-posta: [e-mail]
• Milel ve Nihal yılda iki sayı olarak altı ayda bir yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Milel ve Nihal’de yayımlanan yazıların bilimsel ve hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir. Yayım dili Türkçe ve İngilizce’dir. Yayımlanan yazıların bütün yayın hakları Milel ve Nihal’e ait olup, yayıncının izni olmadan kısmen veya tamamen basılamaz, çoğaltılamaz ve elektronik ortama taşınamaz. Yazıların yayımlanıp yayımlanmamasından yayın kurulu sorumludur. MİLEL VE NİHAL inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi ISSN: 1304-5482
• Cilt/Volume: 11 Sayı/Number: 2 Temmuz – Aralık / July – December 2014 /2 cilt: 11 sayı: 2 Temmuz - Aralık‘14