Katolik İspanyol İktidarında Endülüs Müslümanları’nın Kimlik Mücadelesi: Moriskolar Örneği

Year 2014, Volume: 11 Issue: 1, 51 - 69, 12.04.2016

Feridun Bilgin

https://doi.org/10.17131/milelnihal.70005

Cited By: 2

Abstract

XVI. asır Katolik İspanyol Yönetimi, Endülüs Müslümanları’na (Morisko-lar) yeni bir kimlik kazandırmak için kilise ve okullarda özel eğitim-öğretim programları hazırlamıştır. Bu programların yasal çerçevede icrâ edilmesi için kraliyet fermanları yayımlanmış ve engizisyon mahkemeleri Moriskolar’ı takip, tevkif ve cezalandırma da birer araç olarak kullanılmıştır. Moriskolar, bireysel ve toplumsal alandan tasfiye edilmeye çalışılan İslâmî ritüelleri kimliklerinin bir parçası haline getirerek “unutmanın” önüne geçmeye çalışmış, domuz eti yeme, şarap içme ve Hıristiyan din adamlarına saygı gösterme gibi, Hıristiyanlığın işareti kabul edilen hususlardan özenle kaçınmışlardır. Bu çerçevede, makalemizde, Katolik iktidarın kullandığı yöntemler ve başvurduğu araçlar önemli portmodern kuramcılardan biri olan Michel Foucault’un kavramlaştırmaları kullanılarak değerlendirilmekte ve Moriskolar’ın baskılara karşı geliştirdikleri direniş örneklerine ışık tutulmaktadır.

Keywords

Endülüs Müslümanları (Moriskolar), Katolik İspanya yönetimi, iktidar, asimilasyon, kimlik, hatırlama, unutma

References

• Assmann, Jan, Kültürel Bellek, Çev.: Ayşe Tekin), Ayrıntı Yayınları, İstan- bul 2001.
• Baroja, Julia Caro, Los Moriscos del Reino de Granada, Alianza Editorial, Madrid 2003.
• Bilgin, Feridun, Nasrîler (Benî Ahmer) Sonrasında Endülüs’teki Müslü- manlar (Moriskolar), Yayımlanmamış Doktora Tezi, MarmaraÜni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
• --------------------, “Endülüs’te Kalan Son Müslümanların (Moriskolar) İs- panya’dan Sürgünü (1609-1614)”, Dinbilimleri Akademik Araştır- malar Dergisi, C. XIII, sayı: II, s.37-61.
• Bleda, Jaime, Coronica de Los Moriscos de España, Universitad de Valencia, Valencia 2001.
• Braudel, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Çev.: Mehmet Ali Kılıç- bay, İmge Yayınları, İstanbul 1994, II.
• Burin y Sandoval, Antonio Gallego, Alfonso Gámir, Los Moriscos del Reino de Granada, Segşn Sínodo de Guadix de 1554, Granada 1996.
• Cardaillac, Louis, Moriscos y Cristianos un Enfrentamiento Polemico (1492-1640), Fondo de Cultura Economica, Madrid 1979.
• --------------------, el-Moriskiyyûne’l-Endelüsiyyûne’l Mesihiyyûn, el- Mücâbihâtü’l-Cedeliyye (1492-1640), Trc.: Abdülcelil Temîmî), Zaghouan 1989.
• Carvajal, Luis de Marmol, Historia de Rebellion y Castigo de los Moriscos del Reino de Granada, Madrid 1797, I.
• Cemâleddîn, Abdullah Muhammed, Müslimûne'l-münassârûn evi’l-Mûris- kiyyûne’l-Endelüsiyyûn: Safha mühime min târîhi’l-müslimîn fi’l- Endelüs, Dârüs’s-Sahve, Kāhire 1991.
• Connerton, Paul, Toplumlar Nasıl Anımsar?, Çev.: Alaeddin Şenel, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1999.
• Doncel, Juan Aranda, “Las Practicas Musulmanas de los Moriscos Anada- luces a Traves de las Relaciones de Causas del Tribunal de la Inquısı- cıon de Cordoba, Las Practicas Musulmanas de los moriscos Andaluces, (1492-1609)”, Actas de 111 sımposio internacional de es- tudıos moriscos, Zaghouan, November 1991.
• Dürârece, Belkâsım, El-Endelüsiyyûne’l-Müslimûn ve Muhâkemetü’t-Tef- tiş, el-Zikrâ hamsemie senetü li sukûtu Gırnata, 1492-1992, Zagho- uan: 1993.
• E. Lévi-Provençal “Moors”. Encyclopaedia of Islam. P. Bearman ,Th. Bianquis, C. E. Bosworth , E. van Donzel and W. P. Heinrichs (Ed.). Brill 2008, VII, 235-236.
• Epalza, Mikel de, Los moriscos antes y después de la expulsión, Editorial Mapfre, Madrid 1992; http://www.cervantesvirtual.com/FichaObra (12 Eylül 2008).
• Erdem, Sargon, “Aljamia”, DİA, II, 465.
• Harvey, L. Patrik, Muslims in Spain : 1500 to 1614, University of Chicago Press, Chicago 2005.
• Iversen, Reem F., Prophecy and Politics : Moriscos and Christians in Sixte- enth and Seventeenth Century Spain, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Prınceton University 2002.
• İnân, Muhammed Abdullah, Nihâyetü'l-Endelüs ve târîhu'l-Arabi'l-mute- nassırîn, Mektebetü'l-Hancî, Kahire 1987.
• Foucault, Michel, Özne ve İktidar, Çev.: Işık Ergüden-Osman Akınay, Ay- rıntı Yayınları, İstanbul 2011.
• ---------------------, İktidarın Gözü, Çev.: Işık Ergüden, Ayrıntı Yayınları, İs- tanbul 2012.
• ---------------------, Büyük Kapatılma, Çev.: Işık Ergüden, Ferda Keskin, Ay- rıntı Yayınları, İstanbul 2011.
• Kettanî, Ali el-Muntasır, İnbiâsü'l-İslâm fi'l-Endelüs, Câmiatü'l-İslâmiyye- ti'l-Âlemiyye, İslamabad 1992.
• Lea, H. Charles, İspanya Müslümanları, Hıristiyanlaştırılmaları ve Sürül- meleri, Çev.: Abdullah Davudoğlu, Inkılâb Yayınları, İstanbul 2006.
• Longas, Pedro, La Vida Religiosa de Los Moriscos, Universidad de Gra- nada, Granada 1998.
• ---------------------, el-Hayâtü’d-dîniyye li’l-Mûriskiyyîn el-Endelüsiyyîn, Çev.: Cemal Abdurrahman), Zaghouan 1993.
• Mâmî, Rıza, “el-Mahtutâtu’l-Alhâmiyâdiyye Kemasdari târîhî bi’n-nisbeti li’l-karni’s-Sâdisi ‘Aşere”, Las Practicas Musulmanas de los Moris- cos Andaluces, Zaghouan 1991.
• Moreno, Angel A. Amy, The Spanish Treatment of Moriscos as a Model for the Treatment of Native Americans, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Boston University 1982.
• Nora, Pierre, Hafıza Mekânları, Çev.: Mehmet Emin Özcan, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara 2006.
• Ortiz, Antonio Domínguez - Bernard Vincent, Historia de los Moriscos: vida y tragedia de una minoría, Alianza Editorial, Madrid 1997.
• ---------------------, Târîhu Müslimi'l-Endelüs - Mûriskiyyûn (Hayâtu ve Me'sâtu Ekâliyye, Trc.: A.Salih Taha, Katar: 1998.
• Özdemir, Mehmet, Endülüs Müslümanları, İlim ve Kültür Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1997.
• Pertegás, Rodrigo José, “La morería de Valencia. Ensayo de descripción to- pográfico histórica de la misma”, Edición digital a partir de Boletín de la Real Academia de la Historia, tomo 86 (1925), Biblioteca Naci- onal, Madrid 2010, pp. 229-251.
• Seybold, C. F., “Aljamia”, İA, I, 359.
• Stewart, Devin, “The Identity of “The Mufti of Oran”, Abu’l-Abbas Ahmad b. Abi Jum’ah al-Maghrâwî al-Wahrânî (d. 917/1511), Al-Qantara (AQ), XXVII/2 (2006), s. 265-301.
• Temîmî, Abdülcelil, “Vâkiu ve’l-Mustakbelu bahsu ʿan Târîhi’l-Moriskiy- yin el-Endelüsiyyîn, Las Practicas Musulmanes de Los Moriscos An- daluces (1492-1609)”, Actas de 111 sımposio internacional de estudıos moriscos, Zaghouan 1991.
• Yılmaz, Ahenk, “Bellek Topografyasında Özgürlük: Gelibolu Savaş Alan- ları ve Mekânsal Bir Deneyim Olarak Hatırlama”, Nasıl Hatırlıyo- ruz? Türkiye’de Bellek Çalışmaları içinde (Haz.: Leyla Neyzi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011, s.187-217.
• Yüksel, Azmi, “Endülüs’ten II. Bâyezîd’e Yazılan Anonim Bir Şiir”, Belle- ten, LII/205 (Aralık 1998) s. 1575-1583.