Bîrûnî’ye Göre Hıristiyanlık

Year 2013, Volume: 10 Issue: 3, 111 - 147, 17.12.2014

Tahir Aşirov

Abstract

Bîrûnî, onuncu asrın sonunda ve on birinci asrın başında yaşamış, doğulu İslam düşünürüdür. O, İslam dünyasına ilmi yenilikler getiren, özellikle de metot açısından yeni bir yöntem geliştiren ve kendi eserlerini bu yönde ya-zan ansiklopedik bir ilim adamıdır. Aynı zamanda Orta Asyalı olan Bîrûnî akla ve mantığa önem veren düşünürdür. Ele aldığı konular itibariyle Bîrûnî, eserlerinde büyük bir çeşitlilik görülmesine rağmen, genellikle ilgi-lendiği alanın uzmanlarına hitap etmektedir. Bîrûnî’nin, tarih, dinler ta-rihi, mezhepler tarihi, felsefe, kelâm gibi ilmi sahalarda ürettiği kıymetli eserleri bulunmaktadır. Dinler Tarihi ile ilgili eserlerinde Hıristiyanlık, bu dinin ortaya çıkış tarihi, konsilleri, ibadet şekilleri, kutsal kitapları ve çe-lişkileri gibi konuları işlemiştir. Dinler Tarihi araştırmacılarına göre, iki bin yıllık tarihi geçmişe sahip bulunan bugünkü Hıristiyanlık, Hz. İsa’nın tebliğ etmiş olduğu Hıristiyanlık olmayıp, Pavlus’un görüş ve yorumları doğrultusunda yeniden şekillenen Hıristiyanlıktır.

Keywords

Bîrûnî, Hıristiyanlık, İbadet, İnciller, Mezhepler, Dinler Tarihi

Christianity According to al-Biruni

Abstract

Biruni was the Eastern Islamic thinker who lived at the end of 10th and at the beginning of 11th centuries. For Islamic world he developed new method and simplifications to science and used that in his works. He was an encyclopedic scientist. At the same time, Central Asian Biruni was a thinker, who gave an importance to reason and logic. Despite of variety of his works, Biruni tried to address to the ambience specialized in specific fields. Biruni has number of valuable work in areas such as history, history of religion, history of sects, philosophy and theology (Kalam). In his works that related to history of religion, he covered Christianity and creation of this religion, councils, kind of worship, holy books and contradiction. Ac-cording to the opinions, Christianity which stretches to the thousands of years ago has not only inherited the tradition of Christianity which is brought by Jesus Christ, but also contains the opinion and reviews of Paul religion background dogmas and thought.

Keywords

Al-Biruni, Christianity, Worship, Sects, Gospels, History of Religions

References

• Atay, Hüseyin, Kur’an’ın Reddettiği Dinler, Ankara 1999.
• Aydın, Mehmet, Hıristiyan Genel Konsilleri ve II. Vatikan Konsili, Konya 1991.
• Beleniskiy, A. M. “Velikiy Sredneaziatskiy Ensiklopedist XI vka al-Bîrûnî o gorlıh Bogatstvah Sredney Azii”, Priroda, 1949.
• Bîrûnî, el-Âsâru’l-Bâkiye ani’l-Kurûni’l-Haliye, (Haşiye Halil İmran el- Mensûr, neşr. M. A. Beydun) Daru’l-Kutubu’l-İmiyye, Beyrut 2000.
• Bîrûnî, el-Kânûnu’l-Mes’ûdî, I-III. Haydarâbad 1954.
• Bîrûnî, Kitâbu’t-Tahkîk mâ li’l-Hind min Makuletin Makbûletin fi’l-Akl ev Merzûle, Haydarâbad 1958
• Bîrûnî, Kitâbu’t-Tefhîm fî Evâili Sına’ati’t-Tancîm, (Nşr. R. Remzi) Leiden 1998.
• Bîrûnî, es-Saydene fi’t-Tıbb, 448.h. 240 Xı 65, 180Xı20 mm. 133yk. 23 st. Nesih. 678 h. Gazanfer et-Tebrizî, neşr. Bursa Elyazmalar Kütüp- hanesi, Kurşunlu 149.
• Bîrûnî, İfradu’l-Makâl fi Emiri’l-Zilâl, (Resailü'l-Beyruni) Dairetü'l-Maari- fi'l-Osmaniyye, Haydarâbad 1948/1367.
• Bîrûnî, İstihrâcu’l-Evtâr fi’d-Daire, (Resailü'l-Beyruni) Dairetü'l-Maarifi'l- Osmaniyye, Haydarâbad 1948/1367.
• Bîrûnî, Kitabu’l-Cemahir fi Marifeti’l-Cevahir, Beyrut 1973.
• Bîrûnî, Cedvelu’s-Silam, Risale fi İstihraci’l-Husufi ve’l-Küsuf, [yy]: yazma [ty], 1 cilt. Nurosmaniye Kütüphanesi, demirbaş No. 002993.
• Bulganov, P.G., Jizn’i i Trudı Beruni, Fan Yayınları, Taşkent 1972.
• Cahiz, fi’r-Redd ala’n-Nasârâ, Selâse Resâ’il, Beyrut.
• Erbaş, Ali, Hıristiyanlıkta İbadet, Ayışığı, İstanbul 2004.
• el-Bîrûnî, Tahkîk, s. 548.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet, “Hıristiyanların Bölünme Sürecine Genel Bir Ba- kış”, A.Ü.İ.F.D. XLI.
• Floramo, Giovanni, Gnostisizm Tarihi, (çev. S. A. Baş–B. Baş) Litera Yayın- cılık, İstanbul 2005.
• Gregory Abul-Farac, Abu’l-Farac Tarihi, (Süryanice’den İngilizce’ye çev. E.A.W. Budge, Türkçe çev. Ömer Riza Doğrul) Ankara 1945.
• Gündüz, Şinasi, Din ve İnanç Sözlüğü, Ankara 1998.
• Gündüz, Şinasi, Misyonerlik, D. İ.B. Yayınları, Ankara 2005.
• Gündüz, Şinasi, Mitoloji ile İnanç Arasında, Etüt Yayınları, Samsun 1998.
• Gündüz, Şinasi, Pavlus: Hıristiyanlığın Mimarı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2001.
• Harezmî, Mefâtîhu’l-Ulûm, tah. İ. el-Ebyârî, Beyrut 1989.
• Hasan el-Bâş, el-Akidetü’n-Nasraniyye beyne’l-Kur’an ve’l-Enâcîl, Dımaşk 2001.
• Hikmet Tanyu, Dinler Tarihi Araştırmaları, Ankara Üniversite Basımevi, Ankara 1973.
• Hindî, Rahmetullah b. Halilurrahman Rahmetullah, İzharü'l-Hakk, Kahire 1986.
• İbn Ebu Usaybia, Ebü'l-Abbas Muvaffakuddin Ahmed b. Kasım, Uyunü'l- Enba fi Tabakati'l-Etibba, thk. Nizar Rıza, Darü'l-Mektebeti'l-Hayat, Beyrut [t.y.] s. 459.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el’Fisalu fi’l-Mileli ve’l-Ehvâ’i ve’n-Nihal, I-III. (Neşr. A. Şemseddin), Daru’l-Kutubu’l-Ilmiye, Beyrut 1996,
• İbn Teymiyye, el-Cevâbu’s-Sahîh li men beddele Dîne’l-Mesîh, (Tah. Ali b. Hasan Nasir, Abdülaziz b. İbrahim el-Askeri, Hamdan b. Muham- med el-Hamdan), Riyad 1999/1419.
• İbnu’l-Nedîm, Ebü'l-Ferec Muhammed b. İshak, el-Fihrist, (neşr. İ. Rama- zan) Daru’l-Marife, Beyrut 1994.
• Jeam Duplacy, Mu'cemü'l-Lahuti'l-Kitabi, Darü'l-Maşrık, Beyrut 1986.
• Kalkaşandî, Ebu'l-Abbas Şihâbuddin Ahmed b. Ali, Ebu'l-Abbas el-Kalka- şandî ve Kitabuhu Subhi'l-A'şâ fi Sınâati’l-İnşâ, el-Mektebetu'l-Ara- biyye, Kahire 1973.
• Kuzgun, Şaban, Dört İncil Farklılıkları ve Çelişkileri, 2. baskı. Ankara1996.
• Makdisi, Mutahhar b. Tahir, el-Bed' ve't-Tarih, I-VI. Bağdad 1916.
• Matûrîdî, Kitabu’t-Tevhid, (tah. B. Topaloğlu, M. Aruçi) İ.S.A.V.Y., Ankara 2003.
• McDonald, H. Dermot, “Markion”, Hıristiyanlık Tarihi, (çev. S. Sel-L. Kın- ran) Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul 2004. s.106.
• Mütevelli Yusuf Şelebi, Edva ale'l-Mesihiyye, 2. bs. ed-Darü'l-Kuveytiyye, [y.y.] 1973.
• Nasirov, A., “Materialı Vostoçnıh Rukopisey o Biruni”, Biruni – Velikiy Uçenıy Srednevekovya, Taşkent 1950.
• Rozenfeld, B.A., Rojenskaya, M.M., Sokolovskaya, Z.K., Abu-r-Rayhan al- Bîrûnî 973-1048, Nauka, Moskva 1973.
• Samuel Akdemir, “Geçmişte ve Günümüzde Türkiye’deki Süryani Kili- sesi” Hıristiyanlık, Ankara 2002.
• Sayar, Süleyman, Makdisi’nin Çeşitli Dinler ve İslam Hakkında Verdiği Bilgiler Üzerinde Bir Araştırma, U.Ü. Sosyal. Bilimler Enstitüsü, Ba- sılmamış Doktora Tezi, Bursa 1995.
• Sayılı, Aydın, “Doğumunun 1000’nci Yılında Beyrunî”, Beyruni’ye Arma- ğan, T.T.K., Ankara 1974.
• Smith, Wilfred Cantwell, “Mukayeseli Din: Nereye ve Niçin?”, Dinler Ta- rihinde Metodoloji Denemeleri, ed., M. Aydın, Konya 2003.
• Şahin, M. Süreyya, Türkiye’de Patrikhaneler, İstanbul 2003.
• Şenay, Bülent, İlk Râfızî Hıristiyan Kilisesi Markûnîlik, İstanbul 2003,
• Togan, Zeki Velidî, “Bîrûnî”, İslam Ansiklopedisi, M.E.B. İstanbul 1979.
• Tümer, Günay, Bîrûnî’ye Göre Dinler ve İslam Dîni, Diyanet İşleri Başkan- lığı Yayınları, Ankara 1986.
• Weigall, Arthur, Pavlus Hıristiyanlığına Dair Bilimsel Bir Eleştiri Hıristi- yanlığımızdaki Putperestlik, Ozan Yayıncılık, İstanbul 2002.
• Yakut, Ebu Abdullah Şihabüddin b. Abdullah el-Hamevi Mu'cemü'l- Udeba, Darü'l-Me'mun Li't-Türas, [y.y.] [t.y.].
• Yulianoviç, Kraçkovskiy İgnatiy, İstoria Arabskoy Literatury, (İzbrannıye Soçineniya c. IV.) Moskva–Leningrad 1957.
• Zaharov, V.Yu. “Bîrûnî kak Mıslitel”, Bîrûnî, ed. S. P. Tolstoy, Moskva 1950.
• Zeyyat, Habib, er-Rum el-Melkiyyun fi’l-İslam, Harisa: Imprime Saint Paul, [y.y. : y.y.], Lübnan 1953.