İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Değerlere Yönelik Kurdukları Matematik Problemlerinin Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi'ne Göre Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 54 Issue: 1, 413 - 452, 24.12.2025

Mehmet Ertürk Geçici , Gülşen Özhan

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1699842

Abstract

Araştırmanın amacı ilköğretim matematik öğretmeni adaylarının değerlere yönelik kurdukları matematik problemlerini erdem-değer-eylem çerçevesi’ne göre değerlendirmektir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi deseni kullanılmıştır. Katılımcılar amaçlı örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. Bir devlet üniversitesinde öğrenim gören ve “Matematikte Problem Çözme” dersini alan 52 ilköğretim matematik öğretmeni adayı araştırmaya katılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen Değerlere Yönelik Problem Kurma Testi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında 312 adet problem incelenmiştir. Kurulan problemler; problem olma kriterleri, sınıf düzeyine ve değerlere uygunluk ve problem çözümünün doğruluğu açısından kontrol edildiğinde 233 problem çalışma kapsamında ele alınmıştır. Araştırmada 2024 Ortaokul Matematik Dersi Öğretim Programı’nda yer alan erdem-değer-eylem çerçevesi’ndeki değerler ve değerlere yönelik eylemler kod olarak belirlenip betimsel analiz yapılmıştır. Öğretmen adayları en çok “Sayılar ve Nicelikler” temasına yönelik problem kurarken “Dönüşüm”, “İstatistiksel Araştırma Süreci” ve “Veriden Olasılığa” temalarında çok az problem kurmuşlardır. Diğer yandan öğretmen adayları en çok tasarruf ve adalet değerlerine uygun problem kurmuş olup diğer değerler açısından birbirine yakın sayılarda problem oluşturabilmişlerdir. Araştırma sonuçlarına bakıldığında öğretmen adaylarının bazı değerler için belli eylemlere daha çok yoğunlaştığı görülmüştür. Sık kullanılan eylemlerin bazıları; adil davranma, plan hazırlama, estetik unsurları koruma, tüm canlıların haklarını koruma, birikim yapma, millî ve manevi değerlere duyarlı davranma şeklindedir.

Keywords

erdem , değer , eylem , matematik , öğretmen adayları , problem kurma

Evaluation of Mathematics Problems Posed by Pre-Service Elementary Mathematics Teachers about Values according to the Virtue-Value-Action Framework

Abstract

The aim of the study is to evaluate the mathematical problems posed by pre-service elementary mathematics teachers regarding values according to the Virtue-Value-Action framework. The document analysis design was used from qualitative research methods. The participants were determined using the purposive sampling method. 52 pre-service elementary mathematics teachers studying at a state university and taking the Problem Solving in Mathematics course participated in the study. The Problem Posing Test for Values developed by the researchers was used as a data collection tool. When the problems posed were checked in terms of criteria for being a problem, suitability to class level and values, and correctness of problem solution, 233 problems were included in the study. In the study, the values and actions related to the values within the framework of Virtue-Value-Action included in the 2024 Middle School Mathematics Curriculum were determined as codes, and descriptive analysis was conducted. While pre-service teachers posed the most problems related to the theme of Numbers and Operations, they posed very few problems in the themes of Transformation, Statistical Research Process, and from Data to Probability. On the other hand, pre-service teachers posed problems mostly in accordance with the values of saving and justice, and they were able to pose problems in similar numbers for other values. According to the research results, some frequently used actions are: treat fairly, prepare a plan, protect aesthetic elements, protect the rights of all living things, save money, and be sensitive to national and sentimental values.

Keywords

virtue , value , action , mathematics , pre-service teachers , problem posing

References

• Akbaba-Altun, S. (2003). Eğitim yönetimi ve değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 7-17.
• Aşıcı, F., & Dede, Y. (2019). Matematiksel problemler aracılığıyla eğitimsel değerlerin aktarımı: Kuramsal bir çalışma. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 13(1), 260-283. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.518832
• Brown, S. I., & Walter, M. I. (2005). The art of problem posing (3rd ed.). Psychology Press.
• Budak, Y., Kurtoğlu, M. Ö., Atay, Ö., & Egin, Ö. F. (2023). Matematik eğitimi alanında yapılan değerler eğitimi tezlerinin incelenmesi. Cihanşümul Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 22-30.
• Bulut, S., & Aktaş, F. N. (2018, 4-6 Ekim). Üniversite öğrencilerinin kurdukları matematik problemlerinin değerler açısından incelenmesi [Bildiri sunumu]. 13. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Cantürk-Günhan, B., Geçici, M. E., & Günkaya, B. (2019). Problem kurma temelli matematik öğretiminin öğrencilerin başarılarına etkisi: Bir meta-analiz çalışması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(2), 1042-1062. https://doi.org/10.17522/ balikesirnef.614345
• Cifarelli, V. V., & Sevim, V. (2015). Problem posing as reformulation and sensemaking within problem solving. In F. M. Singer, N. Ellerton, & J. Cai (Eds.), Mathematical problem posing: From research to effective practice (pp. 177-194). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-6258-3_8
• Çetinkaya, A., & Soybaş, D. (2018). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin problem kurma becerilerinin incelenmesi. Journal of Theoretical Educational Science, 11(1), 169-200. https://doi.org/10.30831/akukeg.333757
• Çevik, İ., & Geçici, M. E. (2025, 3-4 Haziran). Beşinci sınıf matematik ders kitaplarının erdem-değer-eylem çerçevesine göre incelenmesi [Bildiri sunumu]. 1. Uluslararası Eğitim Kongresi, Atatürk kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara.
• English, L. D. (1998). Children’s problem posing within formal and informal contexts. Journal for Research in Mathematics Education, 29(1), 83- 106. https://doi.org/10.5951/jresematheduc.29.1.0083
• Gonzales, N. A. (1994). Problem posing: A neglected component in mathematics courses for prospective elementary and middle school teachers. School Science and Mathematics, 94(2), 78-84. https://doi. org/10.1111/j.1949-8594.1994.tb12295.x
• Gözel, E., Erdem, A. R., & Toptaş, V. (2020). Ders imecesi çalışmalarının sınıf öğretmenlerinin problem çözme ve kurma davranışlarına etkisi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(1), 16-34.
• Gün-Şahin, Z., & Gürbüz, R. (2022). Kısa film destekli matematik öğretiminin değerler eğitimi yönünden incelenmesi. Journal of Computer and Education Research, 10(20), 452-480. https://doi.org/10.18009/ jcer.1115977
• Işık, C., & Kar, T. (2012). Matematik dersinde problem kurmaya yönelik öğretmen görüşleri üzerine nitel bir çalışma. Millî Eğitim, 42(194), 199-215. İlhan, A., & Poçan, S. (2020). Matematik eğitiminde öne çıkan güncel değerler. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 379-398.
• Kahraman, M., & Biber, A. Ç. (2025). 5. sınıf matematik ders kitabının Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli erdem-değer-eylem çerçevesi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(1), 35-49.
• Kar, T. (2014). Ortaokul matematik öğretmenlerinin öğretim için matematiksel bilgisinin problem kurma bağlamında incelenmesi: Kesirlerle toplama işlemi örneği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Kar, T., Özdemir E., İpek A. S., & Albayrak, M. (2010). The relation between the problem posing and problem solving skills of prospective elemantary mathematics teachers. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(29), 1577-1583. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.239
• Korkmaz, E. (2003). Öğretmen adaylarının problem kurma becerilerinin belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Korkmaz, E., & Gür, H. (2006). Öğretmen adaylarının problem kurma becerilerinin belirlenmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 65-74.
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Sage Publications. Merriam, S. B. (2023). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed., 3. baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An expanded source book: Qualitative data analysis (2nd ed.). SAGE Publications.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024a). Ortaokul matematik dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024b). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programları okuryazarlığı öğretmen kılavuz kitabı: Temel eğitimden ortaöğretime örneklerle (3. Modül erdem değer eylem çerçevesi). MEB Yayınları.
• Olkun, S., & Toluk-Uçar, Z. (2014). İlköğretimde etkinlik temelli matematik öğretimi (6. baskı). Eğiten Kitap.
• Özkaya, F., & Duru, A. (2020). Ortaokul matematik ders kitaplarında değerler eğitimi kapsamındaki değerlerin yer alma durumlarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 43-67. https://doi. org/10.29065/usakead.798421
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3th ed.). Sage Publications.
• Peker-Ünal, D., & Şen, E. Ö. (2019). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının tasarladıkları materyallerle öğretim programında yer alan değerlerin ilişkilendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 77-107. https://doi. org/10.34234/ded.456619
• Polya, G. (1973). How to solve it: A new aspect of mathematical method. Princeton University Press.
• Seah, W. T., & Bishop, A. J. (2000). Values in mathematics textbooks: A view through two Australasian regions. [Conference presentation]. 81st Annual Meeting of the American Educational Research Association, New Orleans, LA.
• Silver, E. A. (1994). On mathematical problem posing. For the Learning of Mathematics, 14(1), 19-28.
• Silver, E. A., & Cai, J. (1996). An analysis of arithmetic problem posing by middle school. Journal For Research in Mathematics Education, 27(5), 521-539. https://doi.org/10.5951/jresematheduc.27.5.0521
• Stickles, P. R. (2011). An analysis of secondary and middle school teachers’ mathematical problem posing. Investigations in Mathematics Learning, 3(2), 1-34. https://doi.org/10.1080/24727466.2011.11790301
• Şahin, M. (2025). 2015, 2018 ve 2024 ilkokul matematik öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(1), 71-144.
• Tekin-Sitrava, R., & Işık, A. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının serbest problem kurma becerilerinin değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(3), 919-947. https://doi.org/10.17152/gefad.376470
• Tulunay-Ateş, Ö. (2017). Türkiye’de değerler eğitimi uygulamalarının öğrencilere kazandırılması istenen olumlu özellikler üzerindeki etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(34), 41-60.
• Ulusoy, F., & Kepceoglu, İ. (2018). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının yarı-yapılandırılmış problem kurma bağlamında oluşturdukları problemlerin bağlamsal ve bilişsel yapısı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1910-1936.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, T. Y., Kesici, B., Türkoğlu, H., Halat, M., & Durğun, H. G. (2025). Matematik öğretmenlerinin Maarif Modeli ortaokul matematik dersi öğretim programına ilişkin metaforik algıları. Eğitim Bilim ve Araştırma Dergisi, 6(2), 240-271. https://doi.org/10.54637/vizetek.27579522.6.2.6