Beşinci Sınıf Türkçe Ders Kitabında Dört Temel Dil Becerisi Etkinlikleri: İçerik ve Nitelik Açısından Değerlendirme

Year 2025, Volume: 54 Issue: 1, 537 - 578, 24.12.2025

Fidan Geçici

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1705342

Abstract

Bu araştırmanın amacı 2024 yılında yayımlanan Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’na (5,6,7 ve 8. Sınıflar) göre hazırlanan beşinci sınıf ders kitabındaki (birinci ve ikinci kitap) dört temel dil becerisi etkinliklerini her bir becerinin geliştirilmesine yönelik yer verilen çalışmalar açısından değerlendirmektir. Bu doğrultuda Türkçe beşinci sınıf ders kitabı doküman incelemesi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Veriler araştırmacı tarafından hazırlanan kodlama formları ile toplanmış, içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda okuma becerisi etkinliklerinde öğrencilerin bilişsel ve üstbilişsel becerilerini geliştirilmeye yönelik çalışmaların hazırlandığı görülmüştür. Yazma etkinliklerinin aşamalı, süreç temelli ve çeşitli türlerde hazırlandığı belirlenmiştir. Strateji öğretiminde öğretmenin model olması ön planda tutulmaktadır. Dinlemeye yönelik hazırlanan etkinliklerin becerinin özelliklerine ve teknolojik olarak çağa uygun olduğu görülmüştür. Etkinliklerde çoklu ortam uygulamalarına da yer verilmesi dinleme becerisinin gelişimi açısından olumludur. Konuşma becerisi etkinliklerinin farklı konu ve türlere göre hazırlandığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra etkinliklerde konuşma becerisinin bir sürece dayandığı ve etkinliklerin öğrencileri yönlendirici nitelikte hazırlandığı görülmüştür. Kitaptaki etkinlik yoğunluğu ve strateji öğretiminde Kademeli Sorumluluk Devri Modeli kullanımı ile ilgili bazı düzenlemelerin yapılması gerektiği ortaya koyulmuştur.

Keywords

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli , etkinlik , Türkçe ders kitabı , okuma becerisi , yazma becerisi , dinleme becerisi , konuşma becerisi

Language Skills Activities in the Fifth-Grade Turkish Coursebook: Content and Quality Assessment

Abstract

The aim of this research is to evaluate the four basic language skills activities in the fifth grade textbook (first and second books) prepared according to the Secondary School Turkish Course Curriculum (5th, 6th, 7th, and 8th grades) published in 2024 in terms of the studies included for the development of each skill. Turkish 5th grade textbooks were evaluated using the document analysis method. Data were collected using coding forms prepared by the researcher and analyzed using the content analysis method. As a result of the research, it was seen that studies were prepared to develop the cognitive and metacognitive skills of the students in reading skill activities. It has been determined that writing activities are prepared in stages, process-based and in various types. In strategy teaching, the teacher's role as a model is at the forefront. It has been observed that the activities prepared for listening are appropriate for the characteristics of the skill and technologically up to date. Including multimedia applications in activities is positive for the development of listening skills. It has been determined that speaking skills activities are prepared according to different topics and types. In addition, it was observed that speaking skills were based on a process and the activities were prepared to guide the students. It has been revealed that some arrangements need to be made regarding the intensity of activities in the books and the use of the Gradual Release of Responsibility Model in strategy teaching.

Keywords

language skills , activity , Turkish course books , reading , writing , listening , speaking , The Century of Türkiye education model

References

• Aktaş, E. & Bayram, B. (2021). Anlatma becerileri kapsamında 1-8. sınıf Türkçe ders kitaplarına bir bakış: Konuşma ve yazma stratejilerinin kullanımı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(1), 1-18. https://doi.org/10.16916/ aded.813456
• Ateş, M. (2023). Yazma becerisinin öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklerin Türkçe ders kitaplarında yer alan yazma etkinliklerinde kullanımının incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi (AKEF) Dergisi, 5(3), 1173-1182. https://doi.org/10.38151/akef.2023.105
• Bahşi, N. (2021). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan yazma etkinliklerinin incelenmesi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 14(87), 15-32. https://doi.org/10.29228/JASSS.52773
• Batur, Z. & Özdemir, P. (2021). Türkçe ders kitabı etkinliklerinin kazanımlarla örtüşme durumları. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5(1), 47-68.
• Bayram, B. & Aktaş, E. (2021). Anlama becerisi açısından okuma ve dinleme/ izleme stratejilerinin Türkçe ders kitaplarındaki yeri. OPUS– Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(35), 1823-1848. https:// doi.org/10.26466/opus.814783
• Berk, Ş. & Özer, B. (2024). “Türkiye yüzyılı” maarif modeli (TYMM) öğretim programlarına ilişkin nitel bir değerlendirme. Tarih Okulu Dergisi, 17(73), 3241-3256. https://doi.org/10.29228/joh.78177
• Coşkun, H., & Narinç, F. N. (2018). 2017 Türkçe öğretim programı esas alınarak hazırlanan 5. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan yazma ve konuşma etkinliklerinin incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 409-427.
• Çağ, H. D. (2025). 2024 Ortaokul Türkçe öğretim programındaki dinleme/izleme öğrenme çıktılarının 5. sınıf ders kitabındaki görünümleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 13(1), 249-265. https://doi.org/10.16916/aded.1588343
• Çarkıt, C. (2019). 2018 Türkçe dersi öğretim programı çerçevesinde hazırlanan 8. sınıf Türkçe ders kitabının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(71), 1368-1376. https://doi.org/10.17755/esosder.516915
• Çetinkaya, V. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metin ve etkinliklerin tür ile kazanımlar açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Çevik, A. & Güneş, F. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 272-286. https://doi.org/10.16916/ aded.288848
• Çiçek, S. (2024). Türkçe dersi öğretim programları ile Türkçe ders kitaplarında ses olayları konusunun öğretimi ve işlevsel dilbilgisine göre etkinlik önerileri. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8[Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Özel Sayısı], 200-222. https://doi.org/10.30561/ sinopusd.1582449
• Deniz, K., Tarakcı, R. & Karagöl, E. (2019a). Dinleme/izleme kazanımları açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 18-32.
• Deniz, K., Tarakcı, R. & Karagöl, E. (2019b). Okuma kazanımları açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 688-708. https://doi.org/10.16916/aded.569153
• Doğan, F. N. & Sinan, A. T. (2024a). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki konuşma etkinliklerinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 39, 26-46. https://doi.org/10.29000/rumelide.1471641
• Doğan, F. N. & Sinan, A. T. (2024b). Konuşma yöntem ve teknikleri bakımından Türkçe ders kitapları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 12(2), 38-56. https://doi.org/10.29228/ijlet.1462832
• Elshegmani, F. (2023). Evaluaiıng the effectiveness of English coursebook speaking activities for developing Libyan secondary school learners’ oral fluency [Unpublished doctoral dissertation ]. University of Leicester.
• Erdoğan, Ö. (2024). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki yazma etkinliklerinin yöntem ve teknikler açısından incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12(4), 32-42. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.78451
• Eyüp, B. & Kansızoğlu, N. (2021). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarindaki konuşma etkinlikleri üzerine bir inceleme. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 366-385. https://doi.org/10.24315/tred.732498
• Geçimli, M. & Kayahan Yüksel, D. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli erdem-değer-eylem çerçevesi: güz dönemi 5. sınıf Türkçe ders kitabı bağlamında bir inceleme. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, 8(4), 160-174. http://dx.doi.org/10.30830/tobider.sayi.20.9
• Gholampour, S., & Mehrabi, D. (2023). Literature review of elt textbook evaluation. MEXTESOL Journal, 47(2), 1-7.
• Gökçe, B., & Gülay, E., (2024, 3-5 Ekim). Türkiye yüzyılı maarif modeli’ne göre hazırlanan 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki yenilikler [Bildiri sunumu]. II. Uluslararası Dede Korkut Eğitim Araştırmaları Kongresi, Bayburt.
• Grammatosi, F. (2019). Teachers and coursebook use: the role of the coursebook and its implications for materials development and teacher training [Unpublished doctoral dissertation]. University of Essex.
• Japeli Pavešić, B., & Cankar, G. (2022). Textbooks and students’ knowledge. CEPS Journal 12(2), 29-65. https://doi.org/10.25656/01:25211
• Karaca, K. S. & Erdem, İ. (2024). 6. sınıf Türkçe ders kitabındaki konuşma ve yazma etkinliklerinin Türkçe Dersi Öğretim Programı (2019) doğrultusunda incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12(4), 103-127. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.78384
• Karacaoğlu, M.Ö., Dağ, M. & Uzun, O. (2021). Türkçe ders kitaplarındaki yazma etkinliklerinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 96-126. https://doi.org/10.21733/ibad.852233
• Karagöl, E. & Tarakcı, R. (2018). Yazma becerisi kazanımları açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 6(4), 87-100.
• Karagöl, E., & Tarakcı, R. (2019). Söz varlığı öğretimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Milli Eğitim , 48(222), 149-171.
• Kavruk, H. & Yıldırım, N. (2021). Türkçe öğretim programındaki konuşma kazanımlarının ortaokul Türkçe ders kitabı (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerine yansıması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 9(2), 159-174. https://doi.org/10.29228/ijlet.51274
• Lüle Mert, E. (2014). Türkçenin eğitimi ve öğretiminde dört temel dil becerisinin geliştirilmesi sürecinde kullanılabilecek etkinlik örnekleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 23-48.
• Maděřičová, I. (2013). The proportion of language skills in English textbooks at lower secondary schools [Unpublished master’s thesis]. Masaryk University.
• Mardiyana, T., Fauziati, E., Prastiwi, Y., & Minsih, M. (2023). A content analysis of the language quality of thematic textbooks for elementary school students. Journal of Education and Learning (EduLearn), 17(2), 229- 240. https://doi.org/10.11591/edulearn.v17i2.20573
• Memiş, M., & Kalyoncu, M. R. (2024). 2024 Türkçe Öğretim Programı ile 2019 Türkçe Öğretim Programı’nın karşılaştırmalı incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12(2), 176-199. http:// dx.doi.org/10.29228/ijla.76352
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An expanded source book: Qualitative data analysis (2nd ed.). Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024a). Türkiye yüzyılı maarif modeli öğretim programları ortak metni. MEB Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024b). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024c). Türkçe beşinci sınıf ders kitabı (birinci ve ikinci kitap). MEB Basımevi.
• Ömeroğlu, A. F. (2023). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında dil bilgisi konularına yönelik etkinliklerin geliştirilme düzeyi ve metinlerle ilişkisinin değerlendirilmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi (AKEF) Dergisi, 5(2), 313-329. https://doi.org/10.38151/akef.2023.56
• Pirzad, F., & Abadikhah, S. (2022). An evaluation of Iranian tenth-grade english textbook: with a focus on language skills, activities and teachers’ perceptions. Journal of English Language Teaching and Learning, 14(29), 213-239. https://doi.org/10.22034/ELT.2021.50068.2475
• Sarıkaya, B. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerin değerlendirilmesi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 64, 563-580. http://dx.doi.org/10.14222/Turkiyat4047
• Sarıoğlu, A. İ. (2021). Dil becerileri öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklerin Türkçe ders kitaplarında kullanımının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Soysal, H. & Akbulut, S. (2024). 2024 Türkiye yüzyılı maarif modeli kapsamında hazırlanan 5. sınıf Türkçe ve sosyal bilgiler ders kitaplarında sürdürülebilir kalkınma amaçlarının görünümü. Journal of Emerging Educational Studies, 1(1), 33-46. https://doi.org/10.5281/zenodo.14563283
• Tuncer, M. & Kamçı, F. (2024). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitabının dört temel beceri (okuma, yazma, dinleme, konuşma) ve etkinlikler açısından incelenmesi. Euroasia Journal Of Social Sciences & Humanities, 11(36), 10-21. http://doi.org/10.5281/zenodo.11213623
• Uzun, O., Aytan, T. & Ungan, S. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan dinleme/izleme etkinliklerinin Türkçe öğretim programı doğrultusunda incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 366-401. https://doi. org/10.21733/ibad.1132465
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, N. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitabı (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerinin dil becerilerine dağılımı üzerine bir inceleme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(4), 1445-1456.
• Zohrabi, M. (2011). Coursebook development and evaluation for English for general purposes course. English Language Teaching, 4(2), 213-222. https://doi.org/10.5539/elt.v4n2p213