ARŞİV BELGELERİNİN SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KULLANILMASINA İLİŞKİN ÖĞRETMEN ADAYI GÖRÜŞLERİ

Year 2021, Volume: 50 Issue: 229, 655 - 680, 04.02.2021

Ayşe Seyhan

Abstract

Araştırmanın amacı sosyal bilgiler dersinde arşiv belgesi kullanılması etkinliğinin öğretmen adaylarının öğrenmelerine etkisini ve sürece yönelik deneyimlerini
tespit etmektir. Çalışma grubunu amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi ile seçilen 34 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseni ile yürütülen araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu ve uygulama dokümanlarından elde edilmiştir. Veriler içerik analizi ve doküman inceleme ile çözümlenmiştir. Araştırma bulguları uygulanan etkinliğin katılımcıların sosyal bilgiler dersinde arşiv belgesi kullanılması konusunda öğrenmelerini olumlu etkilediğini göstermektedir. Sosyal bilgiler dersinde arşiv belgelerinin kanıt olarak kullanılmasının öğrencilere nesnel ve güvenilir bilgi sağlayarak onların bilgi üretmelerine imkân verdiği, öğrencilerin dönemin siyasi, sosyal ve kültürel özelliklerini dikkate almalarını ve objektif bir şekilde değerlendirmelerini sağladığı anlaşılmaktadır. Kavram öğrenmeyi kolaylaştırdığı, öğrencilerde birçok beceri ve değerin geliştirilmesinde etkili olduğu belirlenmektedir. Ayrıca arşiv belgelerinin sosyal bilgiler dersinde kullanılması için kazanım, beceri ve değerlere uygun belge seçilmesi, belgelerin öğrencilerin yaşına, ilgisine göre sadeleştirilip düzenlenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Keywords

Kanıt kullanma, arşiv belgeleri, sosyal bilgiler öğretimi, öğretmen adayları

References

• ACAR, H. (2013). Ortaöğretim coğrafya kitaplarında kanıt kullanma becerisinin incelenmesi ve öğrencinin akademik başarısına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• AKBABA, B. (2005). Tarih öğretiminde fotoğraf kullanımı. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (1), 185-197.
• ALABAŞ, R. (2007). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde kanıt temelli öğrenme modeli: Bir eylem araştırması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• ALTIKULAÇ, A. ve Gökkaya, A. K. (2014). Tarih öğretiminde hatıratların kullanımının tarihsel empati becerisine etkisi. Turkish Studies, 9 (1), 21-35. DOI: 10.7827/TurkishStudies.6504.
• ATA, B. (2002). Tarih derslerinde dokümanlarla öğretim yaklaşımı, Türk Yurdu, (175), 80-86.
• BALCI, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi.
• BALKAYA, A. (2002). İlköğretim sosyal bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde tarihsel kanıtların etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• BİNARK, İ. (1994). Türk arşivlerinin kısa tarihçesi ve devlet arşivleri genel müdürlüğünün faaliyetleri. İstanbul: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• BOZKURT, F. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde kanıt temelli öğrenme uygulamaları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12 (24), 334-353. doi: 10.29329/mjer.2018.147.18.
• CARR, E. H. (2002). Tarih Nedir?. 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• CHRISTENSEN, L., B., Johnson, R., B. ve Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz. (Çev. Edt: Ahmet Aypay), Ankara: Anı Yayıncılık.
• COOPER, H. (1995). History in the early years, London, UK: Routledge Falmer. ÇIDACI, T. (2015). Sosyal bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde birinci elden kaynakların kullanımı (7. sınıf örneği) (Kanıt temelli öğrenme). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• DAVIES, P. (1999). What İs evidence-based education education? British Journal Of Educational Studies, 47 (2), 108–121.
• DE LA PAZ, S. (2005). Effects of historical reasoning instruction and writing strategy mastery in culturally and academically diverse middle school classrooms. Journal of Educational Psychology, 97 (2), 139-156.
• DİLEK, D. ve Yapıcı, G. (2008). Tarih öğretmen adaylarının kaynaklarla çalışmada karşılaştıkları güçlükler ve romantik tarih anlayışı: sınav kâğıtları üzerine bir analiz. M. Safran ve D. Dilek (Ed.). 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi içinde (330-344), İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• DOĞAN, N. (2008a). İlköğretim 8. sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretiminde tarihsel kanıt kullanımının etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• DOĞAN, Y. (2007). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihsel yazılı kanıtların kullanımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• DOĞAN, Y. (2008b). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihsel yazılı kanıt kullanımının öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Türkiye Sosyal araştırmalar Dergisi, 12 (2), 171-186.
• DÖNMEZ, C. ve Altıkulaç, A. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ortaokul Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi konularının öğretiminde tarihsel kaynakların kullanımına yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22 (3), 923-942.
• FINES, J. (1994). Evidence: the basis of the disiplin. (Ed. H. Bourdıllon). Teaching history (122-125), London: Routledge.
• GÖMLEKSİZ, M. N., ve Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersinde yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Sayı: 8 (1), 95-134.
• GÜVENBAŞ, M. (2013). Tarih öğretiminde arşiv belgeleriyle hazırlanan internet destekli öğretim materyaline ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• IŞIK, H. (2008). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde kanıt temelli öğrenme modeli: bir eylem araştırması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• IŞIK, H. (2011). Ortaöğretim tarih derslerinde birinci ve ikinci el kaynaklar ile etkinlik temelli ders işlemenin öğrencilerin tarihsel düşünme becerilerine etkisi. Turkish Studies, 6 (1), 1323-1337.
• KABAPINAR, Y. (2014). Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi, Ankara: Pegem Yayıncılık.
• KAYA, R. ve Güven, A. (2012). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler derslerinde tarih konularının işlenişi ve tarihin değeri ile ilgili görüşleri. Turkish Studies, 7 (2), 675-691.
• KESKİN, İ. (2013). Yapılandırmacı öğretim bakımından arşiv kaynaklarının önemi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3 (5), 1-29.
• KICIR, K. (2007). Sosyal bilgiler dersinde 7. sınıf öğrencilerinin tarih öğrenme beceri düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• KÜTÜKOĞLU, M. (1994). Osmanlı belgelerinin dili (diplomatik), İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• KYLONEN, P. C. (2012). Measurement of 21st century skills within the common core state standards. Invitational Research Symposium on Technology Enhanced Assessments, Princeton, NJ; Educational Testing Services, 7-8.
• LEE, P. (2005). Putting principles into practice: Understanding history In S. Donovan ve J. Bransford (Eds.), How students learn: History in the classroom. Washington D.C.: National Academic Press.
• LEE, P., ve Ashby, R. (2000). Progression in historical understanding among students ages 7-14. In
• P. N. Stearns, P. Seixas, ve S. Wineburg (Eds.), Knowing, teaching, and learning history: National and international perspectives içinde (199-222). New York: New York University Press.
• LEE, P., ve Shemilt, D. (2003). A scaffold not a cage: Progression and progression models in history. Teaching History, 113 (1), 13-23.
• LEVESQUE, S. (2008). Thinking historically: Educating students in the 21st century. Kanada: Toronto Universty Press.
• MERRIAM, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. Turan, S.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• MILES, M. B. ve Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi. 2. Baskı. Akbaba Altun, S. ve Ersoy, A. (Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Yayınları.
• NATIONAL Council for the Social Studies [NCSS]. (2020). College, Career, and Civic Life (C3) Framework for Social Studies State Standards: Guidance for Enhancing the Rigor of K-12 Civics, Economics, Geography, and History. 19.02.2020 Erişim adresi https://www.socialstudies. org/c3.
• ONWUEGBUZIE, A. J. ve Collins, K. M. T. (2007). A typology of mixed methods sampling designs in social science research. The Qualitative Report, 12 (2), 281-316.
• ÖZBAŞ, B. Ç. (2010). 12–14 yaş grubu öğrencilerinin tarihsel düşünme gelişimi ve tarihsel kanıt kullanımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• SAFRAN, M. ve Köksal, H. (1998). Tarih öğretiminde yazılı kanıtların kullanılması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 18 (1), 71-86.
• SAĞLAM, H. İ. ve Bilgiç, S. (2018). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde kanıt temelli öğrenmenin etkililiğine ilişkin öğrenci görüşlerin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8 (2), 60-71.
• SEIXAS, P. (1994a). Confronting the moral frames of popular film: Young people respond to historical revisionism. American Journal of Education, 102 (3), 261-285.
• SEIXAS, P. (1994b). Students’ understanding of historical significance. Theory and research in social education, 22 (3), 281-304.
• SEIXAS, P. (1996). Conceptualizing the growth of historical understanding. In D. Olson ve Torrance (Eds.), The handbook of education and human development (765-783). Cambridge, MA: Blackwell.
• SEYHAN A. (2018). Tarih öğretiminde arşiv belgesi kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve derse karşı tutumlarına etkisi. International Congresses on Education, Edugarden Org. Kongre ve Yay. San. Ve Tic. Ltd. Şti. İstanbul, (701-707).
• SEYHAN, A. (2017). Lise öğrencilerinin tarih kavramlarını öğrenme güçlükleri ve kavram öğretimine ilişkin görüşleri (Of ilçesi örneği). Turkish Studies, 12 (18). 523-544.
• STAHL, S., Hynd, C., Britton, B., McNish, M., ve Bosquet, D. (1996). What happens when students read multiple source documents in history? Reading Research Quarterly, 31, 430-456.
• ŞAHİN, Y. (2012). 19.yy Büyükçekmece›sinin temettuat defterlerine göre sosyo-ekonomik durumu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• ŞAHİN, Y. (2012). 19.yy Büyükçekmece›sinin temettuat defterlerine göre sosyo-ekonomik durumu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• TANGÜLÜ, Z. ve Çıdacı, T. (2016). Sosyal bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde birinci elden kaynakların kullanımı. Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (11), 253-273.
• TRILLING, B. ve Fadel, C. (2009). 21st century skills: Learning for life in our times. Francisco: Jossey- Bass.
• TÜRK DİL KURUMU (2018). Güncel Türkçe sözlük. 12.07.2018. Erişim adresi: www.tdk.gov.tr.
• VANSLEDRIGH, B. A. (2000). Can ten-year-olds learn to ınvestigate history as historians do?. Organization of American Historians. Erişim Adresi: http://www.oah.rg/pubs/2000aug/ vasledright.htlm.
• VANSLEDRIGHT, B.A. ve Limon, M. (2006). Learning and teaching in social studies: Cognitive research on history and geography. In P. Alexander & P. Winne (eds). The Handbook of Educational Psychology. (2nd ed.) (545-570). Mahweh, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• WINEBURG, S. (1991). Historical problem solving: A study of the cognitive processes used in the evaluation of documentary and pictorial evidence. Journal of Educational Psychology, 83 (1), 73-87.
• WINEBURG, S. (2004). Crazy for history. Journal of American History, 90 (4), 1401-1414.
• YILDIRIM, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 11. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.