Sosyal Bilimler Alan Becerileri: Kavram, Kapsam ve Geliştirilme Öyküsü

Year 2023, Volume: 52 Issue: 1 - K-12 BECERİ EĞİTİMİNDE TÜRKİYE PERSPEKTİFİ: KURAM VE UYGULAMA, 1055 - 1118, 25.12.2023

Yasin Doğan Yücel Kabapınar Serhat Zaman Ekrem Ziya Duman

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1309009

Abstract

Akademik dünyadaki sosyal bilimlerin metodolojik işleyişiyle okul düzeyindeki derslere yansıması arasında oldukça büyük farklar vardır. Sosyal bilimler farklı bakış açıları ve yorumlayışlara, akademik kurallar çerçevesindeki göreceliliğe son derece açık; araştırmacının perspektifinden ele aldığı konuyu değerlendirmeler yapabileceği bilim dalları bütünüdür. Buna karşılık Sosyal bilimler merkezindeki derslerden Sosyal Bilgiler, Tarih, Coğrafya ve Felsefe grubu dersleri uzun yıllardan bu yana ezberle özdeşleşmiştir. Bilginin merkezde olduğu bu derslerde, eğitimin temel öznesi olan öğrenci, kendi öğrenme sürecinde etkin olamamaktaydı. Oysa günümüz dünyasında internet aracılığıyla bilgiye ortalama 7-8 saniyede ulaşılmaktadır. Bu noktada temel amaç, öğrencinin hızla ulaştığı bilginin güvenilirliğini sorguladıktan sonra bilgiyi işlemden geçirerek fikir/ürün oluşturmasıdır. Gelişmiş ülkelerdeki temel anlayış, öğrencinin, o ders alanının bilgiyi üretme yöntem, basamak ve kavramlarını deneyimleyen küçük bir bilim insanı olduğu düşüncesi olmuştur. Bir diğer deyişle, ders tarih dersi ise, öğrencinin “küçük tarihçi”, ders coğrafya dersi ise “küçük coğrafyacı”, ders felsefe dersi ise “küçük düşünür” olarak görülmesidir. Nitekim 21. yüzyılın başlangıcında Türkiye’deki sivil toplum kuruluşları da eğitimde beceri geliştirmeye önem verilmesinin altını çizmekteydiler. 2005 yılı sosyal bilgiler öğretim programı ve devamında ortaöğretim sosyal alan derslerine yönelik hazırlanan öğretim programları bu anlamda ‘becerinin keşfi’ gibi görülebilir. Ardından 2018 yılı öğretim programında da beceriye yapılan vurgu devam etmiştir. Öğretim programlarındaki bu değişimlere karşılık, beceriler ders kitaplarına yeterince yansımamıştır. Yine ders kitaplarında bazen amaçları belirsiz, niteliği görece düşük metinlerinin ve etkinliklerin yazılmasına da neden olabilmiştir. Millî Eğitim Bakanlığı, becerileri anlam ve kapsam olarak daha etkin bir şekilde tanımlamak ve işlem basamakları olarak daha görünür bir yapıya kavuşturmak, bundan sonraki öğretim programlarına kılavuzluk etmesi noktasında “K12 Beceriler Çerçevesi Türkiye Bütüncül Modeli’ni (2023) yayımlamıştır. Bu araştırmanın amacı, “K12 Beceriler Çerçevesi Türkiye Bütüncül Modeli’nde yer alan Sosyal Bilimler alan becerilerini kavram, kapsam, geliştirilme öyküsü ve becerilerin nasıl yorumlanacağı noktasında tanıtmaktır.

Keywords

K12 Beceriler Çerçevesi Türkiye Bütüncül Modeli, sosyal bilimler alan becerileri, coğrafya becerileri, tarihsel düşünme becerileri, felsefe grubu becerileri.

Supporting Institution

MEB, Unicef

References

• Adler, R., Goggin J. (2005). What do you mean by civic engagement. Journal of Transformative Education, 3 (3), 236-253.
• Akın Köse M. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde istatistik ve grafik kullanım tekniklerinin öğrencilerin grafik okuma becerisine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Anthamatten, P. (2010). Spatial thinking concepts in early grade-level geography standards. Journal of Geography, 109 (5), 169-180.
• Arı, Y. (2014). Coğrafyada saha öğretimi ve saha araştırmaları. Arı, Y., Kaya, İ. (Edt.), Coğrafya araştırma yöntemleri içinde (s 303-317). Coğrafyacılar Derneği.
• Arı, Y. (2020). Fieldwork in geography undergraduate degree programmes of Turkish Universities: status, challenges and prospects. Journal of Geography in Higher Education, 44 (2), 285-309.
• Jensen, A. H. (2014). Coğrafya tarihi, felsefesi ve temel kavramlar. (Çev: E. Bekaroğlu, Ö.F. Anlı, H. Turut, S. Tüysüz), İdil Yayıncılık.
• Barton, K. C., L. S. Levstik. (1996). Back when God was around and everything: Elementary children’s understanding of historical time. American Research Journal, 33 (2), 419-454.
• Bednarz, R., Bednarz, S. W. (1995). Teaching geography skills. Kemball W. (Eds.), In Space and place: A geography manual for teachers (p 53-72). Geographic Education Implementation Project (GENIP).
• Blij, H. (2019). Coğrafya neden önemlidir-hiç olmadığı kadar (Çev: F. Yavaş, B. Kaya). Hece Yayınları.
• Cahn, S. M. (2018). Teaching philosophy a guide. Routledge.
• California Department of Education, (2020, 19 Kasım). Common core state standards, for english language arts & literacy in history/social studies, science, and technical subjects, for california public schools kindergarten through grade twelve. https://www.teachingcalifornia.org.
• Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning (CASEL), (2020, 27 Kasım). CASEL’s Sel framework: What are the core competence areas and where are they promoted? Collaborative for academic, social, and emotional learning (CASEL). https://casel.org/casel-sel-framework-11-2020/
• Chun, B. A. (2010). Effect of GIS-integrated lessons on spatial thinking abilities and geographical skills. Journal of the Korean Geographical Society, 45 (6), 820-844.
• Costello, P. J. M. (1996). Learning to philosophise and to argue a thinking skills programme for children. Analytic teaching, 17 (1), 48-53.
• Doğan, Y. (2021). Kanıt temelli öğrenmeyi geliştiren öğrenci merkezli stratejiler ve teknikler üzerine bir derleme. Safran M. (Edt), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s 322-338). PegemA.
• Doğanay, H. (2014). Coğrafya öğretim yöntemleri. PegemA.
• Durmuş, E., Kuruyer, D. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tablo, grafik ve diyagram çizme ve yorumlama becerisine ilişkin görüşleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler, 18 (1), 46-71.
• Foster, S. J., Yeager, A. Y., (2001). The role of empathy in the development of historical understanding. Davis O. L., Foster, S. J., Yeager, A. Y. (Eds.), In Historical empathy and perspective taking in the social studies (p 13-19). Rowman & Littlefield.
• Heffron, S.G., Dawis, R. M. (Eds.) (2012). Geography for life: National geography standards. National Council for Geographic Education.
• Gersmehl, P. J., Gersmehl, C. A. (2007). Spatial thinking by young children: Neurologic evidence for early development and “educability”. Journal of Geography, 106 (5), 181-191.
• Golledge, R. G., Marsh, M., Battersby, S. (2008). Matching geospatial concepts with geographic educational needs. Geographical Research, 46 (1), 85-98.
• Grauerholz, L., Bouma-Holtrop, S. (2003). Exploring critical sociological thinking. Teaching Sociology, 31 (4), 485- 496.
• Hodkinson, A., Smith C. (2018). Chronology and the new National Curriculum for history: Is it time to refocus the debate? International Journal of Primary Elementary and Early Years Education, 46 (6), 1-12.
• Hoodless, P. A. (2002). An investigation into children's developing awareness of time and chronology in story. Journal of Curriculum Studies, 34 (2), 173-200.
• İzbırak, R., (1968). Coğrafi araştırma gezileri ve hazırlıkları. Coğrafya Araştırmaları, 2 (2), 1-51.
• Janelle, D. G., and Goodchild, M. F. (2009). Location across disciplines: Reflections on the CSISS experience. H. J. Scholten., R. Velde., & N. Manen (Eds.), In Geospatial technology and the role of location in science (pp. 15–29). Springer.
• Jo, I., Bednarz, S. W. (2014). Dispositions toward teaching spatial thinking through geography: Conceptualization and an exemplar assessment. Journal of Geography, 113 (5), 198-207.
• Kabapınar, Y. (2017). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi. PegemA.
• Kabapınar, Y. (Edt.) (2021). Kimlik belirleyen derslerde kanıt temelli öğrenme. PegemA.
• Karabağ, Ş. G. (2015). Kuramdan uygulamaya tarihsel empati. Kabapınar Y. (Edt.), Empatiyle gelişmek empatiyi geliştirmek (s 508-537) içinde. PegemA.
• Köse-Akın M. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde istatistik ve grafik kullanım tekniklerinin öğrencilerin grafik okuma becerisine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kuyaş A. (Edt.) (2002). Tarih 2002. TÜSİAD.
• Kuyaş A. (Edt.) (2006). Tarih 1839-1939. TÜSİAD.
• Logan, C. H. (1976). Do sociologists teach students to think more critically? Teaching Sociology, 4 (1), 29-48.
• Lorenc J., Mrozowski K., Oniszczuk A., Staniszewski J., Starczynowska K. (2013). How is chronological thinking tested? Edukacja, 1, 84-97.
• Makaiau, A. S. (2015). The philosophy for children Hawai‘i approach to deliberative pedagogy: A promising practice for preparing pre-service social studies seachers in the college of Education. Analytic teaching and Philosophical Praxis, 36 (16), 1-7. MEB (2005). Sosyal bilgiler dersi ilköğretim 4 ve 5. sınıf öğretim programı. MEB Yayını.
• MEB (2011). Ortaöğretim 11. sınıf tarih dersi öğretim programı. MEB Yayını.
• MEB (2018). Coğrafya dersi öğretim programı. TTKB.
• MEB (2018a). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). MEB Yayını.
• MEB (2018b). Ortaöğretim tarih dersi (9, 10 ve 11. sınıflar) öğretim programı. MEB Yayını.
• MEB (2018c). Felsefe dersi öğretim programı. MEB Yayını.
• MEB (2023). K12 Beceriler çerçevesi Türkiye bütüncül modeli. MEB Yayını.
• MEB (2023a). K12 beceriler çerçevesi Türkiye bütüncül modeli öğretmen kılavuzu. MEB Yayını.
• Munby H. (1979). Philosophy for children: An example of curriculum review and criticism. Curriculum Inquiry, 9 (3), 229-249.
• Namal, R. (2019). Tablo, grafik ve diyagram çizme ve yorumlama. Aksoy, B. Akbaba B. ve Kılcan B. (Edt.), Sosyal bilgilerde beceri eğitimi (s 517-536) içinde. Pegem Akademi.
• National Council for the Social Studies (NCSS). (2013). The college, career, and civic life (C3) framework for social studies state standards: Guidance for enhancing the rigor of K-12 civics, economics, geography, and history. Silver Spring.
• NCGE, (2022, 20 Ekim). National council for geography education. https://ncge.org/.
• NCHS, (2022, 22 Ekim). National standards for history basic edition. https://phi.history.ucla.edu/nchs/history-standards/.
• Natoli, S. J, (1995). The Nature of Geography. In Kemball W. (Eds.), Space and place: A geography manual for teachers (p 1-15). Geographic Education Implementation Project (GENIP).
• NRC (2006). Learning to think spatially: GIS as a support system in the K-12 curriculum. National Academies Press.
• Ofsted-Better Education and Care, (2022, 19 Ekim). Developing enterprising young people. http://www.ofsted.gov.uk/publications/index.cfm?fuseaction=pubs.displayfile&id=4093&type=pdf
• Öncü, M., Elmastaş, N. (2020). A study on determining map skills of secondary school students: Şanlıurfa case. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 91-106.
• Paul, R. W. (1991). Staff development for critical thinking: lesson plan remodelling as the strategy. A. L. Costa (Eds.), In Developing minds (A reseource book for teaching thinking), (p 124-131). Revised Education, ASCD. Piaget, J. (2006). The child's conception of time. Routledge.
• Safran, M., Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi. İlköğretim Online, 5 (2), 87-109.
• Safran, M., Şimşek A. (2009). Çocuklarda zaman algısının gelişimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar 2 (6), 542-548.
• Seixas, P., Morton, T. (2012). The big 6: Historical thinking concepts. Nelson.
• Seyhan, O. (2014) Sosyal katılım kavramına ilişkin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının metafor durumları. Researcher: Social Science Studies, 2 (2), 34-43.
• Stradling, R. (2003). Multiperspectivity in history teaching : A guide for teachers. Council of European Ünlü, M. (2014). Coğrafya öğretimi. Pegem Akademi.
• West, D. (1972). The philosopher as teacher- articles, comments, correspondence, a new medium for teaching philosophy. Metaphilosophy, 3 (4), 310-323.
• Winstanley, C. (2022, 20 Ekim). I'm a philosopher – get me out of here!' Philosophy with children and thinking skills programmes. https://www.researchgate.net/publication/266089405.
• Woolhouse, J. (2016). A case study of progressing geography fieldwork skills over years 7–10. Geographical Education, 29, 40-45.
• Yılmaz, C. (1997). Coğrafya eğitiminde arazi tatbikatlarının önemi ve bir uygulama örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 10 (1), 287-307.