آراء اإلمام الكرخييف مسائل النكاح

Yıl 2023, , 1 - 24, 30.12.2023

Ahmed Almasamha , Saffet Köse

https://doi.org/10.47502/mizan.1337414

Öz

كان اإلمام الكرخي شيخ الحنفية ومفتى العراقيف زمانه، انتهت رئاسة المذهب الحنفي وذاع صيته وانتشر
تالمذتهيف البلدان، وكان عالمة كبير الشأن، أديباً بارعا،ً عارفاً باألصول والفروع، له العديد من اآلراء الفقهية التي
خالف فيها مذهب الحنفية، يهدف هذا البحث إلى استخراج آراء اإلمام الكرخييف مسائل الزواج التي خالف فيها
مذهب الحنفية، ومقارنة تلك اآلراء ببقية المذاهب الفقهية، وبيان مكانة اإلمام الكرخييف المذه ب الحنفي، أستخدم
في البحث المنهج االستقرائي التحليلي المقارن، وقد توصلت إلى عدة نتائج منها أن الكتب الفقهية الحنفية كثيراً ما
تذكر أقوال اإلمام الكرخي تقريراً للمذهب الحنفي وكإمامٍ من أئمة الحنفية، رجّح بعض األئمة رأي اإلمام الكرخييف
بعض المسائل بقولهم وه و الراجح، وانفرد اإلمام الكرخي برأيهيف بعض المسائل وخالف مذهبه وجمهور الفقهاء،
والعُرف والعادات من أسباب الترجيح التي اعتمدها الكرخي.

Anahtar Kelimeler

الكرخي, الزواج, العدة, الحيض, الوالية, الكفاءة

Kerhî'nin Evlilik ile İlgili Konulardaki Görüşleri

Öz

Bu araştırma, İmam Kerhî'nin evlilik ile ilgili meselelerde Hanefi mezhebine muhalefet ettiği görüşlerini diğer mezhep görüşleriyle birlikte ortaya koymayı hedeflemektedir. Bunun yanı sıra Hanefi mezhebindeki konumuna dair bir beyanda bulunmayı amaçlamaktadır. Hanefi fıkhının müellifleri onun görüşünü mezhep imamlarınin görüşüyle beraber zikretmektedir. Bazı bölgeler ise Kerhî'nin görüşünü cumhur-u Hanefinin görüşlerine tercih etmiştir. Kerhî, bazı görüşlerinde fakihlerin çoğunluğundan ayrılarak yalnız kalmıştır. Araştırmada karşılaştırmalı tümevarım yöntemini kullandım. Araştırmanın giriş bölümünde İmam-ı Kerhî'nin geniş bir tanımını ve fıkhî konumunu ele aldım. Ardından, karşılaştırmalı bir şekilde dört mezhebin evlilik meselelerine dair görüşlerine yer verdim. Bunu Hanefi kitaplarında geçen İmam Kerhî'nin görüşlerini araştırarak elde ettim. Şöyleki; önce Hanefi Hanefi mezhebinin görüşüyle beraber Kerhî'nin görüşüne yer veriyor, daha sonra bunu diğer fıkıh mezhepleri ileihtilafın sebebini ve varsa delillerini vererek karşılaştırıyorum. İmam Kerhi, bazı tercihlerinde kendi döneminde yayılan örf ve adetlere dayanıyordu.
Anahtar Kelimeler: Karhi, evlilik, bekleme süresi, hayız, vesayet, verimlilik.

Anahtar Kelimeler

nikah, talak, kerhi, ide, mezheb

Teşekkür

Teşekkür

Kaynakça

• Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hükkâm fi şerhi mecelleti’l-ahkâm. Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye: Beyrut. ts.
• Alkış, Alpaslan. “Serahsî’nin el-Mebsût Adlı Eserinde Kerhî’nin Furû’ Fıkha Dair Görüşleri”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 33 (Haziran 2019): 231-262.
• Alkış, Alpaslan. “Serahsî’nin el-Mebsût Adlı Eserinde Kerhî’nin Furû’ Fıkha Dair Görüşleri”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 33 (Haziran 2019): 231-262.
• Aytekin, Mehmet Ali. İmam Züfer'in Hanefi Mezhebindeki Konumu ve Fıkhi Görüşleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2018.
• Aytekin, Mehmet Ali. İmam Züfer'in Hanefi Mezhebindeki Konumu ve Fıkhi Görüşleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2018.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd. el-İnâye fî şerhi’l-Hidâye. By. Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye: Beyrut: 2007/1428.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmai. Sahîhü’l-Buhârî. (1. Baskı) Dımışk ve Beyrut: Dârü İbn Kesir, 2002. Dârekutnî, Ali b. Ömer. es-Sünen, Thk. Şuayb Arnavût. (1. Baskı) Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004/1424.
• Dârimî, Osman b. Saîd. er-Red ʿale'l-Cehmiyye. thk. Ebû Âsım eş-Şevâmî el-Eserî. (1. Baskı) Kahire: el-Mektebetü'l-İslâmiyye, 2000.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as el-Ezdi es-Sicistânî. Kitâbü’s-Sünen=Sünenu Ebu Dâvûd. thk. Muhammed Avvame. By. Dârü’l-Kible li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye: Cidde, 1998.
• Ezheri, Muḥammad ibn Aḥmad. Kitabu’z-zahir fi garibi elfazi’l-imam eş-Şafi'î. By. Darüt-Tala'I: 1999.
• Gazzâli, Ebu Hâmid Hüccetü'l-İslâm Muhammed b. Muhammed. el-Vasit fi’l-mezheb. (1. Baskı) (4 Cilt.) Lübnan: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye. ts.
• Güney, Necmeddin. Kudûrî’nin Şerhu Muhtasari’l-Kerhî adlı Eserinin ‘Siyer’ Bölümünün Edisyon Kritiği. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Güney, Necmeddin. Kudûrî’nin Şerhu Muhtasari’l-Kerhî adlı Eserinin ‘Siyer’ Bölümünün Edisyon Kritiği. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Güney. “Ebu’l-Huseyn el-Kudûrî’nin Unutulan Bir Eseri: ‘Şerhu Muhtasari’l-Kerhî”. Genç Akademisyenler İlahiyat Araştırmaları Sempozyumu ed. Sami Erdem 201-220. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
• Güney. “Ebu’l-Huseyn el-Kudûrî’nin Unutulan Bir Eseri: ‘Şerhu Muhtasari’l-Kerhî”. Genç Akademisyenler İlahiyat Araştırmaları Sempozyumu ed. Sami Erdem 201-220. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Târîhu Bağdâd. By. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye: 2002.
• Hattâb, Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman el-Mâliki el-Magribi. Mevahibü’l-Celil li Şerhi Muhtasari Halil. (8 Cilt.) Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye. ts.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz. Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Alî Muhammed Muavvıd. (10 Cilt.) Dâru Âlemi’l-Kütüb: Riyad, 1423/2003.
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. Nşr. Muhammed Abdulkadir Atâ. By. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 2008.
• İbn Kudame. eş-Şerhu'l-Kebir alâ Metni'l-Mukni. Ts. By. Darulkitab el-Arabi.
• İbn Mâze, Burhânüddîn Mahmûd b. Ahmed el-Buhârî. el-Muhîtu’lBurhânî fi’l-fıkhi’n-Nuʽmânî. Thk. Ahmed Azzev. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-arabî, 2003/1424.
• İbn Maze, Ebû`l-Meâlî Burhanüddin Mahmûd b. Ahmet b. Abdilaziz el-Buhârî el-Hanefî. el- Muhîtü`l-Burhânî fî`l-Fıkhi`n-Nu`mânî. thk. Abdülkerim Sami el-Cündi. (1. Baskı) Beyrut: Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Müflih, Ebû İshâk Burhaneddin İbrahim b. Muhammed. el-Mübdi’ fî Şerhi’l-Mukni’. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî. (1. Baskı) Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed. el-Mukaddimâtü’l-mümehhidât. thk. Muhammed Haccî vd. (3 Cilt.) (2. Basım) Tunus: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2009.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. By. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 2004/1425.
• İbn Tagrıberdî, Cemalüddin Ebi'l-Mehasin. en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mıṣr ve’l-Ḳāhire.By. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-'İlmiyye, 1992.
• İbnu’l-Esîr. en-Nihâye fî Garîbi’l-Hadîs ve’l-Eser. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî ve Mahmûd Muhammed etTanâhî. Kahire: el-Mektebetu’l-İslâmiyye, 1963.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid. Şerhu Fethi’l-kadîr, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1995/1415.
• Kâsânî, Alâüddin Ebû Bekr İbn Mesûd. Bedâiu’s-sanâi fî tertîbi’ş-şerâiՙ. Thk. Muhammed Muhammed Tâmir. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• Kâsım b. Kutluboğa, Ebu’l-Adl Zeynüddîn (Şerefüddîn) b. Abdullah es-Sûdûnî, el-Cemâlî el-Mısrî. Tâcü’t-terâcim fi tabakâti’l-hanefîyye. Dimeşk: Dâru'l-Kalem. ts.
• Kayrevâni, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman İbn Ebu Zeyd. en-Nevadir ve’z-Ziyadat ala Mafi'l-Müdevvene min Gayriha mine'l-Üm-ehat. Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye. ts.
• Kayrevânî, ibn ebi Zayd el-lKayrevani, Aḥmad ibn Ghunaym Nafrāwī. Fevakihu’d-dawānī ‘alá risāle. (3. Baskı) Kahire: Muṣṭafá al-Bābī al-Halabī, 1955.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu'cemü'l-mûellifîn terâcimü musamifî'l-kütübi'l-Arabi. Beyrut: İhyaü`t-Türâsi`l-Arabî, 1961/1380.
• Kuraşî, Ebu’l-Vefâ, Muhyiddîn Ebû Muhammed Abdulkadir b. Muhammed. el-Cevâhiru’l-muziyye fî tabakâti’l-hanefîyye. Beyrut: 2005/1426.
• Malik Bin Enes. el-Muvatta İmam Malik Bin Enes Bi Rivaye Eş Şeybani. thk. Safvan Adnan Davudi. Dimeşk: Daru'l-Kalem. ts.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. el-Hâvi’l-Kebîr fi Fıkhı Mezhebi’ş-Şafiî. thk. Ali Muhammed Muavviz ve Adil Ahmet Abdülmevcud. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1994.
• Merdâvî, Alâeddin Ebü’l-Hasan Ali b. Süleyman. el-İnsâf fî Ma’rifeti’r-Râcih mine’l-Hilaf alâ Mezhebi’l-İmami’l-Mübeccel. Ahmet b. Hanbel. (2. Baskı) Beyrut: Dârü İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1986.
• Merğînânî, Burhânüddîn Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2012/1433. Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Kalem. ts.
• Meydânî, Abdulğanî el-Ğuneymî. el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb. Thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrut:Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1994/1415.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmûz . Dürerü’l-hükkâm fî şerhi Ğureri’l-ahkâm. İstanbul: Fazilet Neşriyat. ts.
• Mutarrizi, Ebül Feth Burhaneddin Nasır b. Abdüsseyyid b. Ali. el-Mugrib fi Tertibil Murib. thk. Celal el-Esyuti. Beyrut: Darül Kütübil İlmiyye. ts.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1991/1412.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahya b. Şeref b. Nuri. el-Mecmû’ Şerhü’l-Mühezzeb li’ş-Şîrâzî. thk. Muhammed Necib Mutiî, Cidde: Mektebetü’l-İrşad. ts.
• Nevevi, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref. Ravdatüt Talibin ve Umdetül Müftin. thk. Züheyr Şav. Suriye: el Mektebül İslami. ts.
• Nîsâbûrî, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kuşeyri. Sahîhü Müslim. İ’tina: Ebû Kuteybe Nazer Muhammed el-Fariyabi. Riyad: Dârü Tayyibe li’n-Neşr ve’t-Tevz, 2006.
• Pekcan, Ali. “İslâm Hukuku Literatüründe Fıkhın Genel Kurallarına Dair İlk Risâle (Kerhî’nin ö. 340 ‘el-Usûl’ adlı Risâlesinin Çeviri ve Değerlendirilmesi)”. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 16/2 (2003): 293-307.
• Râfiî, Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdülkerîm el-Kazvînî. el-Azîz şerhu’l-Vecîz (eş-Şerhu’l-kebîr). Thk. Ali Muhammed Muavvad. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1997/1417.
• Ruyani, Ebü`l-Mehasin Abdülvahid b. İsmail. Bahrü`l-Mezheb fî Furui Mezhebi`l-İmam eş-Şâfiî. Thk. Ahmed İzzu İnaye ed-Dımaşki. Beyrut: Daru İhyai`t-Türasi`l-Arabi, 2002.
• Safedî, Selâhaddin Halîl b. Aybeg. Kitâbü’l-Vâfî bi’l-vefeyât. (13 Cilt) Wiesbaden: Franz Steiner, 1381/1962.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. Tuḥfetü’l-fuḳahâʾ. (3 Cilt.) Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1984.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmet b. Sehl. el-Mebsut. Beyrut: Dârü’l-Me’rife, 1989.
• Şeybâni, Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. el-Mervezî. el-Müsned. Thk. Şuayb Arnavût. (1. Baskı) Müessesetü’r-Risâle: Beyrut: 2001.
• Şeyhîzâde Dâmâd Efendi, Abdurrahman b. Muhammed. Mecmaʽu’l-enhur fî şerhi Mülteka’l-ebhur. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1998/1419.
• Şirbini, el-İmam Şeyh Muhammed bin Ahmed el-Hatib El Masri. Muğni'l-Muhtac ila Marifeti Meani Elfazi'l Minhac. Kahire: Matbaatü Mustafa Muhammed, 1955.
• Zehebî, Ebu Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîri’l-aʽlâm. (2. Baski) Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-arabi, 1991/1411.
• Zehebî, Ebu Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Muessestu’r-Risâle, 1413.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddin Yûsuf b. Abdullah. Nasbu'r-râye tahrîcü ehâdîsi’l-Hidâye. Thk. Ahmed Şemsüddîn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 2002/1422.