Başlangıcından Günümüze Arap Alevîliği-Nusayrîlik

Yıl 2015, Sayı: 1, 101 - 111, 30.12.2015

Hatice Arslan

Öz

Nusayrîlik, III/IX. yüzyılda ortaya çıkan ve günümüze kadar varlığını

sürdüren batınî karakterli bir mezheptir. Mezhebin kurucusu kabul

edilen Muhammed b. Nusayr, kendi dönemine kadar gelmiş olan gulât

hareketlerin düşüncelerinden etkilenerek Nusayrî teolojisini oluşturmuştur.

Başlangıçta Kûfe’de kurulan mezhep, İbn Nusayr’ın ölümünden sonra

dini önderlerin çabalarıyla Suriye, Lübnan gibi farklı merkezlerde yayılma

imkânı bulmuştur. Mezhep batıni karakteri dolayısıyla ortaya çıktığı ilk

dönemlerden bu yana birçok baskı ve zulmün hedefinde olmasına rağmen

günümüzde önemli bir siyasi güç olarak varlığını sürdürmeyi başarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nusayrîlik, Arap Alevîliği

Kaynakça

• El-Abdî, Ebu Şuayb Muhammed b. Nusayr. “Kitâbü’l-Ekvâr ve’l-Edvâr”, Silsiletü’t-Türâsi’l-‘Aleviyye: Rasâilü’l-Hikmeti’l-‘ Aleviyye 1 içinde, 33-205, thk. Ebû Mûsâ, Şeyh Mûsâ. Lübnan: Dâru’l-Eceli’l-Ma’rife, 2006.
• El-Abdî, Ebu Şuayb Muhammed b. Nusayr. “Kitâbü’l-Misâl ve’s-Sûra”, Silsiletü’t-Türâsi’l-‘Aleviyye: Rasâilü’l-Hikmeti’l-‘Aleviyye 1 içinde, thk. Ebû Mûsâ, Şeyh Mûsâ, 207-234. Lübnan: Dâru’l-Eceli’l-Ma’rife, 2006.
• Abûl-Farac, Gregory. Abû’l-Farac Tarihi, çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1950.
• el-Adenî, Süleyman. Kitâbü’l-Bâkûrati’s-Süleymaniyye fî keşfi esrâri’d-Diyâneti’n-Nusayrîyye, yy, ty.
• Alkan, Necati. “Fighting for the Nusayrî Soul: State, ProtestantMissionaries and the Alawis in the Late Ottoman Empire, DieWelt des İslâms, 52, (2012): 23-50.
• Bağdadi, Ebu Mansur Abdülkahir b. Tahir. el-Fark beyne’l-Fırak ve Beyânü’l-Fırkati’n-Nâciye minhum, thk, Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Kahire: Darü’t-Türâs, ty.
• Batur, Muhammet Raşit. “Nusayrîliğin Teşekkülü ve İnanç Sistemi”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2002.
• Batur, Muhammet Raşit, “Nusayrîliğin Teşekkülü ve İnanç Esasları”, İnsan ve Toplum, 3/5 (2013): 55-84.
• Bilgili, Ali Sinan vd., ed, Osmanlı Arşiv Belgelerinde Nusayrîler ve Nusayrîlik (1745- 1920), Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, 2010.
• Buzpınar, Ş. Tufan, “Suriye: Tarih/Osmanlı Dönemi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 37 (2009), 550-555.
• El-Cillî, Muhammed b. Ali, “Risâletü’l-Fatk ve’r-Ratk”, Silsiletü’t-Türâsi’l-‘Aleviyye: Rasâilü’l-Hikmeti’l-‘Aleviyye 2 içinde, thk. Ebû Mûsâ, Şeyh Mûsâ, 309-319, Lübnan: Dâru’l-Eceli’l-Ma’rife, 2006.
• El-Cillî, Muhammed b. Ali. “er-Risâletü’n-Nu’maniyye”. Silsiletü’t-Türâsi’l-‘Aleviyye: Rasâilü’l-Hikmeti’l-‘Aleviyye 2 içinde, thk. Ebû Mûsâ, Şeyh Mûsâ, 303-308. Lübnan: Dâru’l-Eceli’l-Ma’rife, 2006.
• Dussaud, Rene. Histoire et religion des Nosairîs. Paris: Libraire Émile Bouillon, 1900.
• El-Eş’arî, Ebu’l Hasan Ali b. İsmail. Kitâbu Makâlâti’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfi’l Musallîn, tsh. H. Ritter. İstanbul: Matbaatüd’Devle, 1929.
• Friedman, Yaron. The Nusayrî-‘Alawîs: An Introduction to the Religion, History and Identity of the Leading Minority in Syria. Leiden, Boston: Brill, 2010.
• Friedman, Yaron. “Kasibi”, Encyclopaedia Iranica, 16/1, (2012) erişim 20 Temmuz 2014. http://www.iranicaonline. org/articles/kasibi Friedman, Yaron. “al-Husayn ibn Hamdān al-Khasîbî: A historical biography of the founder of the Nusayrî- ‘Alawîte sect”, Studia İslâmica, (2001): 91–112.
• Halm, Heinz. el-Ğunûsiyyetü fi’l-İslâm, Arapçaya çev. Raid el-Bâş, Köln: Menşurâtü’l-Cemel, 2003.
• Halm, Heinz. “Nusayrîyya”, Encyclopaedia of Islam, New Edition, 8, Leiden: E.J Brill, (1995): 145-148.
• El-Hasîbî, Ebû Abdullah Hüseyin b. Hamdân. “er-Risâletü’r-Rastbaşiyye”, Silsiletü’t-Türâsi’l-‘Aleviyye: Rasâilü’l-Hikmeti’l-‘ Aleviyye 2 içinde, thk. Ebû Mûsâ, Şeyh Mûsâ, 16-82. Lübnan: Dâru’l-Eceli’l-Ma’rife, 2006.
• İbn Battûta. Büyük Dünya Seyahatnamesi, sadeleştiren, Ali Murat Güven. İstanbul: Yeni Şafak Gazetesi, ty. İbn Teymiyye, Ebü›l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. el-Fetâvâ’l-Kübra, thk. Muhammed Abdülkadir Ata, Mustafa Abdülkadir Ata. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• Kit’abü’t-Ta’lîmi Diyâneti’n-Nusayrîyye, Ms. Paris Bibliotheque Nationale Arabe, nr. 6182, vr. 18b. Kramer, Martin. “Syria’s Alawis and Shi’ism”, Shi’ism, Resistance and Revolution içinde, ed. Martin Kramer, 237- 254. Boulder, Colorado: Westview Press, 1987.
• El-Kummî, Sa’d b. Abdullah el-Eş’ari Ebu Halef. Kitâbü’l-Makâlât ve’l-Fırak, tsh. Muhammed Cevâd Meşkûr. Tahran: Müessese-i Matbuat-ı Atai, 1963.
• Massignon, Louis. “Nusayrîler”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 10 (1988), 365- 370. Massignon, Louis. “Esquisse d’une bibliographie Nusayrîe”, Opera Minora içinde, Paris: Presses Universitaires de France, 1969.
• Moosa, Matti. Extremist Shiites: The Ghulat Sects. New York: Syracuse University Press, 1988.
• En-Nevbahtî, Ebu Muhammed Hasan b. Musa. Fıraku’ş-Şî’a, tsh. H. Ritter. İstanbul: Matbaatü’d-Devle, 1931.
• Osman, Haşim. Heli’l-‘Alevîyyûn Şî’a? Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbû’ât, 1994.
• Öz, Mustafa. Başlangıçtan Günümüze Şiilik ve Kolları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
• Öz, Mustafa. “Nusayriyye”, Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Alevîler, Bektaşîler, Nusayrîler içinde, 181-193. İstanbul: Ensar, 1999.
• Özkoç, Özge. “Suriye Baas Partisi: Kökenleri, Dönüşümü, İzlediği İç ve Dış Politika ( 1943–1991 )”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
• Pipes, Daniel. “The Alawi Capture of Power in Syria”. Middle Eastern Studies, 25/4 (1989): 429-450. Pococke, Richard. “A Description of The East”, A General Collection of the Best and Most Interesting Voyages and Travels in All Parts of the World, ed. John Pinkerton, 10. Philadelphia: Kimber and Conrad, 1811. Renan, M. Ernest. Mission de Phénicie. Paris: Imprimerie Impériale, ty. Şenzeybek, Aytekin. “Suriye’de Dürzi-Nusayrî-İsmaili ve Sünni İlişkileri”, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, 6/2 (2013): 469-493, erişim 12 Ocak 2016.
• Şık, İsmail. “Alevi Nusayrilerin İslâm Anlayışı ve Temel İnançları (Adana/Akkapı-Hadırlı Örneklemi)”. Geçmişten Günümüze Alevilik I. Uluslararası Sempozyumu içinde, ed. Mehmet Yazıcı, 248-262. Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Et-Taberânî, Ebû Sa’îd Meymun ibn Kasım. “Mecmû’u’l-A’yâd”, Der İslâm, ed. R. Strothmann, 26/1(1944).
• Talhamy, Yvette. “The Fatwas and Nusayrî/Alawis of Syria”. Middle Eastern Studies, 46/2 (2010): 175-194.
• Et-Tavîl, Muhammed Emin Ğalib. Arap Alevîleri Tarihi, çev. İsmail Özdemir. Adana: Öz Baran Ofset, 2010.
• Türkel, Rifat. “İnanç Esasları açısından Nusayrîlik-Alevîlik Mukayesesi”. Yüksek Lisan Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.
• Üzüm, İlyas. “Nusayrîlik”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 33 (2007): 270-274.
• Yurdagür, Metin. “Bâb”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 4 (1991): 359.